سید محمدمهدی جعفری نویسنده، مترجم، پژوهشگر متون دینی شامگاه چهارشنبه در آیین گشایش یاد روز سعدی تحت عنوان محفل گلستان قرآن (شب سعدی و قرآن) اظهار کرد: ایران در سده های ششم و هفتم هجری اوضاع بسیار آشفته ای داشت و سران قبایل از شمال و جنوب و خاور و باختر به گسترش حوزه فرمانروایی خود همت گماشته بودند و پیوسته با لشکرکشی‌ها و جنگ‌های بی‌امان با هدف افزایش گستره پادشاهی خود به تصرف قلمرو و سرزمین‌ها می‌پرداختند.
این پژوهشگر دینی ادامه داد: در این میان خوارزمشاهیان که در منطقه خوارزم و بخش بزرگی از خراسان امروز فرمانروایی داشتند با تاخت و تاز مغول و تاتار مواجه شدند و در سال ۶۲۸ هجری به کلی از میان رفتند.
وی اضافه کرد: فارس بر اثر تدبیر خردمندانه فرمانروای آن زمان و پسرش که برای پرورش ادبا و دانشمندان و آبادانی کشور و بنیاد نهادن مدارس، مساجد و خانقاه‌ها می‌کوشیدند از این تاخت و تاز و ویرانی در امان ماند و از نظر فرهنگ و تمدن توسعه یافت.
جعفری بیان کرد: بدین ترتیب ناحیه امن و آرام فارس گروهی از بزرگان معروف آن عهد را به سمت خود کشید و به صورت پناهگاه دانشمندان و ادیبان در آمد؛ چنان که سعدی خطاب به ابوبکر سعد بن زنگی گفته است« اقلیم پارس را غم از آسیب دهر نیست/ تا بر سرش بود چو توئی سایه خدا»
وی عنوان کرد: در همین مهد آرامش و آسایش است که سعدی توانست قسمت بزرگی از عمر خود را به آسودگی بگذراند و آثار انسانی عالی و کم‌نظیری بیافریند و از خود به جا بگذارد.
این نویسنده یادآور شد: سعدی در سفر سی و چند ساله خود از مرکز فرهنگ و تمدن کهن فارس به مراکز تمدنی چندی هجرت کرد و در سراسر این مدت به تحصیل، تدریس، ارشاد، تجربه اندوختن و عبرت آموختن پرداخت.
وی گفت: پس از سالها گشت و گذار در شام و حجاز به بغداد مرکز حکومت و خلافت جهان اسلام و مهد تمدن فرهنگ اسلامی و انسانی آن روز جهان می‌رود و در بزرگترین دانشگاه آن روز یعنی نظامیه به تحصیل و سپس به تدریس می‌پردازد و با توشه‌ای گران‌سنگ و با ارزش به شیراز باز می‌گردد.
پژوهشگر متون دینی ادامه داد: چنان که از آثار سعدی بر می آید وی در فقه، حدیث، تفسیر، کلام، تاریخ، سیره و اخلاق تحصیل کرده و به استادی دست یافته است. سعدی در این سفر از سه منبع بزرگ معارف بشری یعنی قرآن، سنت و نهج‌البلاغه اثر پذیرفته است.
جعفری یادآوری کرد: حدود ۲۶۰ مورد از اشعار سعدی از نهج‌البلاغه تاثیر پذیرفته است. بوستان و گلستان بزرگترین رهاورد این سیر و سفر معراج‌گونه سعدی است.
وی گفت: سعدی در این سفر حدود ۱۴ بار مشرف به حج شده است. البته سعدی در قصاید، قطعات و حتی غزل‌های زلال خود نیز معارف فرهنگی بشری آموخته و اندوخته را بازتاب داده است. لیکن بوستان و گلستان دو گوهر تابناک بر تارک ادبیات جهانی به شمار می‌رود.
جعفری افزود: سعدی مضامین قرآن و حدیث را با چنان با استادی و مهارت ادبی در آثار نظم و نثر خود گنجانیده که اگر کسی با قرآن و حدیث آشنایی ژرف و دیرپایی نداشته باشد کمتر می‌تواند دریابد که سعدی این مضامین را از کجا گرفته است.
وی در ادامه به اشعار و ابیاتی از سعدی که از قرآن تأثیر گرفته است اشاره کرد و گفت: باید در قرآن تدبر کنیم و ببینیم که سعدی چگونه تدبر کرده و چه مایه‌هایی از این منبع آسمانی برگرفته است.
تاثیراتی قرآن بر سعدی و آثار سعدی
حجت السلام والمسلمین سعید رحیمیان استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه شیراز نیز اظهار کرد: تاثیراتی که قرآن بر سعدی و آثار سعدی دارد از چند طریق قابل بحث است. در واقع این تأثیرات را با توجه به محیط تربیتی سعدی، الفاظ و ابیات و آیات و اصطلاحاتی که سعدی از قرآن وام گرفته و روح کلی و معانی و مفاهیم قرآنی که در سراسر ابیات مشهور سعدی ساری و جاری است می‌توان دریافت.
وی در رابطه با محیط تربیتی سعدی گفت: سعدی شیرازی دست پرورده حوزه‌هایی است که علوم قرآنی و حدیثی در این حوزه‌ها تدریس می‌شده است. در واقع تعلیم را با بهره گیری از مفاهیم و الهاماتی که از قرآن کریم می‌گرفتند پیش می‌بردند.
رحیمیان بیان کرد: خانواده نمونه دیگری از محیط تربیتی سعدی است. حکایتی که سعدی از پدرش نقل می‌کند حاکی از آن است که چه مایه قوت تربیت اخلاقی الهام گرفته از قرآن کریم در خانواده سعدی حاکم بوده است.
این استاد دانشگاه یادآور شد: اقتباس‌های صریح لفظی که سعدی در آثارش از قرآن کریم دارد نیز نشان دهنده تاثیرپذیری این شاعر از قرآن است.
وی به جریان معارف و روح نهانی قرآن در لابه‌لای حکایات، اشعار و آثار سعدی اشاره کرد و گفت: در ضمیر ناخودآگاه سعدی انس با قرآن کریم و معارف آن موج می زده و از این موج در الفاظ و زبان و بلاغت و فصاحت او ظاهر می‌شده است.
رحیمیان با بیان اینکه در ساده‌ترین ابیات سعدی روح قرآنی موج می‌زند، گفت: سعدی آموزه‌های بسیاری از جمله آموزه مراتب گناه و توبه را از قرآن گرفته است. بدون شک هر عملی که برای احیای قرآن کریم انجام شود اجر خود را خواهد داشت.
اول اردیبهشت ماه در تقویم ایران به نام روز بزرگداشت سعدی شیرازی نامگذاری شده است.