به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا، شرکت‌های دانش‌بنیان که این روزها زیاد از آنها می‌شنویم؛ شرکت‌هایی هستند که با توسل به نیروی انسانی ماهر و دانش‌آموخته دانشگاهی و با استفاده از فناوری سطح بالا به محصول و در نتیجه ثروت می‌رسند.
هر چند طی سال های اخیر خبرهای بیشتری از فعالیت شرکت های دانش بنیان در ایران می‌شنویم، قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات مشتمل بر ۱۳ ماده و ۶ تبصره پنجم آبان ۱۳۸۹ جهت دستیابی به اقتصاد دانش‌بنیان، به تصویب مجلس رسید و پس از تایید شورای نگهبان همان سال به مجلس شورای اسلامی ابلاغ شد و سال ۱۳۹۲ اولین فهرست از شرکت‌های دانش بنیان به تصویب کارگروه ویژه رسید.
امروز تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان بر اساس آمار معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به حدود ۶۶۰۰ شرکت رسیده است که این شرکت ها بر اساس ماهیت و فعالیت‌شان، به دو گروه شرکت‌های دانش‌بنیان تولیدی و نوپا و دانش‌بنیان‌های نوپا یا تولیدی نیز بر اساس نوع فعالیت، پیچیدگی و اهمیت فناورانه در سه گروه نوع یک، نوع دو یا نوع سه دسته بندی شده‌اند.
شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه‌های گوناگون فناوری از جمله فناوری زیستی، کشاورزی، صنایع غذایی، دارو، فرآورده‌های پیشرفته تشخیص و درمان، مواد پیشرفته، محصولات مبتنی بر فناوری‌های شیمیایی، ماشین‌آلات پیشرفته، تجهیزات پزشکی، برق، الکترونیک، فوتونیک، مخابرات، فناوری اطلاعات و ارتباطات، نرم‌افزارهای رایانه‌ای و خدمات تجاری‌سازی بیش‌ترین حجم تولید محصولات و خدمات دانش‌بنیان را ارائه می‌دهند.
در حالی که سهم شرکت‌های دانش‌بنیان از اقتصاد کشور در سال ۱۳۸۹، حدود ۲ هزار میلیارد ریال بود، در سال ۱۴۰۰ میزان فروش شرکت‌های دانش‌بنیان از ۹۰۰ هزار میلیارد فراتر رفت که رشدی بیش از ۴۵۰ درصدی را نشان می‌دهد.
با وجود این، میزان موفقیت این شرکت ها و اشتغال زایی آنها با توجه به توان اقتصاد داخلی کشور هنوز کافی نیست. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب در پیامی به مناسبت آغاز سال ۱۴۰۱، سال جدید را سال «تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین» نام گذاری و بر تولید دانش‌بنیان و متکی بر دانش و پیشرفت های علمی و همچنین تولید اشتغال‌آفرین تاکید کردند.
شرکت های دانش بنیان که عمدتا با ابتکارها و سرمایه‌گذاری‌های فردی کار خود را آغاز می‌کنند، در ادامه حتی با وجود برخورداری از تسهیلات مختلف با مشکلاتی هم در زمینه های مختلف از اعطای مجوز تا دشواری های صادرات محصولات و غیره روبرو هستند. پرونده خبری دانش‌بنیان‌ها؛ چالش‌ها و دستاوردها پای صحبت فعالان این شرکت‌ها در حوزه های مختلف نشسته است.
محمد عزیزمحمدی مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان فناوران دارویی حکیم در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا مستقر در مرکز رشد پژوهشگاه شیمی و مهندسی شیمی در مورد آغاز به کار این شرکت گفت: این شرکت از سال ۱۳۹۴ موفق به اخذ پروانه بهره‌برداری ساخت مواد برای بررسی استاندارد بودن مواد موثره دارویی و ناخالصی‌های دارویی از سازمان غذا و دارو شد و از سال ۹۶ به جرگه شرکت های دانش بنیان پیوست.
وی ادامه داد: این مواد جزو مواد تحریمی است و از گذشته‌های خیلی دور فقط چند شرکت محدود در دنیا این محصولات را تولید می‌کنند؛ زیرا محصولات دارای فناوری بالا به شمار می‌آیند. شرکت اکنون ۲۰ نفر نیروی متخصص دارد که عموما دانشجوی فوق لیسانس و دکتری از دانشگاه‌های مطرح کشور هستند.
مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان در خصوص موارد استفاده از این محصولات گفت: محصولات ما بعد از تولید به شرکت های داروسازی و تولیدکننده مواد اولیه دارویی عرضه می‌شود و آنها محصولات خود را از نظر کمی و کیفی با نمونه های استاندارد ما سنجش می کنند. برای نمونه وقتی استامینوفن تولید می شود، باید در آزمایشگاه کنترل کیفی آزمایش شود و برای این منظور به مرجع و استانداردی نیاز دارد از نظر میزان ناخالصی، کیفیت، رنگ و حلالیت و شاخص هایی که به صورت بین المللی تعیین شده است.
