به گزارش سه شنبه ایرنا، «ملامحمدحسن آخوند» در پیامی به «شهباز شریف» انتصاب نخست وزیر جدید پاکستان را گامی خوب و ارزشمند توصیف و ابراز امیدواری کرد که این انتصاب باعث تقویت روابط دوجانبه میان افغانستان و پاکستان و توسعه، شکوفایی و روابط خوب بین دو ملت برادر شود.
اکنون سوال اینجاست آیا روی کار آمدن دولت جدید پاکستان می‌تواند به تنش های مرزی میان این کشور و افغانستان که ده ها ماه از آغاز آن می گذرد، خاتمه دهد؟
نگاهی به تاریخ نشان می دهد افغانستان و پاکستان دو همسایه‌ای هستند که اختلافات همواره بر روابطشان سایه گسترده است. به باور «کریستین فیر» پاکستان‌شناس و نویسنده‌ی کتاب «نبرد تا آخرین نفس»، پاکستان از زمان تأسیس در سال ۱۹۴۷ با همسایه‌های خود اختلافات مرزی و ارضی داشته است که در این میان روابط با افغانستان با تنش های سیاسی و اختلافات استراتژیک توامان بوده است.
گفتنی است در روزهای اخیر مرزهای مشترک پاکستان با افغانستان در شمال غرب این کشور شاهد درگیری‌های شدیدی بود. این ناآرامی‌ها پس از تشدید حملات علیه نظامیان پاکستانی که به گفته مقامات این کشور از داخل خاک افغانستان طراحی و توسط عناصر ضدپاکستانی از جمله گروه تروریستی «تحریک طالبان» اجرا می‌شود، اتفاق افتاد.
در آخرین این حملات، عناصر تروریستی شماری از نظامیان پاکستان را در منطقه «وزیرستان شمالی» کشتند. به استناد منابع خبری پس از این حادثه، حملات بی‌سابقه‌ای از سوی پاکستان به برخی از مناطق مرزی در داخل افغانستان صورت گرفته است.
نگاهی به تحولات اخیر نشان می دهد اسلام‌آباد طی مدت چندماه گذشته بارها از دولت افغانستان خواسته است امنیت مناطق مرزی خود با پاکستان را تامین کند، زیرا به گفته طرف پاکستانی، تروریست‌ها از خاک افغانستان برای حملات در داخل پاکستان استفاده می‌کنند.
به باور کارشناسان، ناآرامی‌های اخیر در مرزهای پاکستان و افغانستان سبب بروز جدال دیپلماتیک جدید میان دو کشور شده است. پس از واکنش شدید طالبان به حملات هوایی پاکستان به برخی مناطق مرزی افغانستان و همزمان افزایش حملات از داخل افغانستان به مواضع نیروهای ارتش پاکستان، کاردار سفارت افغانستان در اسلام‌آباد و سفیر پاکستان در کابل از جانب وزارتخانه‌های امور خارجه دو کشور احضار شدند.
به استناد گزارش های خبری، فرمانده ارتش این کشور روزهای اخیر طی دیداری با برخی از نظامیان و افسران بازنشسته ارتش در شهر لاهور خطاب به طالبان گفت که آنان باید بدانند تا زمانی که علیه گروه‌های تروریستی و عناصر ضدپاکستانی در داخل افغانستان برخورد نکنند، پیشرفتی در همکاری‌ها و روابط دو کشور صورت نخواهد گرفت.
«حنا ربانی» وزیر مشاور امور خارجه پاکستان نیز با ابراز نگرانی نسبت به تشدید حوادث تروریستی علیه نیروهای این کشور در مرزهای مشترک با افغانستان، اعلام کرد، اسلام‌آباد متعهد به همکاری سازنده برای تثبیت صلح و ثبات در منطقه به ویژه آرامش در کشور همسایه خود افغانستان است.
به گفته ناظران سیاسی در پاکستان، ستیزه جویان و عناصر ضدپاکستانی مانند گروه تحریک طالبان همچنان یک مانع مستمر در بهبود روابط اسلام‌آباد و کابل است و ناآرامی‌های اخیر در مرزهای این دو همسایه نشان می‌دهد که پاکستان، نسبت به بی‌توجهی حاکمیت موقت افغانستان درباره تحرکات تروریستی در مرزهای مشترک و عدم برخورد جدی با عناصر گروه تروریستی تحریک طالبان خشمگین است.
طالبان مدعی حملات از سوی جنگنده‌های پاکستان به دو ولایت افغانستان است که دست کم ۴۵ نفر تلفات داشته اما منابع امنیتی در پاکستان به رسانه‌ها اعلام کردند پهپادهای مسلح این کشور مواضع گروه تروریستی تحریک طالبان را با موفقیت هدف گرفته و آن را نابود کرده است.
این منابع مدعی شدند، پهپادهای پاکستانی مخفیگاه‌های تروریست‌ها در ولایت خوست و کنر در افغانستان را مورد هدف قرار داده است.
