به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا، مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری از جمله ابزارهای سیاستی هستند که دولت ها به طور معمول برای استقرار نخبگان و توسعه هرچه بیشتر نوآوری از آنها استفاده می کنند، پارک های علم و فناوری بستری کارا به منظور ترویج و گسترش شرکت های فناور و دانش محور و همچنین تسهیل کننده تجاری سازی و فعالیت پژوهش های علمی به شمار می روند که در نهایت به احیای اقتصاد کشور و منطقه کمک می کنند.
طبق تعریف «اساسنامه پارک های علم و فناوری ایران» مصوب شورای گسترش آموزش عالی وزارت علوم (۱۳۸۱)، پارک علم و فناوری، سازمانی است که به وسیله متخصصان حرفه ای مدیریت می شود و هدف اصلی آن افزایش ثروت در جامعه از طریق ارتقای فرهنگ نوآوری و رقابت سازنده میان شرکت های حاضر در پارک و مؤسسه های متکی بر علم و دانش است.
برای دستیابی به این هدف، پارک های علم و فناوری ضمن به جریان انداختن و مدیریت دانش و فناوری در میان دانشگاه ها، مؤسسه های تحقیق و توسعه، شرکت های خصوصی و بازار، رشد شرکت های متکی بر نوآوری را نیز از طریق مراکز رشد و فرآیندهای زایشی تسهیل می کنند.
در حال حاضر بیش از ۶ هزار و ۵۰۰ شرکت در ۴۹ پارک علم و فناوری و حدود ۲۰۰ مرکز رشد در ایران فعالیت می‌کنند و سه پارک علم و فناوری خراسان، شیخ‌بهایی و پارک فناوری پردیس به عنوان سه پارک بزرگ علم و فناوری کشور شناخته می‌شوند.
این سه پارک که به ترتیب در سه شهر مشهد، اصفهان و تهران برپا شده‌اند، با استقرار تعداد قابل‌توجهی از شرکت‌های دانش‌بنیان، اهداف از پیش تعیین شده خود را برای تولید کالاها و خدمات دانش‌محور پیش می‌برند.
برای تحقق شعار امسال که توسط رهبر معظم انقلاب تحت عنوان "تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرینی"نام گذاری شده است، پارک‌های علم و فناوری دولتی به عنوان مهمترین نهاد حمایت کننده در ایجاد و توسعه کمی و کیفی شرکت‌های دانش بنیان می توانند نقش بسیار موثری داشته باشند.
خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) به همین منظور در میزگردی تخصصی با حضور مهدی فکورثقیه رییس سابق پارک علم و فناوری دانشگاه تهران و معاون فعلی پژوهشی این دانشگاه، ایرج اله‌دادی معاون توسعه فناوری پارک علم و فناوری دانشگاه تهران و میثم غنی زاده مدیرعامل یک شرکت دانش بنیان فعال در این پارک، دستاوردها و چالش های این مجموعه نوآوری را مورد واکاوی و بررسی قرار داده است که در ادامه می خوانید.
مهدی فکورثقیه معاون پژوهشی پارک فناوری دانشگاه تهران در ابتدای این میزگرد با بیان اینکه، در دوره جدید، دانشگاه تهران با شعار مسوولیت پذیری اجتماعی و دانشگاه کارآفرین کار خود را شروع کرد، گفت: راهبرد اعلامی توسط رهبر معظم انقلاب تحت عنوان "تولید، دانش بنیان و اشتغالزایی" برای امسال نیز به شکل مناسب منطبق با اهداف ما است؛ بنابراین پارک علم و فناوری نقش اساسی در برآورده کردن الزامات شعار سال دارد.
البته برآورده کردن شاید به صورت صددرصدی دست پارک ها نباشد اما این مرکز نقش اساسی دارد لذا بحث کارآفرینی را در پارک علم و فناوری دنبال و ایده‌های مختلف نوآوری و ایده‌هایی را که موجب کسب کار می‌شود، شناسایی می کنیم.
رویکرد دانشگاه تهران استخراج کسب‌وکارهای فناورانه از پایان‌نامه‌ها
معاون پژوهشی پارک علم و فناوری دانشگاه تهران، به تعداد دانشجویان و اساتید این دانشگاه اشاره کرد و گفت: دانشگاه تهران دارای حدود ۵۰ هزار دانشجو و ۲ هزار و ۲۰۰ استاد است که این حجم از سرمایه دانشی، منبع بسیار خوبی برای تامین الزامات دانش بنیان بودن محسوب می شود و بر همین اساس رویکرد اصلی ما این است که کسب و کارهای دانش بنیان را از رساله‌ها و پایان نامه‌های دانشجویان استخراج کنیم.
