علی اکبر صفوی عضو هیأت علمی دانشگاه شیراز یکی از این اساتید دانشگاهی است که در گفت و گو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، ضمن تاکید بر پرهیز اقدام عجولانه دانشگاه ها در ازسرگیری کامل آموزش ها، اظهار داشت: بحرانی به نام پاندمی کرونا، فعالیت های حضوری دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی را بر هم زد و به کمک تکنولوژی و تجارب دو دهه گذشته همچنین با ابتکاراتی، جلوی تعطیل شدن فعالیت های آموزشی گرفته شد. حتی در بسیاری از دانشگاه ها این آموزش ها با کیفیت قابل قبول ادامه یافت و در برخی موارد با حداقل ها، جلوی توقف و صدمات بزرگتر گرفته شد. از سوی دیگر، مشکلاتی مانند نداشتن حداقل امکانات هم مطرح شد که آمار پایینی به خود اختصاص داده است.
وی ادامه داد: در ابتدای شروع آموزش های الکترونیکی، عده ای استفاده از آموزش های الکترونیکی را بلد نبودند یا حداقل زیرساخت های لازم را نداشتند؛ در برخی موارد، مطالب آموزشی به طور کامل منتقل نشد ولی به تدریج شرایط بسیار بهتر شد. البته ظرفیت ها و مزایایی هم در این بحران حاصل و حجم زیادی از کلاس های درس ضبط شد.
رییس انجمن یادگیری الکترونیکی ایران با بیان اینکه بعد از گذشت ۲ سال، زیرساخت های مورد نیاز حاصل شده است، تاکید کرد: مهارت های آموزش و تدریس در این فضا به کمک ابزار تکنولوژی، دستاوردهای بسیار خوبی را حاصل کرده است اما نباید فقط روی برخی خطاها یا نقطه ضعف ها تمرکز کرد و مرتکب اشتباهات جدید شد.
خطاهایی که نباید تکرار شود
عضو هیأت علمی دانشگاه شیراز درباره جلوگیری از این خطاها، یادآور شد: بدون شک شروع گسترده و ناگهانی فعالیت های حضوری دانشگاه ها می تواند برنامه ریزی شود اما باید از هرگونه اقدام عجولانه برای حضور یک باره دانشجویان تأمل کرد چرا که دانشگاه ها و دانشجویان حتی اعضای هیأت علمی با مشکلات و پیچیدگی های اجرایی نظیر ارایه امکانات خوابگاهی، تاسیساتی و اعتبارات مالی مواجه می شوند.
این استاد دانشگاه اطلاعیه های بازگشایی دانشگاه ها را به دو دسته تقسیم کرد و در این باره، گفت: در برخی اطلاعیه ها دانشگاه ها قاطع و صریح اعلام کردند همه فعالیت ها از ۱۹ یا ۲۰ فروردین شروع می شود. عده دیگری، با برنامه زمانبندی، حضور دانشجویان در دانشگاه را دسته بندی کردند تا همه فعالیت ها به تدریج به حالت عادی بازگردد. به نظر می رسد روش دوم، هوشمندانه تر و منطقی تر باشد و مشکلات کمتری درپی خواهد داشت.
بازگشت به عقب ممنوع
وی با بیان اینکه همزمان با بازگشایی دانشگاه ها بازگشت به عقب ممنوع است، اظهار داشت: حضور مجدد استاد و دانشجو و شروع فعالیت های چهره به چهره علمی و آموزشی بعد از دو سال بسیار عالی است اما نباید به معنی بازگشت به عقب، توجه نکردن به ظرفیت های ایجاد شده و تکرار ضعف های گذشته باشد. نباید محتواهای درسی ضبط شده ارزشمند را کنار بگذاریم و سراغ سخنرانی های تکراری استاد در کلاس برویم و دانشجو را تنها شنونده تربیت کنیم.
صفوی گفت: اگر سخنرانی استاد ضبط شده است، چرا از وقت کلاس به نحو بهتری استفاده نکنیم. بازگشت به عقب و استفاده از روش های سنتی در حالی باید قطع شود که در دو سال گذشته از ظرفیت های ایجاد شده در روش ها و نگرش ها بهره گرفتیم. یکی از این اصول مهم که باید محور قرار بگیردو جزو اصول اولیه دانشگاه های دنیا است، ارزشیابی مستمر دانشجو است و امتحانات باید به چند روش صورت گیرد. تلاش برای اثربخشی، کیفیت بخشی و استفاده از تجارب کار درستی است و باید از همه زیرساخت های ایجاد شده استفاده کرد.