وزیر مشاور امور خارجه پاکستان در اسلام‌آباد طی دیدار با نماینده ویژه این کشور در امور افغانستان، نسبت به افزایش حملات تروریستی از خاک افغانستان به مواضع نیروهای امنیتی پاکستان ابراز نگرانی کرد.
سخنگوی ارتش پاکستان هفته‌های اخیر طی یک کنفرانس مطبوعاتی با اذعان به تشدید حملات تروریستی در این کشور طی چند ماه اخیر گفت: دست کم یکصد نظامی پاکستان طی درگیری با تروریست‌ها و عملیات‌های آنان به ویژه در مرزهای مشترک با افغانستان جان خود را از دست داده‌اند.
به تعبیر ناظران سیاسی در پاکستان، انعطاف پذیری در سیاست این کشور در قبال طالبان، تلاش برای کمک به حل بحران پیش روی مردم افغانستان و رویکرد تعامل گرایانه برای گفت وگو با طالبان شکی باقی نمی‌گذارد که اسلام‌آباد آهسته اما محتاطانه در مسیر پذیرفتن حاکمیت طالبان در افغانستان است اما تنش‌ها در این مناسبت و افزایش اختلافات درخصوص برخی مسائل قدیمی مانند خط مرزی، حصارکشی و سنجش عملکرد طالبان افغانستان در مبارزه با عناصر ضدپاکستانی، تلاش‌های دو کشور برای گسترش روابط را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد.
امتیازی که اسلام‌آباد با قدرت نمایی طالبان در کابل دریافت کرد توقف موقت بازی اتهام زنی و سرزنش میان پاکستان و افغانستان بود زیرا دولت اشرف غنی همواره اسلام‌آباد را متهم به پشتیبانی از طالبان و کارشکنی در مسیر برقراری صلح می‌کرد، اما با مشاهده تحولات اخیر میان دو کشور احساس می‌شود که طالبان نیز اسلام‌آباد را در افزایش ناآرامی‌ها در مرزهای مشترک مقصر می‌شناسد و در مقابل پاکستان نیز از عملکرد بی‌نتیجه رهبران طالبان در مقابله با تحرکات تروریستی ناخرسند است.
دلیل اصلی اختلافات مرزی چیست؟
فقدان یک قرارداد حقوقی مورد قبول طرفین همواره یکی از دلایل بروز بحران و تنش‌های مرزی در مناطق مختلف جهان به شمار می آید. در این زمینه می‌توان به اختلافات مرزی میان پاکستان و افغانستان، موسوم به پشتونستان اشاره کرد که دارای قدمتی بیش از یکصد سال است.
پاکستان از نقطه نظر ژئوپولتیکی و تاریخی همواره با دو همسایه خود یعنی هند و افغانستان اختلاف داشته است. روابط پاکستان و هند به دلیل موضوع کشمیر رو به تیرگی گذاشت و نتیجه آن سه جنگ و تنش‌های متعدد در مرزهای دو کشور بود. روابط پاکستان و افغانستان نیز هیچ گاه به دلیل مسئله پشتونستان دوستانه نبوده است
از نگاه دولت مردان پاکستانی، موضوع مناطق قبایلی پشتونستان و خط مرزی دیوراند در کنار موضوع کشمیر، دو نقطه چالش برانگیز این کشور در دو سوی جنوب و شمال پاکستان بوده که هزینه‌های سیاسی، نظامی و اقتصادی زیادی را به این کشور تحمیل نموده است.
اولین مواجهه‌ی پاکستان و افغانستان در زمان تأسیس این کشور به وقوع پیوست. در آن زمان افغانستان در سازمان ملل به رسمیت‌شناختن پاکستان رأی منفی داد و خط مرزی دیورند را به عنوان ادعای مرزی و ارضی خود مطرح کرد. در واقع ادعای ارضی افغانستان، نخستین شعله‌های این اختلافات را میان دو طرف ایجاد کرد که تاکنون ادامه دارد.
در دوران حکومت ظاهر شاه، پادشاه افغانستان، در دهه‌ی ۱۹۷۳-۱۹۶۳ روابط پاکستان و افغانستان روال عادی خود را پیمود. کم کم با خلع قدرت سیاسی خانواده‌ی شاهی توسط قانون اساسی جدید و روی کار آمدن نخست‌وزیران خارج از دایره‌ی خانواده‌ی شاهی، روابط پاکستان و افغانستان در حال ترمیم بود؛ با ایجاد جمهوریت، تنش‌های سیاسی بین پاکستان و افغانستان بالا گرفت و دامنه‌ی اختلافات عمیق و گسترده شد.
یکی از عمده ترین دلیل تنش میان کابل و اسلام‌آباد، اختلافات بر سر نوار مشترک مرزی متقابل است به نحوی که پاکستان خط مرزی را به عنوان مرز رسمی و بین المللی میان دو همسایه تلقی کرده و با تکمیل طرح حصارکشی آن را تثبیت کرده درحالی که افغانستان این مرز به عنوانی موسوم به دیورند می‌شناسد و اعتقادی به رسمیت موقعیت فعلی خط مرزی ندارد.
