به گزارش روز یکشنبه ایرنا، مقام های عالی تاجیکستان و قرقیزستان هفته گذشته اعلام کردند که مسائل مرزی دو کشور تنها از طریق مذاکره و به روش دیپلماتیک حل می شود اما بیشکک و دوشنبه خودشان بعد از ۳۰ سال مناقشه تاکنون نتوانسته اند ثبات در مرز را تأمین کنند و با توجه به اینکه وساطت روسیه و سازمان پیمان امنیت جمعی را نیز تاکنون نپذیرفته اند به اعتقاد کارشناسان، سازمان همکاری شانگهای که هر دو کشور عضو آن هستند می تواند در مذاکرات مرزی دو طرف میانجی شود.
امامعلی رحمان رئیس جمهور تاجیکستان هفته گذشته گفت که مسائل مرزی بین کشورها تنها از طریق مذاکره و از طریق دیپلماسی قابل حل است. «صادیر جاپاروف» رئیس جمهوری قرقیزستان نیز با بیان اینکه از ۹۷۲ کیلومتر مرز، طرفین باید در ۳۰۸ کیلومتر به توافق برسند از اینکه روند توافق به کندی پیش می رود ابراز تاسف کرد و گفت: دلیل آن این است که مناطق مورد مناقشه زیادی وجود دارد.
جاپاروف تصریح کرد: «مهمترین چیز برای توافق در مذاکرات، صلح است، سپس می‌توانیم همه چیز را به نفع هر دو طرف حل کنیم.» در عین حال، رئیس جمهور قرقیزستان برنامه خود را برای دستیابی به صلح در شرایط چنین سطح بالای درگیری ارائه نکرد. هیچ برنامه فوری برای ملاقات با همتای تاجیک وجود ندارد.
اما امامعلی رحمان گفت: «دولت تاجیکستان علاقه مند به برگزاری سریع مذاکرات درباره تعیین مرز دولتی بین تاجیکستان و جمهوری قرقیزستان است». رئیس جمهور تاجیکستان با بیان اینکه راه دیگری وجود ندارد، خاطرنشان کرد: حل مسائل مرزی-سرزمینی، هماهنگی مرزهای دولتی و تعیین مرزهای آن فرآیند بسیار پیچیده ای است و نیازمند زمان و تلاش فراوان متخصصان است. ”
رحمان در دیدار با رهبران و فعالان شهر مرزی اسفره در منطقه سغد از ساکنان خواست که تسلیم احساسات نشوند: «یک بار دیگر به ساکنان اسفره یادآوری می کنم که باید با همسایگان خود در یک جو زندگی و کار کنند. با تفاهم متقابل و حسن همجواری، با آنها ارتباط برقرار کنید و همکاری دوستانه برقرار کنید، مدارا کنید و تسلیم احساسات نشوید. رئیس دولت تاجیکستان یادآور شد که گفت و گوهای مرزی بین بیشکک و دوشنبه از سال ۲۰۰۲ در چارچوب کمیسیون بین دولتی تعیین حدود و تعیین مرز بین دو کشور ادامه دارد.
«صادیر جاپاروف» نیز به نوبه خود گفت که قصد دارد تا قبل از پایان دوره ریاست جمهوری اش مشکل مرزها را حل کند. وی همچنین از مردم قرقیزستان خواست تا اطلاعات نادرست را منتشر نکنند. «بله، مشکل مرزها وجود دارد. مشکلی که ۳۰ سال است حل نشده نیاز به دقت و آینده نگری زیادی دارد. مذاکرات در حال انجام است. کیلومترهای توصیف نشده زیادی وجود دارد. طول می کشد. وی در توییتر نوشت: من قصد دارم این موضوع را قبل از پایان دوره ریاست جمهوری خود حل کنم.
درگیری ها اغلب در مناطق مورد مناقشه رخ می دهد، گاهی اوقات با استفاده از سلاح. بزرگترین درگیری از زمان استقلال دو کشور، درگیری مسلحانه ۲۸ تا ۳۰ آوریل ۲۰۲۱ بود که در نتیجه آن ۱۵۴ نفر مجروح و ۳۶ نفر از جمله دو کودک کشته شدند.