بر این اساس برنامه اصلی این است که در سال جاری پیوست‌های فناوری را بر اساس پروپوزال‌های دانشجویان تهیه کنیم که البته فعلا به صورت اختیاری است یعنی خود دانشجو اعلام می کند که کاری که من با کمک استاد راهنما در حال انجام آن هستم، منجر به کسب و کار دانش بنیان، ایده و ثبت اختراع می‌شود. تا الان هم روال اینگونه بوده است که رساله‌های دکتری حتما طوری پژوهش و تدوین شود که بتوان از آن مقالات علمی استخراج کرد.
در حال حاضر رویکرد ما تشویق و حمایت رساله‌ها و پایان نامه‌هایی است که منجر به کسب و کار می شوند. الگوها، فرم ها و پیوست های مختلفی را در این زمینه تدوین کردیم که امسال اجرایی می کنیم. پیشنهاد ما این است که اگر دانشجو دفاع خود را انجام می دهد تا مدرک خود را اخذ کند، در محل پارک علم و فناوری هم یک دفاع فناورانه داشته باشد که در صورت تایید بتوانیم آنها را به شرکت هایی که نیاز به نیروی انسانی دارند، معرفی کنیم چرا که شرکت‌ها به ما مراجعه می‌کنند و می‌گویند که ما نیاز به نیروی انسانی داریم و ترجیح ما این است که از دانشجویان استفاده کنیم.
وزارت علوم امسال در معاونت فناوری و نوآوری ایده‌های خیلی خوبی اجرا کرد و پیشنهاد داده که قطعاً ما آنها را اجرا می‌کنیم. یکی از آن پیشنهادها بحث دستیار فناوری است که بر اساس آن به دانشجو زمانی که در حال تحصیل است یا بعد از فارغ التحصیلی فرصتی داده شود یا حتی با پرداخت حقوق از طرف پارک علم و فناوری بتواند در شرکت‌های مختلف مستقر شود و بتواند جذب این شرکت ها شود یا اگر جذب هم نشد و خواست کسب و کاری راه بیندازد با مشاوره‌هایی که در زمینه‌های ایجاد کسب و کارهای دانش بنیان، بیمه و مالیات به دست می آورد، با مشکلات روبرو نشود.
ماموریت اصلی ما حمایت از شرکت های دانش بنیان است؛ بنابراین با توجه به این که الزام دانش بنیان بودن را داریم، سعی و تلاش ما این است که تمام موانع و محدویت‌ها را در پارک برطرف کنیم.
تعداد شرکت‌های مستقر در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران چه تعداد است؟
۱۸۰ شرکت در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران مستقر هستند که به آنها شرکت های پارکی گفته می شود. البته تعاریف متفاوت است. به طوری که تعداد ۲۰ شرکت پارکی در حال طی کردن الزامات دانش بنیان بودن هستند که ممکن است دارای فضای استقرار در پارک نباشند.
یکی از مشکلات پارک تهران، فضا است که البته هیات رئیسه دانشگاه تهران اقدامات مناسبی را پیشنهاد دادند که بتوانیم فضای استقرار را برای شرکت‌های دانش بنیان یا پارکی گسترش دهیم.
با توجه به این که وسعت دانشگاه تهران زیاد است مقرر شده است فضاهایی که در حال احیا هستند و همچنین زمین ها و املاک بلااستفاده به بخش پژوهش و فناوری و دانش بنیان ها واگذار شوند.
چه تسهیلاتی به شرکت‌ها داده می‌شود؟ چه مقدار از بودجه پارک دولتی است و مشکلاتی که با آن مواجه هستید، چیست؟
فرهنگ آموزش و پژوهش در کشور جا افتاده است و ایران در موضوعات مرتبط با تولید علم سرآمد منطقه است، اما در موضوع فناوری که حلقه سوم بعد از آموزش و پژوهش است، نقاط ضعفی وجود دارد.
برنامه ما این است که از رساله‌ها و پایان نامه های پژوهشی برای تولید فناوری و کسب و کارهای دانش بنیان حمایت کنیم و می خواهیم بخشی از فرآیند پذیرش روی کار دانشی انجام شده در دانشگاه صورت گیرد.
تسهیلاتی که توسط دانشگاه تهران به شرکت ها و هسته های فناور ارائه می شود نیز به اشکال مختلف است، به طور معمول سال به سال ضریبی را در شورای پارک مصوب می کنیم که بر اساس آن حمایت های تسهیلاتی انجام می شود.