ارتش پاکستان از اوایل سال ۹۶ شمسی عملیات حصارکشی مرزهای مشترک خود با افغانستان را آغاز کرد و تا به امروز حدود ۹۰ درصد حصارکشی ۲۶۰۰ کیلومتر مرز مشترک تکمیل شده است.
به گفته کارشناسان، مسئله پشتونستان و خط دیوراند از منظر افغان‌ها به لحاظ قومی ـ ملی و جغرافیایی بسیار با اهمیت است و همواره در طول تاریخِ پس از استقلال افغانستان، در تحولات و روابط این کشور با پاکستان تأثیرگذار بوده است. مسئله پشتونستان و خط دیوراند یکی از عوامل مهم دخالت همه‌جانبه پاکستان در امور افغانستان و پیگیری سیاست افغانستانِ بی‌ثبات و ناامن بوده است.
طی سال‌های اخیر به ویژه در زمان دولت اشرف غنی، مقامات افغانستان و برخی از رهبران سیاسی و قومی این کشور مخالفت جدی خود را با طرح حصارکشی مرزها از سوی پاکستان اعلام کرده و این موضوع تنش دائمی میان دو کشور محسوب می‌شود.
اما با کنار رفتن دولت غنی در کابل و قدرت نمایی طالبان به نظر می‌رسد راهبرد حصارکشی مرزهای مشترک توسط پاکستان تثبیت شده و این کشور انتظار دارد تا تشکیلات سیاسی جدیدی که در کابل تاسیس شده و یا در آینده دولت مستقلی که قرار است قدرت را به دست بگیرد، اقدامی برای دامن زدن به اختلافات کهنه به ویژه طرح اختلاف دیورند نکند.
طی ماه‌های گذشته رهبران طالبان نیز به حصارکشی مرزهای پاکستان با افغانستان واکنش نشان داده و در برخی مناطق گزارش‌هایی مبنی بر درگیری نظامیان پاکستان با نیروهای طالبان و مخالفت شدید طرف‌های افغانستانی با تداوم طرح حصارکشی نیز منتشر شد.
تداوم ناآرامی‌ها در مزهای مشترک و همچنین اختلاف خط دیورند به مثابه آتش زیر خاکستر در روابط پاکستان و افغانستان است و تا زمانی که مخالفت با این طرح در کابل و یا دیگر گروه‌های سیاسی و قومی دنبال نشود، اسلام‌آباد به تثبیت موضع خود بر بین المللی بودن خط مرزی فعلی میان دو کشور ادامه خواهد داد.
به باور کارشناسان خشم طالبان از اقدامات متقابل ارتش پاکستان از شکننده بودن همکاری دو طرف پرده برداشته است.
اگرچه پس از رخدادهای تابستان سال گذشته در پی تصرف کابل از سوی طالبان دولتمردان پاکستانی در قبال حاکمیت موقت افغانستان مواضع نرمی از خود نشان دادند اما تداوم ناآرامی‌ها در مرزهای مشترک نیز ثابت می‌کند که سایه فضای بی‌اعتمادی میان دو کشور همچنان مانند گذشته بر روابط دوجانبه سنگینی می‌کند.
گفتنی است برخوردی جدی افغانستان با عناصر ضدپاکستانی در خاک آن کشور، یک مطالبه قدیمی اسلام‌آباد محسوب می‌شود که همواره بر آن تاکید شده است اما بنابر مواضع اخیر رهبران طالبان در کابل، این کشور هرگونه حضور عناصر ضدپاکستانی از جمله تحریک طالبان در قلمروی افغانستان را تکذیب می‌کند.
ناظران سیاسی در پاکستان معتقدند هر چند ارتش این کشور درخصوص رخدادهای اخیر در داخل خاک افغانستان و حملات هوایی که گفته می‌شود پاکستان در آن دخیل بوده، سکوت کرده است اما واقعیت این است که اسلام‌آباد نسبت به تعهدات دولت طالبان به ویژه وعده آنان برای مبارزه با گروه‌های ضدپاکستانی ناامید است و همین امر باعث تنش‌های جدید میان طرفین شده است.
ناظران و تحلیل گران سیاسی معتقدند، دولتمردان پاکستانی مجبور به واکنش علیه عناصر تروریست در آن سوی مرزهای افغانستان هستند، اقدامی که منجر به تشدید فضای بی‌اعتمادی میان دو کشور خواهد شد؛ فضایی مسموم که مقامات دو کشور برای غلبه بر آن راه طولانی درپیش دارند.
در پایان امید آن می رود در دوران نخست وزیری جدید پاکستان، تحولات جدیدی در روند مناسبات سیاسی دو کشور به وقوع بپیوندد و مقامات دو کشور با پایان دادن اختلافات گذشته، زمینه را برای تامین منافع دو طرف آماده کنند.