در واقع یک سال بعد در ۱۲ آوریل ۲۰۲۲ درگیری دیگری بین مرزبانان دو کشور رخ داد. به گزارش سرویس مرزبانی قرقیزستان، یگان مرزی تاجیکستان با بی توجهی به این خواسته ها به عمق ۲۰ متری خاک قرقیزستان وارد شد. تیراندازی دو بار در روز آغاز شد، در دومین مورد، تاجیکستان به روستای دوستوک خمپاره شلیک کرد. در شب ۱۳ آوریل، طرفین توافق کردند که تجهیزات و نیروهای کمکی را از منطقه تماس خارج کنند.
پس از این حادثه نمایندگان دو کشور در محل حاضر شدند اما در جریان مذاکرات آنها تیراندازی مکرر بین نظامیان آغاز شد که در نتیجه یک نفر مجروح شد. در ۱۳ آوریل، وزارت بهداشت جمهوری قرقیزستان گزارش داد که تعداد مجروحان به ۶ نفر افزایش یافته است، طرف تاجیک از کشته شدن یک مرزبان زخمی خبر داد.
الکساندر کنیازف، کارشناس آسیای مرکزی و خاورمیانه، استاد دانشگاه ایالتی سنت پترزبورگ، معتقد است که هیچ تمایلی برای حل این اختلاف در بالاترین سطح در هر دو جمهوری وجود ندارد. این درگیری در طول سه دهه از عمر خود چند وجهی شده است و بعید است با تصمیم سران کشورها بتوان آن را از بین برد.
الکساندر کنیازف به روزنامه ایزوستیا، گفت: ما می توانیم با امامعلی رحمان موافق باشیم که این یک روند سریع نیست. اما مهمترین چیز این است که باید تمایل به سازش باشداما وجود ندارد.
وی خاطرنشان کرد : نه تنها رهبری جمهوری‌ها آماده توافق نیستند، بلکه این آمادگی در خود جوامع محلی وجود ندارد و هر یک از طرفین به مفاهیمی مانند «سرزمین تاریخی ما» متوسل می‌شوند. کنیازف معتقد است که این دیوار سوء تفاهم و بی اعتمادی باید شکسته شود.
این کارشناس می گوید که هر گونه نزاع بین ساکنان محلی معمولا به تیراندازی در مرز ختم می شود و جالب است که وقتی دعوای دیگری شروع می شود، معلوم می شود که نیروهای نظامی زودتر از موعد به سمت مرز کشیده شده اند. یا تمرینات نظامی در منطقه مرزی انجام می شود یا از قبل آمادگی برای یک جنگ تمام عیار وجود دارد. اینها نشان می دهد که هیچ تمایلی برای حل نهایی مناقشه در هر دو طرف وجود ندارد.
وی معتقداست ایجاد یک منطقه غیرنظامی، جداسازی فاصله از بخش‌های مورد مناقشه مرزها و خروج تمامی تشکل‌های نظامی از هر دو طرف ضروری است. اما برای اینکه به طور موثر کار کند، کسی باید آن را کنترل کند. طرف روسی یک بار پیشنهاد میانجیگری کرد، اما هر دو طرف نپذیرفتند.
سازمان پیمان امنیت جمعی نیز وجود دارد که می تواند نوعی ماموریت حفظ صلح را برای نظارت بر رعایت رژیم غیرنظامی سازی معرفی کند. اما طرفین با این موضوع نیز موافقت نکردند.
این کارشناس می گوید: اگر بیشکک و دوشنبه پیشنهادهای روسیه و سازمان پیمان امنیت جمعی را دوست ندارند، بگذارند میانجیگری به عهده سازمان همکاری شانگهای با مشارکت چین باشد. اجازه دهند ارتش چین بر رعایت رژیم غیرنظامی سازی نظارت کند. زمانی که این رژیم در تمام مناطق مورد مناقشه عمل کند و هیچ تشکیلات نظامی در این نزدیکی از یک طرف یا آن طرف وجود نداشته باشد، تنش فروکش می کند و پس از آن می توان به تحدید حدود و تعیین مرز از طریق مسالمت آمیز اقدام کرد.