بنابراین برای یک هسته شکوفایی حدود ۶۰ تا ۶۵ میلیون تومان در مراحل مختلف و با توجه به پیشرفت کار به آنها داده می شود.
حمایت اصلی دیگری که داریم در زمینه تضامین است یعنی شرکت های پارک قراردادهایی را که می بندند، برای اینکه آنها به سهولت کارهای خود را پیش ببرند، تضامین آنها را پارک یا صندوق پژوهشی و فناوری مستقر در پارک می دهد یا وام هایی که درخواست می کنند با توجه به سهمی که پارک علم و فناوری در این قسمت دارد، در اختیار آنها قرار می گیرد.
بودجه های پارک مانند سایر دستگاه های دولت، شامل دو قسمت بودجه عمومی و بودجه اختصاصی است البته سعی ما بر این است که پارک به سمت مستقل شدن حرکت کند و روی بودجه های دولت حساب نکند. در سال قبل دو برابر بودجه عمومی، درآمد اختصاصی داشتیم که مبلغی از آن مربوط به طرح‌ها و قراردادهایی بوده است که در خود پارک انجام شده است.
به طور کلی پارک فناوری دانشگاه تهران بودجه مستقلی دارد که البته ردیف فرعی به آن می گویند و ذیل بودجه دانشگاه تهران است.
رقم بودجه سال گذشته پارک ۲۰ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان بوده است که متاسفانه ۶۵ درصد از آن برای قسمت عمومی محقق شد و برای قسمت اختصاصی سقف ۱۵ میلیارد در نظر گرفته شده بود که این سقف ۱۵ میلیارد تومانی در شهریور ماه پر شد.
پارک دانشگاه تهران و شرکت‌های مستقر در آن، سالانه چه مقدار درآمدزایی دارند
میزان درآمد هر ساله متفاوت است. بر اساس اعلام معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، پارک دانشگاه تهران در پرداخت مالیات هایی که از سمت شرکت ها بوده در بین پارک ها رتبه اول را به دست آورده است. یعنی درآمدی که شرکت ها ایجاد کردند و ما بر اساس درآمدشان از آنها یک رقم مالیاتی دریافت می کنیم، میزان قابل توجهی است.
پارک سالانه و بر اساس بودجه‌ای که دارد چه تعداد شرکت پذیرش می‌کند؟
ما در پارک محدودیت فضا داریم اما برنامه توسعه و گسترش فضای پارک را در دستور کار قرار داده ایم. همچنین ناحیه ای را تحت عنوان ناحیه نوآوری یا شهر دانش تعریف کردیم. بر این اساس به دنبال آن هستیم که از اراضی خریداری شده و در اختیار دانشگاه تهران قرار داده شده بتوانیم محیط های کسب و کار ایجاد کرده و به مجموعه پارک اضافه کنیم که البته برنامه ها و مصوبات آن در حال تدوین است و در صورت قطعی شدن آن را اعلام خواهیم کرد.
از طرف دیگر با توجه به این که شرکت‌های مختلف به بلوغ می رسند و فرصتی که به آنها داده شده به پایان می رسد طبیعتا باید از پارک خارج شوند و دیگر حمایتی از سوی پارک ندارند؛ بنابراین مقداری از فضاها خالی خواهد شد.
در حال حاضر ۱۰۰ شرکت متقاضی استقرار در پارک در نوبت هستند که در صورت خالی شدن فضا، آنها را جایگزین خواهیم کرد.
یکی دیگر از برنامه‌های امسال ما این است که بعضی از وظایف و اقدامات انجام شده توسط پارک به دانشکده‌ها و دانشکدگان محول شود و خودشان در مراکز نوآوری که دارند نظارت و ارزیابی و حتی پذیرش داشته باشند، اما بودجه ها و حمایت های لازم از طرف پارک باشد. در واقع برنامه ما این است که از پتانسیل تمام بخش‌های دانشگاه برای فرایندهای پارک استفاده کنیم.
اعتقاد ما بر این است که موضوع فناوری، کارآفرینی و نوآوری باید فرهنگ سازی شود و اصل فرهنگ سازی هم با توجه به شعار هوشمندانه ای که توسط رهبر معظم انقلاب برای امسال در نظر گرفته شده است، اتفاق خواهد افتاد.
