همه‌گیری کووید-۱۹ بیشتر از دو سال کشورهای جهان را درگیر کرده بود و پیامدها و هزینه‌های جانی، مالی، اجتماعی و روانی فراوانی را برجا گذاشت.
اگرچه هنوز این بیماری به طور کامل محو نشده اما تاکنون بیش از ۶ میلیون نفر در این دوره دوساله جان خود را از دست دادند و بسیاری نیز دچار عوارض تنفسی شدید شدند که هنوز درمان نشده است. برآوردهای گوناگونی در مورد هزینه‌های اقتصادی کرونا بر جهان مطرح می‌شود؛ برخی آن را بین ۳ تا ۵ هزار میلیارد دلار تخمین می‌زنند و بعضی نیز رقم‌هایی به مراتب بالاتر را بیان می‌کنند و تاکید دارند ارزیابی دقیق میزان هزینه‌های بیماری قابل اندازه‌گیری و بیان نیست.
یکی از دیگر حوزه‌ها که تحت تاثیر کرونا قرار گرفت «عرصه آموزش» از کودکان تا دانشجویان بوده است. تعطیلی فراوان مدارس و دانشگاه‌ها در کنار فرصت‌های یادگیری متفاوت ناشی از قرنطینه‌ها، امکانات آموزشی متغیر در خانه، و تغییر روش‌ها سبب عقب‌ماندگی دانش‌آموزان و حتی گسترش نابرابری‌ها شده است.
فاصله‌گذاری اجتماعی و انزوا مهمترین توصیه نهادهای بهداشتی و دولت‌ها در مقابل کرونا بود اما همین راهکار کلی تأثیر منفی قابل توجهی بر سیستم‌های آموزشی داشت.تاکنون تأثیر بلندمدت مشکلات ایجاد شده در فرایند یادگیری جوانان نیز به طور جامع هنوز اندازه‌گیری نشده است. در بسیاری از کشورهای کم‌درآمد، بسته شدن مدارس سبب شد نابرابری آموزشی در دسترسی به آموزش و یادگیری با کیفیت، به‌ویژه برای کسانی که در مناطق روستایی، دارای سطح اجتماعی- اقتصادی پایین‌تر و گروه‌های محروم بودند، عمیق‌تر شود.
برای محافظت از مردم در مقابل ویروس کرونا، فاصله‌گذاری اجتماعی و انزوا مهمترین توصیه نهادهای بهداشتی و دولت‌ها بود اما همین راهکار کلی، تأثیر منفی قابل توجهی بر سیستم‌های آموزشی داشته زیرا ارائه و انتقال دانش از طریق فعالیت‌های کلاسی حضوری که امری لازم و ضروری است، متوقف شد.
چنین وضعیتی مسائلی را برای نظام‌های آموزشی کشورها ایجاد کرد و جریان تدریس و فعالیت‌های یادگیری و به اشتراک‌گذاری دانش با دانش‌آموزان مختل شد. توجه اندک و ناآشنایی والدین به شیوه فرایند تدریس آنلاین، حتی آموزش به کودکان بدو ورود به مدرسه را هم برای معلم دشوارتر ساخت.
همچنین برخی از والدین از نظر مالی به اندازه‌ای قوی نبودند تا به سرعت سیستم یادگیری دیجیتال را برای شرکت فرزندانشان در کلاس های آنلاین داشته باشند. کمبود دستگاه‌ها و امکانات اینترنتی نیز مشکلات برای ارائه دانش و اطلاعات را عمیق‌تر کرد.
اگرچه یادگیری آنلاین گزینه خوبی برای این شرایط بوده اما به هیچ‌وجه برای مدارس و دانشگاه‌ها نتایجی همچون کلاس‌های حضوری را به همراه نداشته است.
آموزش از دست رفته برای یک نسل
دو سال پیش در چنین زمان‌هایی، مدارس در ۱۸۵ کشور جهان بسته شد. طبق گزارش یونسکو، از هر ۱۰ دانش‌آموز در سراسر جهان حدود ۹ نفر خارج از مدرسه بودند. این رویداد بزرگترین و طولانی‌ترین وقفه در مدرسه و آموزش را از زمانی رقم زد که آموزش رسمی در کشورها در اواخر قرن نوزدهم به راه افتاد.
طبق گزارش یونسکو، در دوره کرونا از هر ۱۰ دانش‌آموز در سراسر جهان حدود ۹ نفر خارج از مدرسه بودند.دو سال پس از آن اتفاق، مدارس در بیشتر کشورها باز شدند و ماسک‌ها در بیشتر مکان‌ها کنار گذاشته شده و احساس عادی بودن به ذهن می‌رسد.
صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) در گزارشی نوشت: با گذشت بیش از دو سال از همه‌گیری بیماری کووید-۱۹، ما شاهد زیان بزرگی در یادگیری کودکان هستیم. به دلایل مشکلات مالی و بودجه‌ای، تنها کمتر از نیمی از کشورها راهبردی را برای بازیابی یادگیری به کار می‌برند تا به کودکان کمک‌کنند عقب‌ماندگی‌ها جبران شود. تا زمانی که همه کشورها برنامه‌های خود را در ماه‌های آینده اجرا و گسترش ندهند، خطر از دست دادن نسلی وجود خواهد داشت.
طبق این گزارش، در مجموع ۲ تریلیون ساعت آموزش حضوری به دلیل کرونا و تعطیلی مدارس از مارس ۲۰۲۰ از دست رفته است و همین امر موجب شد دانش‌آموزان چهار پنجم کشورها در یادگیری خود عقب بماند. کودکان در کشورهایی که از رفاه کمتری برخوردارند، شاهد کاهش یادگیری بیشتری بوده‌اند؛ به ویژه، حاشیه‌نشین‌ترین افراد _ کسانی که در فقر و مناطق روستایی زندگی می‌کنند، کودکان دارای معلولیت، و جوان‌ترین دانش‌آموزان _ بیشترین عقب‌افتادگی را داشته‌اند.
جمعیت جامانده از آموزش
موسسه پژوهشی مشاوره ای «مک‌کینزی» در گزارشی به بررسی پیامدهای زمان طولانی تعطیلی مدارس پرداخته است. این موسسه بازه ۱۰۲ هفته‌ای را (از شروع کووید-۱۹ تا ژانویه(دی-بهمن) ۲۰۲۲) مطالعه کرد. طبق این بررسی، به صورت میانگین مدارس در آمریکای لاتین، دریای کارائیب، و جنوب آسیا به مدت ۷۵ هفته یا بیشتر به طور کامل یا جزئی بسته شدند. مدارس در اروپا و آسیای مرکزی بطور متوسط به مدت ۳۰ هفته بطور پیوسته یا متناوب بسته شد.
مدارس در برخی مناطق چند ماه پس از همه‌گیری شروع به بازگشایی کردند اما در ژانویه(دی-بهمن) ۲۰۲۲، بیش از یک چهارم جمعیت دانش‌آموزی جهان در سیستم‌های آموزشی حضور داشتند که مدارس آن هنوز به طور کامل باز نشده بودند.
طبق این بررسی، مدت زمان تعطیلی مدارس در کشورهای سرتاسر جهان بسیار متفاوت بوده است. مدارس در آمریکای لاتین با درآمد متوسط و در جنوب آسیا به طور پیوسته یا مقطعی برای مدت طولانی (۷۵ هفته یا بیشتر) تعطیل بودند. مدارس در اروپای ثروتمند و آسیای مرکزی برای مدت کمتری (به طور متوسط ۳۰ هفته) بسته شدند. در کشورهای جنوب صحرای آفریقا که درآمد پایینی دارند نیز به طور متوسط مدارس ۳۴ هفته بسته بودند.
کودکان در کشورهایی که از رفاه کمتری برخوردارند، به ویژه، افراد حاشیه‌نشین که در فقر و مناطق روستایی زندگی می‌کنند، در کنار کودکان دارای معلولیت و جوان‌ترین دانش‌آموزان بیشترین عقب‌افتادگی را داشته‌اند.دسترسی به یادگیری از راه دور و آموزش ترکیبی با کیفیت هم در بین کشورها و هم در داخل کشورها متفاوت بوده است. در تانزانیا، در حالی که مدارس بسته بودند، کودکان تنها در ۶ درصد از خانواده‌ها به درس‌های رادیویی گوش می‌دادند، ۵ درصد به درس‌های تلویزیون دسترسی داشتند و کمتر از یک درصد در یادگیری آنلاین شرکت می‌کردند.
در جدول زیر فهرست میزان تعطیلات مدارس برخی کشورهای مهم جهان و خاورمیانه آمده است. برخی از کشورها تعطیلات پیوسته‌ای داشته و برخی دیگر به صورت متناوب با توجه به اوج‌گیری همه‌گیری، مدارس را تعطیل اعلام کردند. بنا بر داده‌های اعلامی یونسکو، برخی از این کشورها هنوز (تاآخر فروردین ۱۴۰۱) روند عادی آموزش را آغاز نکرده‌اند.
