یوزپلنگ گربه سان ارزشمندی است که به شدت در معرض انقراض قرار دارد، زمانی بیشتر مناطق آفریقا و گستره وسیعی از آسیای مرکزی و شبه قاره هند جولانگاه این حیوان زیبا بود اما امروزه جمعیت آن به شدت کاهش یافته به طوری که در گونه آسیایی آن فقط در ایران یافت می شود از این رو به آن یوزپلنگ ایرانی می گویند، البته این مساله هم چندان جای خوشحالی ندارد چون چندی پیش معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرده بود که وضعیت یوزپلنگ های ایرانی بحرانی است، حسن اکبری گفته بود که سرشماری ها نشان می دهد ۱۲ قلاده یوزپلنگ در زیستگاه ها وجود دارد که از این تعداد فقط ۳ قلاده ماده است.
این آمار زنگ خطری برای نسل یوزپلنگ ها است البته چند سالی است سازمان حفاظت محیط زیست با کمک سه یوزپلنگ در اسارت - کوشکی (نر) دلبر و ایران ( ماده) - درصدد حفظ این گونه است اما تجربه در دنیا ثابت کرده که زادآوری یوزپلنگ در اسارت کار بسیار دشواری است و با خطرپذیری بالایی همراه است، سازمان محیط زیست برای حفظ این گونه چند سال تلاش کرد تا تکثیر در اسارت انجام شود از این رو از این یوزها در سایتی در پارک پردیسان تهران نگهداری می کرد اما بعد از گذشت چند سال موفق به توله کِشی نشد، بر این اساس تصمیم بر این شد که یوزها به زادگاه خود یعنی توران در سمنان برگردانده شوند چون کارشناسان سازمان حفاظت محیط زیست معتقد بودند که باید زادآوری به صورت طبیعی صورت گیرد.
داستان از این قرار است که کوشکی یوزپلنگ نر بهمن ماه ۱۳۸۶ در چهار ماهگی و دلبر یوزپلنگ ماده فروردین ۱۳۹۰ در سه ماهگی به اسارت درآمدند که بعد از این و با توجه به اهمیت حفاظت از این گونه‌های ارزشمند و در خطر انقراض بودن آنها به پارک پردیسان منتقل شدند. بعد از آن در سال ۱۳۹۶ نیز یوزپلنگ ماده دیگری به نام ایران در حالی که هشت ماه داشت و از قاچاقچیان در تهران گرفته شده بود به این دو یوز اضافه شد و راه‌های مختلفی برای زادآوری آنها در پردیسان انجام شد اما موفقیت آمیز نبود تا اینکه در فروردین ماه سال ۱۳۹۹ مسوولان سازمان محیط زیست تصمیم گرفتند که این یوزها به زادگاه خود در توران سمنان برگردانده شوند که این کار با وجود حواشی بسیار اما با موفقیت انجام شد.
این انتقال مخالفان و موافقان زیادی داشت و سوال همه این بود که آیا کوشکی، دلبر و ایران موفق به زادآوری می شوند؟ به هر حال تلاش ها برای باروری یوزهای ماده به روش طبیعی ادامه داشت اما بعد از مدتی کارشناسان به این نتیجه رسیدند که سن کوشکی و دلبر برای باروری و زادآوری زیاد است از این رو یوز نر دیگری به نام فیروز که جوان تر از کوشکی و برای مدتی در طبیعت تحت نظر کارشناسان بود را با روش های کاملا علمی زنده گیری کردند و بعد از آن اقدامات برای نزدیک شدن فیروز و ایران آغاز شد.
با توجه به زمان جفت گیری ایران و فیروز (یوز ماده و نر) فکر می کنیم که زایمان در تاریخ ۱۰ اردیبهشت رخ دهد، این زمان تشخیص بارداری ایران نیست بلکه زمان به دنیا آمدن توله ها استبعد از حدود دو سال تلاش در نهایت دوم بهمن سال ۱۴۰۰ بود که این دو گونه به هم نزدیک شدند و اولین تماس برای عمل لقاح طبیعی ثبت شد که به گفته امیر عبدوس مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان در همان زمان؛ طول دوره بارداری یوزپلنگ ها حدود ۳ ماه است و اگر این لقاح موفقیت آمیز بوده و منجر به تشکیل سلول تخم شده باشد، اردیبهشت ۱۴۰۱ زمان تولد نوزادان احتمالی ایران خواهد بود.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست در گفت و گو با خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: گویا باید منتظر توله های ایران و فیروز باشیم چون شواهد نشان می‌دهد که احتمال بارداری ایران بالا است.
