به گزارش ایرنا، متولیان توسعه استان در سال‌های گذشته با پیگیری اجرای طرح‌های پایه ای آب و خاک به خصوص تبدیل حدود ۴۰ هزار هکتار از اراضی دیم به آبی در پایاب سد خداآفرین و نیز احداث شهرک گلخانه ای ۱۶۰۰ هکتاری در منطقه مغان به عنوان بزرگترین شهرک گلخانه ای کشور، گام‌های موثری در استفاده از ظرفیت کشاورزی این استان برداشته اند که تداوم این راه با تکمیل طرح‌های پایاب سدها و نیز اجرای طرح های آب و خاک ضروری است.
سید حامد عاملی استاندار اردبیل اخیرا در نشستی از برنامه‌ریزی برای تغییر ریل کشاورزی استان سخن به میان آورده است. استاندار اردبیل در نشست بررسی توسعه شهرستان مشگین‌شهر با بیان اینکه به طور جدی پیگیر جذب مشاور خارجی مجرب و متخصص حوزه کشاورزی برای استان هستیم، گفت که با تغییر نگرش و حضور مشاور، در کوتاه و بلندمدت شاهد تحولات محسوسی در حوزه کشاورزی استان خواهیم بود.
استان اردبیل با داشتن ۷۵۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی و ظرفیت‌های بی‌بدیل از قطب‌های مهم کشاورزی ایران به شمار می‌رود. از این جهت تغییر ریل کشاورزی، دستور کار و برنامه‌ای مهم است که در صورت تحقق می‌تواند چشم انداز امیدوار کننده‌ای پیش روی کشاورزی و اقتصاد استان اردبیل ایجاد کند.
منطق اقتصادی سود و زیان؛ حلقه مفقوده بخش کشاورزی
کشاورزی در سطح کلان کشوری و از جمله در استان اردبیل با چالش‌های عدیده‌ای دست و پنجه نرم می کند. با وجود زیرساخت‌های علمی و ارائه آموزش‌های دانشگاهی ریشه‌دار در بخش کشاورزی استان، عمده فعالان بخش کشاورزی از سطح آموزش کافی و مناسب برخوردار نیستند. این وضعیت باعث می‌شود بهره‌وری در بخش کشاورزی پایین باشد و کشاورزان نتوانند از فرصت‌های موجود استفاده بهینه کرده و با چالش‌های موجود با هزینه کمتری عبور کنند. نتیجه اینکه فعالان بخش کشاورزی متناسب با هزینه و زحمتی که صرف می‌کنند، سود و بهره اقتصادی برداشت نمی‌کنند و همین امر انگیزه فعالیت در این بخش را برای جوانترها کاهش می‌دهد.
علاوه بر این فقدان نگاه علمی و عدم اطلاع از کم و کیف بازار محصولات کشاورزی و نبود سازوکار و شبکه مدرن و پیشرفته برای تامین نیازهای کشاورزان و فروش محصولات آنان باعث شده حاصل دسترنج کشاورزان در اغلب اوقات نصیب دلالان و واسطه‌ها شود. علاوه بر این بی اطلاعی از نیاز بازار باعث شده در پاره ای اوقات محصولات روی دست کشاورزان باقی مانده و یا مجبور شوند با قیمت بسیار نازل به فروش برسانند.
از سوی دیگر نباید فراموش کرد که بخش کشاورزی هم همانند سایر بخش‌ها در سال‌های اخیر متاثر از شرایط تحریمی و فشارهای ناشی از آن بوده است. تامین و نگهداری ماشین آلات بخش کشاورزی، کود، سم و بذر هزینه‌های سنگینی برای کشاورزان که کمتر کسی از آن اطلاع دارد. دور بودن کشاورزان از مرکز باعث شده فعالان این بخش همانند سایر اصناف و کنشگران اقتصادی نتوانند مسائل مبتلا به خود را با افکار عمومی و البته با نهادهای تصمیم‌گیر در میان بگذارند.
ضرورت نگاه صیانتی به منابع آب و خاک
یکی از بزرگترین چالش‌های بخش کشاورزی عدم نگاه صیانتی به منابع آب و خاک است. بیش از ۹۰ درصد منابع آب کشور در بخش کشاورزی استفاده می‌شود که عمده آن به شکل آبیاری غرقابی بوده و هدر می‌رود. این در حالی است که ایران کشوری کم آبی است و طی دهه‌های اخیر تغییرات اقلیم هم بر چالش‌های آن افزوده است.
نگاه سازه محور به بخش آب و کشاورزی و احداث سازه‌های آبی مانند سدها، بندها و اجرای طرح‌های انتقال آب بدون لحاظ الزامات زیست محیطی و توسعه پایدار، بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آب‌های زیرزمینی و استخراج آب از این ذخایر استراتژیک که نتیجه آن خالی شدن سفره‌های زیرزمینی در بازه زمانی چند ده ساله و افزایش احتمال فرونشست دشت‌ها و بیابان‌زایی است، واقعیات بخش کشاورزی ایران و البته استان اردبیل است. این شرایط البته در بخش خاک هم حاکم است. استفاده از انواع کود و سموم کشاورزی زمینه‌ساز آلودگی آب و خاک را فراهم کرده است.
علاوه بر این کشاورزی و بعضا دامداری غیرعلمی و چرای بی رویه باعث از بین رفتن پوشش گیاهی دشت‌ها و مراتع استان به تبع آن فرسایش خاک بعنوان یکی از اصلی ترین پایه‌های کشاورزی شده است. زمین آب و خاک سرمایه ای بین نسلی است و انتظار می‌رود هر نسلی با رفتاری مسئولانه نیم نگاهی به شرایط زیست نسل‌های آینده داشته باشد. از این جهت هرگونه بهره برداری از منابع و استعدادهای آب و خاک استان باید با در نظر گرفتن نگاه و رویکرد صیانتی به منابع آب و خاک باشد.
نگاهی دوباره به امنیت غذایی
واقع امر این است که امنیت غذایی یکی از مهمترین اصول در تدوین راهبردهای کلان دولت‌هاست و هرگونه قصور و کوتاهی در این بخش آسیب‌های غیرقابل جبرانی برای کشورها و ملت‌ها به همراه دارد. در این بین استان اردبیل به واسطه ظرفیت‌ها و استعدادهایی که دارد، می‌تواند علاوه بر تامین نیاز استان به ارتقای امنیت غذایی کشور هم کمک کند. این امر البته مستلزم تغییر نگاه و ریل‌گذاری جدید در بخش کشاورزی، با لحاظ نگاه صیانتی به منابع آب و خاک استان، ارائه آموزش‌های لازم به کشاورزان برای ارتقای بهره وری است.
تولید؛ دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین
مقام معظم رهبری امسال را سال تولید اشتغال آفرین و دانش بنیان نامگذاری کرده اند. بخش کشاورزی بیشتر از هر بخش دیگری نیازمند بهره گیری از شیوه‌های دانش‌بنیان هم در تولید محصولات و از آن مهمتر در عرضه و فروش محصولات کشاورزان است. زمینه‌سازی برای ایجاد شبکه بازار با بهره گیری از توان شرکت‌های دانش بنیان هم دست واسطه‌ها و دلالان را از این بخش کوتاه می‌کند و هم کشاورزان می توانند با مشاهده رفتار و نیاز بازار اقدام به کشت و تولید محصولات کشاورزی کنند و محصولاتشان روی دستشان نماند.