به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، معمولا روزها و لحظه های دشوار، کند و به آرامی می گذرد. آن هنگام که دولت سیزدهم بر مسند نشست، با انواع مشکلات در همه حوزه ها مواجه بود. از جولان کرونا تا فشار بی امان تحریم، از گرانی تا رکود، از تعطیلی اصناف تا کمبودهای مالی و... هزاران ماجرای دیگر، نصیب دولت مردمی شده بود. فرهنگ از آنجا که در نظام جمهوری اسلامی ایران، جایگاهی والا دارد، در ابتدای وزارت محمدمهدی اسماعیلی، با چالش های فراوانی همراه بود، اما مناعت طبع، صداقت و خستگی ناپذیری، رمز عبوری دولتیان شد و اینگونه در بازه ۲۰۰ روزه فعالیت دولت سیزدهم، بسیاری از کمبودها و مشکلات حل شد و گشایش ها فراهم آمد. گزارش حاضر رصدی اجمالی و شتابزده از این دوره در حوزه کتاب است.
در آغاز کار دولت برنامه‌های حوزه کتاب و ادبیات نیاز به ساماندهی برنامه ریزی دقیقی داشتند، محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد به همراه یاسر احمدوند، معاونت امور فرهنگی و علی رمضانی، مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات، با پیگیری و جدیت موضوعات را یکی پس از دیگری به سامان رساندند که عملکرد ۲۰۰ روزه دولت در حوزه کتاب را، درخشان کنند.
ثبات در بازار کاغذ
یکی از مهم ترین چالش هایی که دولت سیزدهم در آغاز کار خود با آن رو به رو شد، تامین کاغذ لازم برای چاپ کتاب بود، از جمله اقدامات اسماعیلی در روزهای آغازین، ارسال نامه به رییس بانک مرکزی برای برطرف شدن مشکلات تخصیص ارز دولتی و مشکل واردات بود، پس از تخصیص ارز معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با صدور اطلاعیه‌ای از واردکنندگان کاغذ برای تامین ۱۵ هزار تن کاغذ تحریر و پنج هزار تن کاغذ بالک دعوت به عمل آورد.
در همین زمان نیز دو پرونده قضایی حوزه کاغذ که در روزهای پایانی سال ۹۹ و روزهای آغازین سال ۱۴۰۰، شکایت آن مطرح شده بود، به نتیجه رسید، باز پس‌گیری ۲هزار تن کاغذ احتکار شده در مهر ماه ۱۴۰۰ و رفع توقیف محموله کاغذهای وارد شده از سوی یکی از واردکنندگان کاغذ در نیمه آبان ماه، روند صعودی قیمت کاغذ را کنترل کرده و کاغذ تحریر مورد نیاز بازار را تا اندازه ای تامین کرد. همزمان با این رویدادها، کنترل نوسان قیمت دلار توسط دولت سیزدهم، منجر به ایجاد امنیت نسبی برای وارد کنندگان شد با این حال قیمت کاغذ به نحوی غیرقابل پیش بینی، افزایش پیدا کرد.
هم اکنون در بازار کاغذ، ثبات نسبی وجود دارد و کمیته تخصیص، توزیع و نظارت بر کاغذ در معاونت امور فرهنگی برای رسیدگی به درخواست ناشران به صورت منظم و با فاصله‌های کوتاه تشکیل جلسه خواهد داد و درخواست‌ها را بر اساس معیارهای تعیین شده بررسی کرده و فرآیند تخصیص را انجام می‌دهد.
نمایشگاه مجازی کتاب تهران، برای مخاطبین از کتاب دور مانده
پس از سه ماه از آغاز ماموریت علی رمضانی در خانه کتاب و ادبیات ایران و برگزاری برنامه هایی چون هفته کتاب و پاییزه کتاب ۱۴۰۰، این موسسه فرهنگی با یکی از بزرگترین ماموریت های خود، رو به رو شد. یکی از رویدادهای مهم و نوپای کتاب در ایران که ارمغان دوران قرنطینه کرونا و برگزار نشدن نمایشگاه فیزیکی کتاب تهران بود، نمایشگاه مجازی کتاب بود.
نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران، اول تا نهم بهمن ۱۳۹۹ برگزار و دومین دوره نمایشگاه زیر نظر موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، برنامه ریزی شد. وزیر فرهنگ در نیمه نخست آذر ماه حکم مدیریت علی رمضانی در نمایشگاه مجازی کتاب تهران را امضا کرد و کارهای آغازین برگزاری این رویداد فرهنگی آغاز شد. با توجه به مشکلاتی که در دوره قبلی در سامانه و بخش های مختلف نمایشگاه به وجود آمده بود، موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، برنامه هایی برای رفع مشکلات در نظر داشت که به نتیجه رسید و این نمایشگاه با وجود نقدهایی که به آن صورت گرفت، با استقبال خوب مخاطبان و ناشران روبه رو شد.
دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران از سوم بهمن ماه با مشارکت ۲ هزار و ۱۰۰ ناشر داخلی و خارجی و عرضه بیش از ۲۰۰ هزار عنوان کتاب آغاز به کار کرد و با یک روز تمدید، یازدهم بهمن ماه به کار خود پایان داد، در این دوره مخاطبان از ۲ هزار و ۹۷۵ روستا و یکهزار و ۲۶۵ شهر بیش از ۱ میلیون و ۳۳۱ هزار نسخه کتاب به ارزش ۸۵۲ میلیارد و ۴۳ میلیون و ۷۹۱ هزار و ۶۰۷ ریال خریدند.
