پیامبر اکرم (ص) در اولین روز از ماه مبارک رمضان دست به درگاه الهی برداشته و اینگونه دعا کردند اَللّهُمَّ اجْعَلْ صِیامِی فِیهِ صِیامَ الصَّائِمِینَ وَ قِیامِی فِیهِ قِیامَ الْقَائِمِینَ وَ نَبِّهْنِی فِیهِ عَنْ نَوْمَةِ الْغَافِلِینَ وَ هَبْ لِی جُرْمِی فِیهِ یا إِلَهَ الْعَالَمِینَ وَ اعْفُ عَنِّی یا عَافِیا عَنِ الْمُجْرِمِینَ یعنی خدایا روزه‌ام را در این ماه، روزه روزه داران قرار ده و شب زنده داری‌ام را شب‌زنده داری شب‌زنده داران و از غفلت و بی‌خبری بیدارم کن و گناهم را در این روز ببخش. ای معبود جهانیان و از من درگذر، ای درگذرنده از گنهکاران.
برخی کارشناسان معتقدند در دعای این روز از خدا درخواست می کنیم که ثواب نماز و روزه ماه رمضان ما را معادل ثواب نماز و روزه انسان های بزرگ قرار دهد و به کوچکی عبادت ما نگاه نکند.
حجت الاسلام علی‌رضا شاه فضل قمصری در گفت و گو با خبرنگار معارف ایرنا اظهار داشت: در این دعا در ابتدا از خدا می خواهیم که روزه و نماز ما را در کنار نماز و روزه عبادت کنندگان حقیقی قرار دهد. همانطور که می دانیم عبادات افراد مختلف متناسب با جایگاه معنوی شان ثواب های مختلف دارد. برخی ثواب عبادتشان در اوج قرار دارد و برخی ثواب عبادتشان بسیار اندک است. مثلا در روایتی می فرماید برخی از افراد در ماه مبارک رمضان روزه می گیرند اما تنها چیزی که از ماه رمضان درک می کنند گرسنگی و تشنگی است و در روایت دیگر می خوانیم کسی که از اول شب تا آخر شب نماز بخواند ولی قلبش با عبادت همراه نباشد ثواب عبادتش از دو رکعت نمازی که با حضور قلب خوانده شود کمتر است.
حجت الاسلام شاه فضل درباره علت غفلت گفت:از آنجایی که انسان علاقه زیادی به دنیا دارد ممکن است به مرور زمان از حقیقت اصلی خود و جهان آخرت و عالم معنا که حیات حقیقی است، غفلت کند.
وی ادامه داد: کسانی که تمام توجشهان به عالم دنیاست، در واقع در خواب غفلت هستند؛ همانگونه که در روایت می خوانیم الناس نیام فاذا ماتوا انتبهوا یعنی برخی از مردم در خواب هستند و زمانی از خواب بیدار می شوند که مرگشان فرا می رسد و در واقع مرگ، آنها را از خواب بیدار می کند در حالی که این بیداری فایده ای ندارد.
این حافظ قرآن افزود: خوشا به حال کسانی که در همین دنیا بیدار باشند و توجهشان، هم به دنیا و هم به جهان آخرت باشد و سخنشان همواره با خدا این است که ربنا آتنا فی الدنیا حسنه و فی الاخره حسنه (سوره بقره آیه ۲۰۱) و ماه رمضان بهترین ماه برای بیداری انسان از خواب غفلت و دل کندن از دنیاست.
شاه فضل افزود: در سومین فراز این دعا از خدا می خواهیم گناهان ما را ببخشد و نسبت به جرم های ما چشم پوشی کند. گناه، یکی از مهمترین عوامل جلوگیری از رشد معنوی انسان است و همچون کیسه های شن به بالن آویزان می شود.این مانع بالا رفتن می شود و دست و بال انسان را در حرکت های معنوی می بندد و اجازه اوج گرفتن و عروج به انسان نمی دهد.
وی اضافه کرد: ماه رمضان یکی از بهترین بسترهای رشد و تعالی انسان است. اما اگر انسان گناهانش پاک نشده باشد یا اینکه در این ماه در کنار عبادت، به گناهان خود ادامه دهد، این امر باعث می شود که بهترین فرصت رشد و تعالی انسان از دست برود. به همین دلیل در اولین روز این ماه از خدا می خواهیم گناهان ما را پاک کند تا بتوانیم از فیوضات این ماه بهره بیشتری ببریم.
حجت الاسلام حسن عامری استاد حوزه علمیه حضرت عبدالعظیم (ع) در این زمینه به ایرنا گفت: در بسیاری از روایات آمده که برخی افراد از روزه داری فقط گرسنگی و تشنگی آن را درک می کنند و این صیام صائمین نیست یا برخی افراد در نماز فقط به دنبال رفع تکلیف هستند و چنین نمازی، قیام قائمین نیست.
وی افزود: تعبیر قرآن به قیام قائمین به صورت المقیمین الصلاه آمده است. یعنی کسانی که هیچگاه از نماز خارج نمی شوند و به قول باباطاهر عریان خوشا آنان که دائم در نمازند و منظور از دائم در نماز بودن ،دائم زمانی نیست بلکه معنای آن این است که از مفاهیم و معانی که نماز برای آنها ایجاد می کند، خارج نمی شود. روزه نیز به همین معناست. یعنی یک روزه دار واقعی نباید تا سال بعد از این حال و هوا خارج شود تا به ماه رمضان سال آینده متصل شود.
در بخش دیگری از دعای امروز از خدا می خواهیم که ما را از خواب غفلت بیدار کند. عامری در این زمینه تاکید کرد: برای این که به این دو مفهوم یعنی نماز و روزه واقعی برسیم، نیازمند دو چیز هستیم. اولین نکته این است که از خواب غفلت بیدار شویم و توجه پیدا کنیم که ماه رمضان و قرآن و نماز برای چیست و این بیداری نسبت به مفاهیم و معارف الهی مهم است.
وی افزود: دومین مساله زدودن جرم هاست. برای این که بدن انسان بتواند به خوبی تنفس کند، باید جِرم هایی که به عنوان میکروب بر روی بدن نشسته، شسته شود و هوا نیز باید از آلودگی پاک شود تا انسان بتواند به خوبی تنفس کند. گناهان و خطاهای انسان مانع رسیدن به صیام صائمین و قیام قائمین است و به همین دلیل در انتهای دعای روز اول از خدا می خواهیم که از گناهان ما درگذرد.