حسن اکبری درباره تاریخ زایمان ایران گفت: با توجه به زمان جفت گیری ایران و فیروز (یوز ماده و نر) فکر می کنیم که زایمان در تاریخ ۱۰ اردیبهشت انجام شود، این زمان تشخیص بارداری ایران نیست بلکه زمان به دنیا آمدن توله های یوز است.
وی افزود: از آنجا که قطعی درباره بارداری ایران صحبت نمی کنیم چون برای تشخیص قطعی بارداری به سونوگرافی نیاز است اما برای این کار باید ایران را بیهوش کنیم که ممکن است به حیوان استرس وارد کند از آنجا که جفت گیری طبیعی بود تمایل داریم که روند هم طبیعی ادامه یابد تا اینکه به شکل طبیعی زایمان کند.
اکبری درباره اینکه آیا باردار بودن ایران برای شما محرز است گفت: باز هم نمی توان ۱۰۰ درصد گفت که باردار است، گوشتخواران چون باید تا آخرین لحظه بتوانند در طبیعت شکار کنند بدنشان طوری است که خیلی در ناحیه شکم و یا بقیه جاها اختلاف زیادی در ظاهرشان ایجاد نمی شود اگرچه علائم ظاهری نشان می دهد که احتمال بارداری خیلی بالا است اما باز هم با قطعیت نمی توانیم بگوییم باید تا ۱۰ اردیبهشت صبر کنیم.
بدن گوشتخواران به گونه ای است که باید تا آخرین لحظه بارداری هم بتوانند در طبیعت شکار کنند از این رو در ناحیه شکم اختلاف زیادی ایجاد نمی شود اما علائم نشان می دهد که احتمال بارداری ایران بالا استوی اظهار داشت: تجربه تکثیر در اسارت در دنیا اتفاق افتاده اما در کشور ما برای اولین بار است، اما اینکه در دنیا موفق بوده یا نه باید بگویم که تکثیر یوز و حتی بقای توله هایش در طبیعت ضعیف است یعنی بسیار اتفاق افتاده مخصوصا در خصوص یوز آفریقایی که مطالات زیادی در این گونه شده نشان می دهد که موفقیت زایمان خیلی بالا نیست و بقای توله ها خیلی ضعیف است شاید از توله هایی که یک یوز به دنیا می آورد یک یا دو توله به سن بلوغ برسند، در اسارت هم موارد عدم موفقیت زیاد بوده ممکن است توله ها مرده به دنیا بیایند یا در همان روزهای اول که بسیار آسیب پذیرند از بین بروند، حتی ممکن است مادر توله ها را پس بزند و حاضر به تغذیه آنها نشود چنین مشکلاتی وجود دارد، در واقع یوزها مانند علفخواران یا گوشتخوران دیگری که به راحتی تکثیر می شوند، نیستند اما چون ایران یک حیوانی است که تقربیا در اسارت بزرگ شده و با این شرایط آشنا است استرس چندانی ندارد و چون جفت گیری هم طبیعی بود خیلی امیدوار هستیم که مشکلی پیش نیاید و بتوانیم توله های یوز را در تاریخ ۱۰ اردیبهشت ماه داشته باشیم.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست درباره اینکه اگر مشکلی در این روند برای توله ها پیش بیاید آیا تدبیری اندیشیده اید افزود: اینکه این اولین تجریه زایمان ایران است تقریبا شرایط خاصی را ایجاد می کند و می توان گفت که مقداری موفقیت را پایین می آورد به هر حال طبیعی است، معمولا اولین زایمان حیوانات چون تجربه ندارند ممکن است موفقیت پایین بیاید اگر چنین اتفاقی افتاد بعد باید بنشینیم و درباره آن فکر کنیم که به چه شکل عمل کنیم اما شواهد نشان می دهد که مشکلی نخواهد بود و امیدواریم حداقل در اسارت بتوانیم یوز را داشته باشیم.
وی تاکید کرد: البته هنوز اولویت سرمایه گذاری ما و اولویت ظرفیت حفاظت ما بر روی طبیعت متمرکز است چون یوز حتی اگر در اسارت هم تکثیر شود به راحتی قابل برگرداندن حتی به شرایط نیمه طبیعی هم نیست بنابراین انرژی ما بیشتر صرف طبیعت می شود اما با این روش هم چون با اطمینان می توان گفت که ژنوم گونه برای همیشه حفظ می شود برای ما خیلی مهم و ارزشمند است.
9014