در این نمایشگاه جوانان بیشترین خرید را انجام دادند و ۱۰۳ هزار و ۹۹ نفر از مردان و ۷۷ هزار و ۶۹۰ نفر از بانوان نیز اقدام به خرید کتاب کردند، از دیدگاه موضوعی، از بخش کودک و نوجوان بیشترین استقبال به عمل آمد و پس از آن به ترتیب کتاب‌ها در گروه موضوعی ادبیات، علوم اجتماعی، دین و تاریخ جغرافیا بیشترین میزان فروش را داشتند.
جوایز ادبی؛ به بار نشستن کاری بزرگ در زمانی کوتاه
جایزه «دو سالانه پروین اعتصامی»، به همراه «جشنواره شعر فجر»، سه جایزه مهم در حوزه شعر و داستان فارسی هستند که توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار می شوند.
جایزه پروین اعتصامی که به آثار و آفرینش‌های زنان تعلق می‌گیرد، از دوره هشتم که در سال ۱۳۹۷ برگزار شد، مسکوت مانده است اما امسال، چهاردهمین جایزه ادبی جلال آل احمد، در بهمن ماه برگزار شد و شانزدهمین جشنواره شعر فجر نیز ۴ اسفند، به پایان رسید.
سی و هشتمین دوره جایزه کتاب سال نیز که همه حوزه های انتشار کتاب را در بر می گیرد، برگزار شد. دولت سیزدهم در ۲۰۰ روز کاری که معمولا یک سال زمان می برد را به پایان رساند و هر سه جایزه، با روندی مشخص و شفاف، از انتشار فراخوان تا اختتامیه برگزار شدند.
پاییزه کتاب ۱۴۰۰؛ اقدامی موفقیت آمیز برای حمایت از کتابفروشان شهرهای کم برخوردار
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از سال ۱۳۹۴ برای هدفمندکردن یارانه نشر طرح های فصلی فروش کتاب را آغاز کرد؛ در این طرح ها کتابفروشی ها می توانند روی فروش کتاب به خریداران تخفیف بدهند و مبلغ تخفیف داده شده را از وزارت خانه دریافت کنند. در این طرح ها که با نام طرح های فروش فصلی مشهور شده اند، توزیع یارانه کتاب از طریق کتابفروشی هایی که شرایط لازم را داشته باشند انجام می‌شود که آن‌ها می توانند کتاب های خود را که با شرایط تعیین شده مطابقت داشته باشند به خریداران بفروشند.
در دولت سیزدهم، طرح پاییزه کتاب ۱۴۰۰، از ۲۹ آبان آغاز شد و تا سوم آذر در شهرهای بزرگ، به پایان رسید و تا پایان این روز، بیش از ۴۲۳ هزار جلد کتاب، به ارزش بیشتر از ۲۸ میلیارد تومان به فروش رسید. در این میان ۱۴ درصد از کل فروش طرح پاییزه به تهران اختصاص داشته، رتبه دوم در میان استان‌ها، متعلق به استان خراسان رضوی و اصفهان در جایگاه سوم بود، استان‌های قم و فارس در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند.
این طرح در ۴۰ کتابفروشی شهرهای کمتر برخوردار از کتابفروشی همچون بستان آباد، کلیبر، بوکان، سردشت، جم، کنگان، گناوه، لردگان، فردوس، تایباد، درگز، سرخس، مانه و سملقان، ایرانشهر، سراوان، بانه، بیجار، دیواندره، سقز، مریوان، جیرفت، پاوه، هرسین، ابرکوه و بهاباد از استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، خراسان شمالی، سیستان و بلوچستان، کردستان، کرمان، کرمانشاه و یزد تا هشتم آذر ماه ۱۴۰۰ به کار خود ادامه داد؛ این ۴۰ کتابفروشی توانستند ۱۸هزار و ۱۹۲ نسخه کتاب به ارزش ۱۸میلیارد و ۱۲۶میلیون و ۱۰۵هزار و ۸۸۷ ریال به فروش برسانند.
شواهد و آمار نشان می دهد افزودن زمان خرید و تمرکز بر شهرهای کمتربرخوردار، یکی از مهم ترین دستاورهای طرح پاییزه کتاب ۱۴۰۰، به عنوان نخستین طرح وزارت فرهنگ و ارشاد دولت سیزدهم است.
برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بعد ۲ سال وقفه
علی رمضانی، مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران روز دوشنبه ۲۴ آبان ۱۴۰۰ در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا از برگزاری قریب‌الوقوع نمایشگاه کتاب فیزیکی، خبر داد و اظهار داشت: ما جلسات و برنامه ریزی هایی را برای شروع آن در نظر گرفته ایم. اتاق عملیات نمایشگاه فیزیکی در سال ۱۴۰۱ را به راه انداخته ایم که این کار صورت بگیرد.
وی ۲۰ دی ماه با اشاره به نهایی شدن محل برگزاری سی و سومین نمایشگاه کتاب تهران، گفت: با توجه فراهم نبودن شرایط برگزاری نمایشگاه کتاب در شهر آفتاب تا زمان تکمیل شدن امکانات مصلای تهران تنها گزینه باقی مانده برای برگزاری نمایشگاه کتاب ۱۴۰۱ خواهد بود. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ۱۸ بهمن در ابلاغی، یاسر احمدوند معاون امور فرهنگی این وزارتخانه را به عنوان رئیس سی و سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران منصوب کرد.
در نهایت روز سه شنبه ۱۷ اسفند ماه هماهنگی های نهایی با شورای شهر تهران در جلسه ای مطرح شد و اینگونه برگزاری نمایشگاه کتاب تهران در سال ۱۴۰۱ به نظر قطعی می آید.