انتظار شما از صنایع چیست؟ در حال حاضر چه صنایعی با شما همکاری دارند؟
اعتقاد ما بر این است که دانشگاه موفق دانشگاهی است که بتواند نظام شناسایی مسائل را داشته باشد. به عنوان مثال در کنار دانشگاه های وابسته به وزارت بهداشت، مراکز درمانی و بیمارستانی وابسته به آن دانشگاه قرار دارند. این باعث می شود که از ظرفیت این مراکز علمی استفاده شود.
استادان مطالبی را که به صورت تئوری یاد می دهند، می توانند در عمل هم به دانشجو در بیمارستان یا کلینیک آموزش دهند و حتی آنها می توانند بعضی از کلاس های خود را در آنجا برگزار کنند. بنابراین اعتقاد من بر این است که باید پارک های علم و فناوری در کنار دانشگاه‌های وزارت علوم باشند که از ظرفیت دانشگاه ها برای نظام شناسایی مسایل جامعه و صنعت بهتر استفاده شود.
بخش صنعت همواره کار خود را انجام می دهد و شاید موضوعاتی همچون توسعه، نوآوری و فناوری مساله اصلی آنها نباشد چرا که کالایی تولید می شود و در بازار به فروش می رسد؛ بنابراین باید مسایل جامعه و صنعت را شناسایی کنیم و بر اساس آن بتوانیم طرح ها و ایده ها و پروژه هایی را تعریف کنیم که البته این اتفاق افتاده است و چند پروژه در دانشگاه تهران با این الگو تعریف شده است.
اعتقاد ما بر این است که علاوه بر این که باید انتظار داشته باشیم صنایع مراجعه کنند خود ما هم باید به دنبال شناسایی موضوعات و مسایل باشیم.
ایرج اله‌دادی معاون توسعه فناوری پارک دانشگاه تهران نیز در این میزگرد در سخنانی با بیان اینکه، از میان ۱۸۵ شرکت موجود مستقر در پارک علم و فناوری و مراکز رشد دانشگاه تهران، حدود ۲۰ شرکت فناور و توسعه ای هستند، توضیح داد: اینها شرکت‌هایی هستند که به بلوغ رسیدند و محصولات آنها تجاری سازی شده و روی پای خود هستند و جز در بحث قراردادها و تضامین‌ها هیچ گونه حمایتی نمی‌شوند.
وی با اشاره به تعداد ۸۰ شرکت رشدی در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران افزود: این بخش شرکت‌هایی هستند که سه سال فرصت دارند در پارک مانده و ضمن آموزش لازم مورد حمایت قرار گیرند و اخیرا هم یک فراخوان به منظور حمایت از شرکت‌های فناور و دانش بنیان به منظور جذب حداکثری آن ها در برنامه رشد، پسارشد و توسعه به شکل مستقر و عضو اعلام کرده ایم و متقاضیان در تمامی حوزه ها، در صورت واجد شرایط بودن می‌توانند نسبت به ثبت نام در هر یک از مراحل رشد، پسارشد و توسعه اقدام کنند.
همچنین ۸۰ شرکت پسارشد در این مجموعه نوآوری فعالیت می کنند که این شرکت ها نسبت به شرکت های رشدی، بلوغ بیشتری پیدا کردند و هفت سال می توانند در پارک مستقر باشند. هر کدام از این شرکت‌ها شامل رشدی یا پسارشدی پس از اتمام مهلت استقرار در پارک یک سال نیز می توانند زمان حضور خود را تمدید کنند که البته نحوه حمایت‌های آنها با یکدیگر متفاوت است.
به عنوان مثال رشدی‌ها همچون نوزادی هستند که هفت ماهه از مادر متولد شده اند و برای مراقبت باید در داخل دستگاه قرار گیرند.
جدا از شرکت‌هایی که در پارک مستقر هستند، شرکت‌های عضو هم وجود دارند، در واقع شرکت‌های عضو آدرس هویتی آنها پارک علم و فناوری است اما در پارک مستقر نیستند. شرکت‌های عضو مورد حمایت های مختلف هستند اما تفاوتی که با شرکت های مستقر در پارک دارند این است که در سال آبونمان پرداخت می کنند و از معافیت مالیاتی شرکت‌های مستقر نیز نمی‌توانند استفاده کنند.
هسته های نوآور متشکل از دانشجویان و اساتید دانشگاه تهران در پارک های علم و فناوری این دانشگاه مستقر هستند. البته اینها شرکت نیستند بلکه ایده هایی هستند که در مرحله ابتدایی و مرحله تولید محصول قرار دارند که مورد حمایت قرار می گیرند و حدود ۴۰ تا ۵۰ میلیون به آنها تسهیلات داده می شود که بتوانند در یک دوره یکساله به ثبت ایده برسند بعد ایده های آنها مورد ارزیابی قرار می گیرد.
