تحریم‌های گسترده غرب و همپیمانانش علیه روسیه سبب شد کشورهای عضو سازمان بریکس متشکل از برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی، یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌ها و پیمان‌های جهانی را به سمت ایجاد زیرساخت مالی و مستقل سوق دهند تا از این طریق امنیت تراکنش‌های وسیع مالی‌شان به واسطه تحریم‌های یکجانبه غرب به خطر نیافتد.
غرب به بهانه جنگ اوکراین دست به تحریم گسترده روسیه و زیرساخت‌های مالی خارجی آن زد و دارایی‌های بانک مرکزی روسیه به ارزش تقریبی ۶۳۰ میلیارد دلار را توقیف کرد. در این میان هیچ یک از کشورهای عضو معاهده بریکس، ایالات‌متحده و همپیمانان اروپاییش را در اعمال تحریم‌های مالی علیه روسیه همراهی نکردند و این خود شاید شروعی باشد بر کاهش قدرت سامانه‌های مالی غربی و شکست هژمونی جهانی آن.
هیچ یک از کشورهای عضو معاهده بریکس، ایالات‌متحده و همپیمانان اروپاییش را در اعمال تحریم‌های مالی علیه روسیه همراهی نکردند و این خود شاید شروعی باشد بر کاهش قدرت سامانه‌های مالی غربی و شکست هژمونی جهانی آن.کشورهای بریکس همگی از بزرگ‌ترین اقتصادهای جهانی هستند و تاثیرگذاری بسیار بالایی بر گردش نقدینگی و روابط بین‌المللی دارند. در سال ۲۰۱۲، پنج کشور عضو این سازمان در تصمیمی مهم و اثرگذار، خواستار ایجاد مکانیزم مالی مستقل خود شدند.
در پی این تصمیم، دو سال بعد و در سال ۲۰۱۴، بریکس با ایجاد بانکی با نام «بانک توسعه جدید» (NDB- New Development Bank) که هدف آن تزریق نقدینگی و منابع مالی برای زیرساخت‌ها، پروژه‌ها و نیز توسعه پایدار در کشورها و اقتصادهای نو ظهور بود، به این تصمیم جامه عمل پوشاند. ان‌دی‌بی علاوه بر این هدف، ساختاری جدید نیز برای ایجاد جریان نقدینگی و سیستم‌های پرداخت با هدف جلوگیری از فشارهای مالی و تحریمی بر علیه کشورهای بریکس و همپیمانان آن‌ها ایجاد کرد.
صندوق بین‌المللی پول، زیر تیغ انتقادها برای سیاست‌های یکجانبه‌گرایی
این اتفاقات همزمان با انتقادهای گسترده از عملکرد صندوق بین‌المللی پول صورت گرفت که بسیاری از کشورهای عضو آن، به جهت‌گیری سیاسی صندوق که حامی منافع آمریکا و کشورهای همسوی آن است، ایرادهای جدی وارد ساختند.
این انتقاها به اندازه‌ای بود که در جلسه کنگره ایالات‌متحده، معاون وزارت خزانه‌داری آن کشور از پایبند نبودن آمریکا به عنوان بزرگ‌ترین و تنها سهامدار دارای حق وتو در این صندوق نسبت به اصلاح ساختار آن و تصمیم‌های اتخاذ شده انتقاد کرد و این موضوع را درآمدی بر کاهش قدرت و چندجانبه‌گرایی صندوق بین‌المللی و ایجاد فضای بی‌اعتمادی در برابر همپیمانان ایالات‌متحده نامید.
حرکت بانک NDB در رسیدن به حداکثر توانایی خود
بانک NDB با سرمایه اولیه ۱۰۰ میلیارد دلاری آغاز به کار کرد که این رقم حتی در سطح جهانی نیز رقم بسیار بزرگی محسوب می‌شود و نشان از عزم کشورهای بریکس در ایجاد تغییر در ساختار شکننده معاملات و تراکنش‌های مالی جهانی دارد. این بانک در سال ۲۰۲۰ امتیاز AA+ را از کمپانی S&P، یکی از معتبرترین شرکت‌های اعتبارسنجی جهانی دریافت کرد و نام بانک NDB را بیش از پیش بر سر زبان‌ها انداخت.
بانک NDB با سرمایه اولیه ۱۰۰ میلیارد دلاری آغاز به کار کرد که این رقم حتی در سطح جهانی نیز رقم بسیار بزرگی محسوب می‌شود و نشان از عزم کشورهای بریکس در ایجاد تغییر در ساختار شکننده معاملات و تراکنش‌های مالی جهانی دارد.در این بین و با افزایش اعتبار بانک NDB در سطح بین‌الملل، اعضای این بانک از سال گذشته میلادی شروع به افزایش تعداد سهام‌داران آن کرده‌اند که در برنامه نخست، کشورهای امارات عربی متحده، بنگلادش و اروگوئه به جمع اعضای آن اضافه شدند و در مرحله بعدی نیز کشور مصر به این فهرست افزوده شد.