قدرت فناوری را در آموزش جدی بگیریم
به گفته این استاد دانشگاه، دستکم گرفتن قدرت فناوری در آموزش هم اشتباه است. برخی به صورت ناشیانه و ناآگاهانه، اعلام می کنند که ظرفیت های آموزش مبتنی بر فناوری کافی و توانمند نیست و همه چیز باید ۱۰۰ درصد حضوری شود. در این زمینه، قدرت آموزش در انقلاب چهارم و پنجم صنعتی را نباید دستکم گرفت و تحولات تکنولوژی را نباید فراموش کرد. استفاده از آموزش های مبتنی بر فناوری از الزامات امروز و فردای آموزش و از سوی دیگر، گریز و بی توجهی نشانه ناآگاهی است. قوانین جدید آموزش عالی مصوب آخر سال ۹۹ شورای گسترش وزارت علوم که به همه دانشگاه ها ابلاغ شد، حاکی از آن است که در پساکرونا بین ۳۰ تا ۵۰ درصد آموزش ها می تواند به صورت الکترونیکی انجام شود که از این ظرفیت باید استفاده کرد.
وی همچنین به آموزش اثربخش و تاب آور اشاره کرد و گفت: تاب آوری در انقلاب پنجم صنعتی جزو اصول است؛ یعنی آموزشی که با بحران و اتفاق به سادگی مختل نشود و این تجربه در بحران کووید ۱۹ رخ داد. قوانین جدید شورای گسترش باید کامل مطالعه شود. زیرساخت های تولیدشده را نگه داریم و روز به روز برای ارتقای آن تلاش و محتوای جدید را به محتوای قبلی اضافه کنیم.
به تغییر روش تدریس استادان خوشبینم
رییس انجمن یادگیری الکترونیکی ایران در پاسخ به این سوال که آیا می توان به تغییر روش اعضای هیأت علمی و دانشگاه ها برای آموزش بهتر امیدوار بود، تاکید کرد: در هیچ کجای برنامه هایی که دانشگاه ها برای بازگشت دانشجویان به دانشگاه ها مطرح کرده اند، اشاره کیفی برای بهبود و اثربخشی آموزش نشده است. در همه اطلاعیه ها تنها تأکید، روی آموزش های حضوری است. روش های نوین آموزشیِ دانشجو محوری، فعالیت محوری، مسأله محوری، تیم محوری و کلاس معکوس باید به طور جدی مورد توجه واقع شوند.
به گفته این استاد دانشگاه، وزارت علوم بدنه جدیدی را در حال تجربه دارد و تا تهیه دستورالعمل های جدید، زمان زیادی پیش رو دارد. اما این اختیار و انعطاف به دانشگاه ها داده شده است که هر چه سریع تر دغدغه های مطرح شده در آموزش های حضوری و الکترونیکی را پاسخ دهند و در راستای آموزش مبتنی بر فناوری گام بردارند.
صفوی با بیان اینکه نسبت به ارایه شیوه های جدید استادان برای آموزش های متفاوت تر خوش بین است، اظهار داشت: به تغییر روش های مرسوم گذشته در آموزش ها خوشبین هستم؛ البته این موضوع به هنر دانشگاه ها بستگی دارد که چطور از این ابزار استفاده کنند، با این حال، نگران کندی استفاده از فرصت ها هستم چرا که اگر محتواها در ۶ ماه آینده به خوبی استفاده نشود، به مرور زمان همه مهارت ها و تجارب تحلیل می روند.
ساعات حضور دانشجو در کلاس‌ها منعطف شود
رییس انجمن یادگیری الکترونیکی ایران در ادامه این گفت و گو برخی پیشنهادها را برای بهبود آموزش های حضوری مطرح کرد و گفت: حضور همگان با تکرار روش های قدیمی آموزشِ کم اثر، اشتباه گرفته نشود. ساعت حضور دانشجو انعطاف پذیرتر بشود و در جلسات حضوری به بحث و گفت و گو حول پروژه محوری، حل مسأله، فعالیت محوری و کارگروهی پرداخته شود. نه تنها زیرساخت و محتواهای تولیدشده را باید نگه داریم بلکه آنها را افزایش دهیم چرا که اتفاقات مشابه به احتمال زیاد به دفعات و به شکل های مختلف می تواند رخ دهد.
وی همچنین این پیشنهاد را مطرح کرد که در هر دانشگاه یک کمیته، شورا یا مدیر، مسوول پیگیری مباحث فوق شود و مشورت متخصصان با توجه به ابعاد آموزش در قرن جدید و انقلاب های صنعتی چهارم و پنجم به خوبی مورد استفاده قرار گیرد.