تاکنون ۱۲۰۰ عنوان طرح رویش و شکوفایی در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران داشته ایم، ضمن اینکه ۵۰۰ عنوان طرح رویش در مراحل ابتدایی ایده و ۴۰۰ عنوان در مرحله شکوفایی و ثبت هستند.
بر اساس بیانات رهبر معظم انقلاب برنامه امسال پارک علم و فناوری دانشگاه تهران نیز در زمینه کمی و کیفی سازی شرکت‌ها است. پارک ها بستری مناسب برای شرکت ها هستند که کار ممیزی انجام می دهند و از آنها مراقبت می کنند. به طوری که شرکت های نوپا تا مرحله بلوغ حمایت می شوند.
در حال حاضر تعداد نیروهای شاغل در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران ۸۰ نفر است.
حدود ۴۰۰ استاد دانشگاه نیز به عنوان کارشناسان خبره و تعداد بسیار زیادی مشاور در زمینه های مختلف از جمله امور مالیاتی و کسب و کار به شرکت ها و هسته های فناور برای رسیدن به بلوغ و ایستادن روی پای خود و ورود به جامعه و بازار خدمات رسانی می کنند.
نحوه پذیرش شرکت‌ها در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران چگونه است؟
نحوه پذیرش از طریق سامانه و اعلام فراخوان است؛ به طوری که شرکت های متقاضی در این سامانه درخواست می‌دهند و بعد این فرم ها توسط کارشناسان ارزیابی و برای آن داور تعیین می شود.
داورها، داورهای کسب و کار و حوزه تجاری سازی محصولات فناور هستند. با حضور داوران و کارشناسان پارک و شرکت ها، جلسه پرسش و پاسخ برگزار می شود و محصولات مورد ارزیابی دقیق قرار می گیرند. اگر چالشی داشته باشند پیشنهادهایی به آنها داده می شود و در آن رسته ای که هستند، به عنوان شرکت رشد یا فناور پذیرش می شوند. اگر در مرحله عضویت باشند، عضو می شوند و اگر شرایط استقرار داشته باشند، در پارک مستقر می شوند.
چالش‌های پارک‌های علم و فناوری برای تحقق شعار سال کدامند؟
اثرگذاری اقتصادی فناوری دانشگاه تهران در تمام عرصه ها از نظام سلامت گرفته تا مباحث صنایع فناوری دانشگاه تهران قابل مشاهده است.
در حال حاضر یکی از چالش های پارک های علم و فناوری، ارزیابی شرکت های دانش بنیان است. در حال حاضر مرجعیت ارایه صلاحیت دانش بنیانی شرکت ها در کشور بر عهده معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است که این خود یک ضعف و چالش است؛ چرا که دانش بنیانی شرکت ها فرآیندی دارد و در مواردی ارزیابی این فرآیندها زمان‌بر است.
به طور کلی، شرکت های دانش بنیان، می توانند یا شرکت های خصوصی یا شرکت‌های فناور پارک های علم و فناوری دانشگاهی باشند؛ در فرآیند ارزیابی شرکت ها برای دانش بنیان شدن در هر دو گروه، پارک های علم و فناوری هیچ نقشی ندارند و این موضوع در واقع یک چالش است.
در حال حاضر ۴۹ پارک علم و فناوری و ۲۲۴ مرکز رشد و یک پردیس فناوری در حوزه علم و فناوری کشور فعال هستند. از این تعداد پارک فعال در کشور ۱۱ پارک دانشگاهی است که بزرگترین آنها نیز پارک علم و فناوری دانشگاه تهران است.
از شرکت های فعال در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران ۹۰ شرکت دانش بنیان هستند چرا که مرجع احراز صلاحیت دانش بنیانی، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است؛ بنابراین این امر به عنوان یک چالش در توسعه زیست بوم دانش بنیان در کشور به شمار می‌آید؛ بنابراین باید تلاش شود تا ارزیابی دانش بنیان ها به پارک های علم و فناوری نیز واگذار شود.
در حال حاضر ما در رده بندی شرکت‌های دانش بنیان، دانش بنیان نوع سه را نیز داریم؛ پارک های فناوری می‌توانند ارزیابی این شرکت‌ها و تایید آنها را در اختیار بگیرند.
در صورت افزایش ارایه درخواست شرکت های مستقر در پارک ها برای دانش بنیان شدن، ظرفیت ارزیابی و رسیدگی شرایط تمام این شرکت ها از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری وجود ندارد، در این خصوص اگر معاونت علمی، ارزیابی دانش بنیان ها را به پارک های علم و فناوری دانشگاهی برون سپاری کند، بسیار در توسعه زیست بوم دانش بنیان و نوآوری کشور مثمرثمر خواهد بود.
