به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا، ایران همواره در معرض مخاطرات طبیعی ویرانگری با منشاء زمین‌شناختی یا آب‌وهواشناختی قرار داشته است. بلایای طبیعی مختلفی در ۲ دهه اخیر در این سرزمین روی داده که برخی از آنها آسیب و تلفات جانی و خسارت گسترده اقتصادی دربرداشته اند و در اغلب موارد آثار اجتماعی و اقتصادی ناشی از چنین سوانحی تا سال‌ها بعد از رخداد باقی مانده و بر فرایندهای توسعه اثر منفی گذاشته است.
با توجه به این سابقه اولین جرقه‌های فکری ساخت آزمایشگاه مهندسی زلزله از زمان تاسیس پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله؛ یعنی شش ماه بعد از وقوع زمین‌لرزه منجیل و رودبار اوایل دهه ۷۰ خورشیدی مطرح شد.
وقوع این زلزله ۷.۴ ریشتری که اکنون ۳۱ سال از آن می‌گذرد، بار دیگر متخصصان را به فکر تجهیز مراکز مربوطه کشور از جهت مطالعات مرتبط با زلزله در حوزه‌های آموزشی، پژوهشی و آزمایشگاهی انداخت. مشاوره‌ها و رایزنی‌ها برای راه‌اندازی آزمایشگاه‌های زلزله انجام و در نهایت اجرای آن از سال ۹۱ در زمینی به وسعت هفت هزار و ۶۰۰ متر مربع در شمال شرقی تهران در منطقه سوهانک آغاز شد.
زیربنای مرحله اول این مجتمع آزمایشگاهی هشت هزار مترمربع پیش بینی شده است. مرحله دوم این پروژه یش از ۱۲ هزار مترمربع است که شامل بناهای اداری، پژوهشی و پشتیبانی می شود.
این مجموعه آزمایشگاهی که در منطقه غرب آسیا منحصربه‌فرد است، در دنیا نیز نمونه‌های آن بیشتر از ۱۲ یا ۱۳ مورد نیست و برای مطالعات مرتبط با زلزله داده‌های لازمی را برای دانشمندان فراهم می‌کند.
مرتضی بسطامی استادیار گروه مهندسی زلزله شریان‌های حیاتی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله درمورد آزمایشگاه‌های پیشرفته مهندسی زلزله به خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا توضیح داد: این مجموعه آزمایشگاه‌ها از پنج بخش مختلف تشکیل شده است؛ یک بخش آزمایشگاه کف قوی و دیوار عکس العمل است که از آن برای آزمایش بناهای بزرگ استفاده می‌شود.
وی در توضیح موارد آزمایش بناها در این بخش از آزمایشگاه گفت: حتی یک ساختمان چهار طبقه واقعی را می‌توانیم بسازیم و آزمایش کنیم تا مقاومت بنا را در برابر زلزله بسنجیم با کمک جَک‌هایی که در آزمایشگاه هست و می‌تواند حدود ۳۰۰ تن نیرو وارد کند و نیروهای زلزله را بر سازه‌های بتونی، فولادی، نیروگاهی پایه‌های پل‌ها و غیره مشابه‌سازی می‌کند.
دانشیار پژوهشکده مهندسی سازه پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در مورد دیگر بخش‌های این آزمایشگاه توضیح داد: بخش دیگر آزمایشگاه میز لرزه است که هنوز کامل راه‌اندازی نشده است ولی زلزله واقعی را در ۳۰ ثانیه شبیه‌سازی می‌کند. روی میز لرزه یک ساختمان می‌سازیم و اثر آن را روی بنا می‌توانیم ببینیم.
بسطامی افزود: این میز لرزه ۶ درجه آزادی دارد، بیش از سه میلیون پوند قیمت آن است و یکی از بهترین میز لرزه‌های دنیا است. ولی هنوز راه اندازی نشده و مشکل اعتباری دارد شاید با پنج میلیارد تومان اعتبار بتوان آن را راه‌اندازی کرد.
وی درمورد بخش های دیگر آزمایشگاه اظهار داشت: آزمایشگاه ژئوتکنیک، سانتریفیوژ و آزمایشگاه سازه را هم داریم که سانتریفیوژ و کف قوی راه‌اندازی شده است البته آزمایشگاه ژئوتکنیک آماده است و فقط باید تجهیزات آن از مجموعه آزمایشگاهی پژوهشگاه دیگری در نیاوران به این آزمایشگاه منتقل شود.
عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی افزود: آزمایشگاه سانتریفیوژ ژئوتکنیکی نیز برای آزمایش‌های مربوط به خاک یا سازه‌های داخل خاک استفاده می‌شود؛ مانند خط لوله و تونل که شتاب زلزله را روی این سازه‌ها می‌سنجد.
بسطامی در مورد آزمایشگاه ژئوتکنیک نیز اظهار داشت: این آزمایشگاه برای مطالعات تجربی و آزمایشگاهی و مدل‌سازی‌های فیزیکی رفتار مصالح خاکی هنگام زلزله و تعیین عوامل مورد نیاز طراحی ایمن در برابر زلزله با سه دسته آزمایشگاهی، مدل‌سازی فیزیکی و تجهیزات صحرایی ژئوفیزیکی ساخته شده و توانایی انجام انواع آزمایش‌های پژوهشی و ارائه خدمات در بخش صنعت را دارد.
وی در مورد آزمایشگاه‌های سازه نیز گفت: آزمایشگاه سازه توانایی انجام اکثر آزمایش‌های استاتیکی و دینامیکی سازه‌ها، آزمایش‌های مخرب و غیرمخرب در محل را دارد.
دانشیار پژوهشکده مهندسی سازه پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله درمورد فعالیت‌های اخیر این آزمایشگاه نیز توضیح داد: آزمایش هایی را از جهت مقاومت در برابر زلزله برای یک برج تهران انجام داده‌ایم و آمادگی انجام آزمایش هایی از دست برای سایر ساختمان ها را داریم.
بسطامی توضیح داد: استانداردهای ساخت این برج‌ها استانداردهای سخت‌گیرانه‌ای است، ما به شکل‌های مختلف آنها را آزمایش کرده ایم تا ضدزلزله باشد. یک ساختمان بتون ارمه نیز در حال آزمایش و بررسی است.