در این فهرست طبق بررسی های یونسکو، اوگاندا با ۸۳ هفته و کشورهای بولیوی، هند و نپال با ۸۲ هفته تعطیلی اجباری مدارس در صدر فهرست قرار گرفته‌اند. از طرف دیگر کشورهای تاجیکستان، نائورو، بروندی و بلاروس به هیچ عنوان مدارس خود را تعطیل نکرده‌اند.
جمهوری اسلامی ایران ۶۲ هفته تعطیلی آموزش حضوری داشته و از این نظر در میانه‌های جدول قرار گرفته است.
کرونا آموزش در کل جهان را به عقب راند
تارنمای رادیوی ملی آمریکا (ان.پی.آر) نوشت: در ایالات متحده، در مقایسه با کشورهای ثروتمند در اروپای غربی و شرق آسیا، مدارس مدت طولانی‌تری تعطیل بودند. بیشتر دانش‌آموزان سیاهپوست، اسپانیایی و آسیایی تا اوایل سال ۲۰۲۱ از مدرسه دور ماندند. در این کشور حداقل ۱۷۵ هزار کودک در ایالات متحده داغدار یا یتیم شدند و در پاییز سال ۲۰۲۰ حتی ثبت‌نام در دوره پیش از دبستانی و مهدکودک کاهش یافت.
همان‌گونه که پیش‌بینی می‌شد، شکاف در آموزش برای کودکان کم درآمد، سیاهپوست و لاتین‌تبار بیشتر شد. یک مطالعه تازه در ویرجینیا نشان داد مهارت‌های خواندن اولیه در پاییز گذشته به پایین‌ترین سطح در ۲۰ سال گذشته رسیده است.
سازمان ملل پیش‌بینی می‌کند افت آموزشی یک پدیده بین‌المللی است که اگر به آن توجه نشود، می‌تواند درآمد در سراسر جهان را در مجموع ۱۷ تریلیون دلار کاهش دهد.پیش‌بینی در مورد افزایش نرخ ترک تحصیل در دبیرستان و کاهش ثبت‌نام در دانشگاه هم درست از آب درآمد. در سال ۲۰۲۱ نرخ فارغ‌التحصیلی از دبیرستان در بیشتر ایالت‌ها رو به کاهش بوده است. ناظران تصریح کردند دانش‌آموزان مسن بیشتری تحصیل در مدرسه را به دلیل کار دستمزدی رها کردند.
در همین حال، داده‌های فدرال نشان می‌دهد ثبت‌نام در کالج‌های آمریکا در دو سال گذشته نیز به میزان بیش از یک میلیون دانشجو کاهش یافت. سازمان ملل پیش‌بینی می‌کند این یک پدیده بین‌المللی است که اگر به آن توجه نشود، می‌تواند درآمد در سراسر جهان را در مجموع ۱۷ تریلیون دلار کاهش دهد.
معلمان در یک نظرسنجی‌کنندگان در اکتبر(مهرماه) ۲۰۲۱ اظهار داشتند سلامت روان کودکان دغدغه اصلی آنهاست؛ همچنین ۸۰ درصد از والدین نگران سلامتی فرزندان خود هستند.
در نمودار زیر میزان عقب‌ماندگی فرایند تحصیل در مناطق مختلف جهان مشخص شده است.
براساس این نمودار که موسسه مک‌کینزی آن را منتشر کرده، به‌طور متوسط، دانش‌آموزان در سطح جهان هشت ماه عقب‌تر از جایی هستند که اگر همه‌گیری وجود نداشت در آن مرحله حضور داشتند. اما میزان عقب‌ماندگی در مناطق مختلف جهان متفاوت بوده است.
در سیستم‌هایی با عملکرد بالا، که کارآیی آموزشی در دوره پیش از کرونا بالا بود، دانش‌آموزان ممکن است حدود یک تا پنج ماه به دلیل بیماری عقب باشند (به عنوان مثال، در آمریکای شمالی و اروپا دانش‌آموزان به طور متوسط چهار ماه عقب هستند).
میزان عقب‌ماندگی آموزشی سیستم‌های با درآمد متوسط نسبت به دوره پیش از کرونا بالاتر ارزیابی شده است. در این نظام‌ها دانش‌آموزان ممکن است ۹ تا ۱۵ ماه عقب باشند. به عنوان مثال در آمریکای لاتین و آسیای جنوبی، دانش‌آموزان به طور متوسط ۱۲ ماه عقب هستند.