پیشنهاد می کنم در آینده برنامه ای در نظر گرفته شود که پارک های علم و فناوری منتخب تا حدی مرجع تعیین دانش بنیان ها در کنار معاونت علمی و فناوری کشور باشند
یکی از چالش های موجود چه در بحث اساتید دانشجویان و چه در بحث شرکت های مستقر در پارک، بحث حق امتیاز یا رویالتی است. آیین نامه رویالتی یا حق امتیاز در دانشگاه تهران به عنوان قوانین درون دانشگاهی تدوین و در حال اجرا است گرچه در کشور قانون حق امتیاز برای دانشگاه ها یا پارک های علم و فناوری وجود ندارد و این مساله دیده نشده است.
اله‌دادی ادامه داد: سابقه آیین نامه رویالتی یا حق امتیاز در دانشگاه تهران که مربوط به اساتید و دانشجویان است، به سال ۱۳۹۱ باز می گردد و این آیین نامه در سال ۱۳۹۶ تکمیل شده است.
در این آیین نامه که مربوط به روابط استاد و دانشجویی است، گفته شده که بر اساس میزان حمایت و امکاناتی که دانشگاه برای تحقق یک پروژه در اختیار اساتید و دانشجویان قرار می دهند، دانشگاه باید سهم داشته باشد، این سهم می تواند گاهی اوقات تا ۵۰ درصد از امتیاز مادی باشد.
به طور مثال در اجرای یک پروژه، دانشگاه امکاناتی نظیر آزمایشگاه و سایر حمایت های مالی را در اختیار دانشجو یا استاد قرار می دهد و استاد تنها دانش خود را در این پروژه به کار می گیرد؛ بنابراین در این بخش گفته شده که ۵۰ درصد آورده یا حق امتیاز مادی به دانشگاه تعلق دارد، البته عملیاتی کردن این امر بسیار سخت است چرا که یک قانون درون دانشگاهی است و بیرون دانشگاهی نیست.
یا دانشجو و استادی از امکانات دانشگاه استفاده کرده اما محصول نهایی را در خارج از دانشگاه به تولید می رسانند و دانشگاه به شکل عملی با توجه به این قانون درون دانشگاهی سودی عایدش نمی شود و این خود یک چالش بزرگ برای دانشگاه ها و پارک هایی فناوری است.
اگر قانون رویالتی یا حق امتیاز را در کشور داشته باشیم و اجرا شود، به این ترتیب اگر شرکتی در پارک فناوری قرار داشته باشد و مورد حمایت باشد و محصولی را تولید کند، قاعدتاً حتی یک درصد هم شده باید پارک علم و فناوری در مالکیت مادی محصول سهم داشته باشد.
اگر بر اساس میزان حمایتی که پارک های علم و فناوری از شرکت‌های فناوری و دانش بنیان خود دارد، امتیاز داده شود در پیشرفت فناوری کشور بسیار موثر خواهد بود، باید رویالتی یا حق امتیاز در کشور، چه در بحث استاد و دانشجو و چه در حوزه شرکت‌های فناور و دانش بنیان در پارک های علم و فناوری قانونی شود.
در حال حاضر این امتیاز در مالکیت فکری و ثبت اختراع در کشور وجود دارد و کاملا مشخص است، این قانون از سوی قوه قضاییه ارایه شده باید در خصوص استاد و دانشجو شرکت های دانش بنیان نیز لحاظ و آیین نامه و دستورالعمل های آن تعریف و تدوین و شیوه نامه های آن تعیین شود. تدوین این قانون باید با کمک معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، وزارت علوم تحقیقات و فناوری و قوه قضاییه صورت گیرد.
دانشگاه‌ها باید در جامعه اثربخش باشند/تولید مقاله به تنهایی کافی نیست
یکی دیگر از چالش های پیش روی توسعه فناوری و تحقق شعار سال تخصیص یک درصد اعتبارات پژوهشی شرکت های خصولتی است.
سال هاست که قانون یک درصد اعتبار شرکت های خصولتی برای امر پژوهش تعریف و ابلاغ شده است اما تا به امروز این امر تحقق پیدا نکرده و حتی گاهی اوقات چهار دهم تا پنج دهم درصد این اعتبار، از سوی شرکت ها برای امر پژوهش اختصاص داده شده است.