محکی برای مکانیزم مالی بریکس
جنگ اوکراین و در کنار آن شروع جنگ اقتصادی ایالات متحده و متحدان غربی‌اش با روسیه و اعمال تحریم‌های بی‌سابقه اقتصادی بر علیه این کشور، محکی خواهد بود بر توانایی مکانیزم مالی بریکس برای شکست هژمونی تجاری و اقتصادی جهان غرب بر تبادل مالی در سطح بین‌المللی و نمادی از توانایی کشورهای توسعه یافته دیگر جهان بر حفظ استقلال اقتصادی خود در برابر وابستگی به سیستم‌های مالی غربی.
در کنار درگیر کردن روسیه در جنگ اوکراین، به نظر می‌رسد از مدت‌ها پیش برنامه گسترده‌ای برای جنگ مالی و اقتصادی بر علیه این کشور ریخته شده است که بلافاصله با بروز ناآرامی‌ها، کشورهای غربی دست به تحریم گسترده بانک مرکزی روسیه و جلوگیری از دسترسی این کشور به منابع مالی در خارج از مرزهای خود زدند و این موضوع با هدف کاهش ارزش و در نهایت نابودی روبل روسیه صورت می‌پذیرد.
این اتفاقات اهمیت همکاری‌های بین‌المللی و وسیع کشورهای بریکس را دو چندان می‌کند و تصمیم‌های اخیر اعضای معاهده بریکس، خود گواهی بر این موضوع است. در این بین هندوستان که تا پیش از این نیز توافق‌های تجاری با روسیه برای تجارت بر پایه واحدهای ارزی روپیه -روبل داشت، بار دیگر با تاکید بر این موضوع، از تصمیم کشورش برای گسترش مراوده‌های تجاری بر بستر واحدهای پولی دو کشور یاد کرد.
در حال حاضر که اتحادیه اروپا و ایالات متحده دسترسی بسیاری از بانک‌های روسی به مکانیزم مالی سوئیفت را قطع کرده‌اند، اهمیت تقویت تبادل تجاری روسیه با واحد پولی خود، بسیار پررنگ‌تر شده است و این احتمال وجود دارد که هند با متصل کردن بانک مرکزی روسیه به سیستم تجاریش، نقدینگی مورد نیاز بانک‌های روسی را فراهم آورد.
چینی‌ها نیز سیستم جایگزینی برای سوئیفت دارند و آن را «سامانه فرامرزی بانکی» یا CIPS می‌نامند که بوسیله بانک مردمی چین در سال ۲۰۱۵ ایجاد شده و اکنون در حال همکاری با بیش از ۶۹۰ بانک در سراسر جهان است.
در حال حاضر که اتحادیه اروپا و ایالات متحده دسترسی بسیاری از بانک‌های روسی به مکانیزم مالی سوئیفت را قطع کرده‌اند، اهمیت تقویت تبادل تجاری روسیه با واحد پولی خود، بسیار پررنگ‌تر شده است و این احتمال وجود دارد که هند با متصل کردن بانک مرکزی روسیه به سیستم تجاریش، نقدینگی مورد نیاز بانک‌های روسی را فراهم آورد.همه این موارد بیانگر آن است که کشورهای عضو بریکس از پتانسیل و پشتوانه مالی و سیاسی بالایی برای ایجاد مکانیزم مالی و اقتصادی مستقل برخوردارند و نکته مهم در این بین افزایش تعاملات بین‌المللی آن‌ها با یکدیگر و دیگر همپیمانان خود برای تثبیت و استفاده حداکثری از این پتانسیل است.
مقر اصلی بانک مرکزی بریکس یا همان NDB در شانگهای چین واقع شده اما در حال گسترش مراکز خود در دیگر کشورهای عضو همچون آفریقای جنوبی و برزیل نیز است.
این بانک در سال ۲۰۱۹ میلادی بیش از ۱۲ میلیارد دلار وام و نقدینگی در اختیار پروژه‌های کلان در کشورهای عضو بریکس قرار داد که گام بزرگی در افزایش قدرت و نفوذ این مکانیزم مالی در سطح بین‌المللی است.
بحران کنونی جهان زمان مناسبی برای کشورهای بریکس جهت استفاده از مکانیزم مالی NDB و کاهش نفوذ و یکه‌تازی سیستم مالی غربی سوئیفت است که در نهایت منجر به کاهش ارزش و قدرت دلار در مراودات جهانی می‌شود.
باید منتظر ماند و دید که آیا این باز نیز ترکش تحریم‌های غرب به خودشان آسیب می‌رساند یا خیر.
منابع:
https://thewire.in/world/amid-sanctions-against-russia-brics-can-lead-the-change-towards-national-currency-payments
https://www.reuters.com/business/finance/russia-calls-integrating-brics-payment-systems-۲۰۲۲-۰۴-۰۹
https://www.aa.com.tr/en/world/brics-consider-alternative-swift-funds-transfer-system/۳۵۳۰۰
https://indianexpress.com/article/opinion/columns/russia-ukraine-india-brics-creation-of-a-multipolar-world-۷۸۵۸۷۹۶