عزیزمحمدی به زمان دریافت پروانه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از سال ۹۴ اشاره کرد و گفت: از آن زمان تا سال ۹۷ بیش از ۱۲۰ شرکت مشتری ما شدند. شاخص های محصولات ما یکی رقابتی بودن از نظر کیفیت و دیگری در دسترس بودن است؛ زیرا محصول خارجی تحریمی است و اصلا قابل وارد کردن نیست.
وی خاطرنشان کرد: با اینکه این محصول دارو است و گفته می شود دارو به طور کلی تحریم نیست، به دلیل مشکل نقل و انتقال پول و مشکلات دیگر اصلا امکان واردات آن وجود ندارد. برای نمونه سال ۹۳ تعدادی از محصولات را ساخته بودیم و قبل از اینکه مجوز بگیریم و محصول را ارائه کنیم، با یک شرکت آمریکایی ایمیلی مکاتبه کردیم و به آنها اطلاع دادیم که می‌توانیم این محصولات را در اختیارشان قرار دهیم. این شرکت همه محصولات مورد نیاز خود را تولید نمی کند؛ بخشی را تولید و بخشی را از شرکت های معتبر دنیا خریداری می کند و بعد از اعتباردهی بسته بندی می کند و می فروشد. ما قصد داشتیم به عنوان یک تامین کننده به آن شرکت محصول دهیم اما گفتند حتی به صورت رایگان هم به دلیل تحریم ها نمی‌توانیم از شما خریداری کنیم.
عزیزمحمدی در مورد فعالیت‌های بعدی این شرکت گفت: ما به طور میانگین ۱۲۰۰ مولکول دارویی را سنتز کرده‌ایم ولی هر روز مولکول های جدیدی را کار می کنیم. فضایی که در مرکز رشد داشتیم محدود بود به همین دلیل اواخر سال ۹۹ سایت تولید را از پژوهشگاه خارج کردیم. وام از صندوق نوآوری و شکوفایی دریافت کردیم و شرکت را توسعه دادیم، اکنون شرکت در بعد ساختار، استانداردهای کاری، دستگاه‌ها، تجهیزات، نیروی انسانی کامل از پژوهشگاه مستقل شده است ولی هنوز در بخش تحقیقات از آزمایشگاه‌ها و تجهیزات و توان علمی موجود در پژوهشگاه استفاده می‌کنیم.
چالش صادرات دارو به دلیل تحریم‌ها
وی در مورد توسعه بازار محصولات این شرکت اظهار داشت: بازار محصولات ما تاکنون داخلی بوده است و مشکلی در این زمینه نداریم، چون محصول ما انحصاری است و تولیدکننده دیگری فعلا داخل ایران نداریم البته گروه های جدیدی آغاز به کار کرده‌اند.
عزیزمحمدی در مورد صادرات این محصولات نیز گفت: توسعه محصولات دارویی و محصولات مرتبط با آن به بازارهای خارجی به دلیل تحریم‌ها مشکل است؛ حتی بر اساس آخرین آمار وزارت صنعت، معدن و تجارت صادرات دارویی ما به دلیل تحریم ها ۴۰ تا ۵۰ میلیون دلار آن هم به کشورهای همسایه بیشتر نبوده است.
وی اذعان کرد: البته محصولات دارویی ایران باکیفیت است؛ چون با استانداردهای بین المللی تولید می شود اما به دلیل تحریم‌ها بازدیدهای سازمان های نظارتی که تاییدیه بین المللی باید برای تولید این محصولات بدهند از جمله اف دی ای سازمان غذا و داروی آمریکا و ای ام ای یا آژانس دارویی اروپا ممکن نیست و تنها می توان به کشورهایی محصولات را صادر کرد که این مجوزها را نخواهند.
عزیزمحمدی گفت: ما محصولات را به چین، روسیه، هند و کشور چک در اروپا فرستاده ایم ولی امکان صادرات گسترده هنوز فراهم نشده است. اخیرا معاونت علمی و فناوری کارگروهی را برای صادرات محصولات دانش بنیان به طور کلی تشکیل داده است و از ما هم دعوت کرده اند که محصولات مان را ارائه دهیم تا در مسیر صادرات قرار بگیرد.
وی چالش های تولید به خصوص در محصولات با فناوری بالا را خیلی زیاد دانست و گفت: با وجود این توانسته ایم با چالش ها پیش برویم. حمایت مرکز رشد و پژوهشگاه خیلی مفید بوده است. ما در فرایندهای اداری به دلیل واردات مواد اولیه و دستگاه ها با وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و حتی گمرک مشکل داشتیم ولی با نامه‌های پژوهشگاه خیلی از این مشکلات حل می‌شد.