از اعتبارات پژوهشی کشور باید ۴۰ درصد به دانشگاه اختصاص پیدا کند، اما متاسفانه اینطور نیست، با توجه به شعار سال و نیز توسعه زیست بوم نوآوری و فناوری در کشور شرکت های دولتی و خصوصی همگی به تکاپو افتاده و فعال شده‌اند؛ بنابراین این شرکت‌ها با توجه به شرایط مالی و اعتبارات خوبی که دارند باید اعتبارات در نظر گرفته شده را برای پژوهش های دانشجویی در دانشگاه و حتی آموزش و پرورش اختصاص دهند.
همیشه گفته شده که دانشگاه ها تولیدکننده علم هستند اما باید اثربخشی اجتماعی نیز داشته باشند یعنی در بحث ارتباط صنعت و جامعه باید دانشگاه ها اثربخشی داشته باشند اینکه ما فقط صرفا به تولید مقاله بپردازیم با وظایف دانشگاه همخوانی ندارد.
در دانشگاه تهران ۲۳۷۰ عضو هیات علمی فعال هستند که از این تعداد عضو هیئت علمی، یک تعداد پیشقراولان علمی هستند یعنی افرادی داریم که سالی ۱۵۰ مقاله با گرید بالای علمی تولید می کند و ما برای ارتقاء رتبه علمی دانشگاه ها به این پیشقرآولان نیازمندیم.
اما افراد برجسته علمی دانشگاه ها باید واقف باشند که ما به فناوری نیز در کشور نیاز داریم و این امر در آیین‌نامه ها دیده شده است، یعنی ما فقط نباید بگوییم که مقاله تولید کنیم و فناور باشم بلکه می‌توان تنها فناور نیز بود، به طور مثال می توان با تولید بذر هیبریدی نیاز کشور در زمینه محصولات غذایی را برطرف کرد.
خوشبختانه با اینکه دانشگاه تهران یک دانشگاه جامع است اما در بعضی از بخش ها مغفول مانده و نتوانسته به ویژه در حوزه علوم انسانی دستاوردهای مناسبی داشته باشد. در این خصوص صحبت های صورت گرفته که در آینده علاوه بر پیوست اقتصادی و فناوری برای شرکت های فناور و دانش بنیان، پیوست فرهنگی اجتماعی نیز لحاظ شود.
در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران شرکت‌هایی در زمینه روانشناسی و تربیت بدنی فعال هستند اما این بخش یک مقدار ضعیف است و در پارک بیشتر بخش علوم، فنی و کشاورزی فعال شده است؛ بنابراین در نظر داریم این بعد فرهنگی و اجتماعی را نیز فعال کنیم.
دشواری ارتباط فناوران با سازمان‌های دولتی برای عرضه محصول بومی‌سازی شده
مدیرعامل شرکت دانش بنیان هیرونگار پارس مستقر در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران نیز که در میزگرد ایرنا حضور داشت در سخنانی اظهار کرد: ارتباط گرفتن شرکت‌های دانش بنیان و بخش خصوصی با سازمان های دولتی برای عرضه محصول بومی سازی شده بسیار دشوار است و اگر حمایت متولیان حوزه دانش بنیان نباشد، در بسیاری از اوقات حتی از گیت ورودی آن سازمان ها هم نمی توانیم عبور کنیم.
مهندس میثم غنی زاده که فارغ التحصیل کارشناسی ارشد دانشگاه تهران است و در حوزه تولید سخت افزارها و نرم افزارهای حوزه موقعیت یابی ماهواره ای که واژه کلیدی آن همان جی پی اس است، فعالیت می کند، در سال ۱۳۹۸ موفق به بومی سازی یکی از گیرنده های ماهواره ای نقشه برداری شده است.
وی می گوید: محصول این شرکت دانش بنیان هم می تواند کاربری عمومی همچون استفاده در خودرو برای موقعیت یابی و ردیابی دقیق داشته باشد و هم در حوزه نقشه برداری که به طور حتم نیازمند دقت های بالا و سانتیمتری است، کاربرد دارد.
این گیرنده ماهواره ای که در حال حاضر نمونه چینی آن نیز در بازار موجود است، مورد نیاز گروه هایی همچون نظام مهندسی، مهندسان کشاورزی و مهندسان معدن است و گروه هایی که نیازمند تهیه و پیاده سازی نقشه با دقت بالا هستند نیز می توانند از آن استفاده کنند.
اما طبق اظهارات مدیرعامل این شرکت فناور، در حالی که تقریبا بیش از ۶۰ درصد سهم بازار گیرنده های مولتی فرکانسه نقشه برداری در اختیار شرکت های خارجی به خصوص شرکت های چینی بوده است، این شرکت موفق شده است حدود ۲۵ درصد سهم بازار داخل کشور را به دست آورد و در حال حاضر نیز به دنبال کسب حمایت معاونت علمی و فناوری برای صادرات محصول خود به سایر کشورها است.
غنی زاده با بیان اینکه، ارتباط گرفتن شرکت های دانش بنیان و بخش خصوصی با سازمان های دولتی برای عرضه محصول بومی سازی شده بسیار دشوار است، تاکید کرد: اگر حمایت متولیان حوزه دانش بنیان نباشد، در بسیاری از اوقات حتی از گیت ورودی این سازمان های دولتی هم نمی توانیم عبور کنیم.
وی در پاسخ به این سوال که آیا تاکنون محصولی را به بخش دولتی ارائه کرده اید که از آن استقبال نشده باشد، گفت: بله این تجربه بسیار اتفاق افتاده است. در واقع شما باید بپرسید در مورد چند محصول موفق بوده اید زیرا تعداد ناموفق ها بسیار بیشتر است و از هر ۱۰ تلاش ما برای ارائه محصول یکی دو تا به موفقیت می انجامد.
البته این مساله با نامه و نامه نگاری هم حل نمی شود، اما با ابزارهایی که در پارک های علم و فناوری وجود دارد و با نامه نگاری و حمایت هایی که می تواند از سمت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، می توان ابزار گفتمان را با دولتی ها باز کرد که تا حدودی این تلاش ها در حال انجام است.
وی در پاسخ به این سوال که بازار سازمانی شما کدام ارگان ها و نهادهای دولتی هستند، اظهار کرد: سازمان های مختلفی همچون سازمان نقشه برداری کشور، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و شرکت های نفت و گاز استانی می توانند از مشتریان محصولات ما باشند.
بهانه این سازمان ها نیز معمولا این است که مثلا محصول خارجی یک مزیت یا کارآیی دارد که محصول ما ندارد و آنها این را بهانه می کنند البته شرایط نسبت به چند سال پیش خیلی بهتر شده است اما مشکل همچنان پابرجاست.
یکی از ابزارهای ارتباط با بخش های دولتی به طور حتم پارک های علم و فناوری هستند که به راحتی می توانند با بخش های مختلف دولت مذاکره کنند و با انعقاد تفاهم‌نامه راه گفتمان و ارتباط کسب و کار دانش بنیان ها با دولتی ها را برقرار کنند. این بخش تجاری سازی محصولات در حال حاضر در پارک علم و فناوری در دانشگاه تهران پررنگ است.
مدیرعامل این شرکت دانش بنیان در پاسخ به این سوال که در حال حاضر از چه امکاناتی در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران استفاده می کنند، توضیح داد: در واقع در اکوسیستم پارک علم و فناوری دانشگاه تهران، فضای اشتراکی کسب و کارمان رشد کرد و در حال حاضر دارای ۳۰ نفر شاغل در این شرکت هستیم و افتخار می کنیم که بتوانیم در چنین محیط کسب و کاری فعالیت خود را پیش ببریم.
در انعقاد قراردادها نیز از کمک های امور قراردادهای پارک علم و فناوری دانشگاه تهران استفاده کردیم و با شهرداری کرج یک قرارداد بستیم کاری که اگر دانشگاه نبود، ما نمی توانستیم آن را به نتیجه برسانیم چراکه در سال ۱۳۹۸ که تازه شرکت دانش بنیان ما شکل گرفته بود و شهرداری ها با شرکت های بدون سابقه کار، خیلی سخت قرارداد امضا می کردند توانستیم با حمایت پارک موفق به انعقاد قرارداد با شهرداری شویم و توانستیم گام بسیار بزرگی برداریم.
ما از بخش روابط عمومی و تجاری سازی پارک علم و فناوری دانشگاه تهران نیز برای رونمایی محصول خود استفاده کردیم و اگر این حمایت نبود، ما نمی توانستیم مسوولان و مقامات را برای این منظور دعوت کنیم و به واسطه تلاش شبانه روزی پارک مراسم رونمایی محصولات خود را برگزار کردیم که در صنعت خودمان چنین مراسمی بی سابقه بوده است، ضمن اینکه بحث استفاده از تضامین هم یک کمک مناسب از طرف پارک است که شرکت های دانش بنیان از آن استفاده می کنند.
گفت‌وگو از: منیر ابراهیمی زاده، ناهید شفیعی، یوسف درویشی و محمد افضلی