از زمان پیدایش و اعلام پاندمی کرونا در دنیا و همه‌گیری آن در ایران بیش از دو سال می‌گذرد، در این مدت بر اساس آمارهای رسمی حدود ۵۲۰ میلیون نفر در دنیا به این ویروس مبتلا و بیش از ۶ میلیون نفر بر اثر آن جان باختند. در ایران نیز بیش از هفت میلیون نفر مبتلا و بیش از ۱۴۱ هزار فوتی ناشی از کرونا ثبت شده است.
آخرین موج سهمگین کرونا، نوع امیکرون از انواع ویروس‌های جهش یافته کرونا بود که در بهمن و اسفند ۱۴۰۰، شیوع بالایی در کشور داشت. اکثریت مردم به این ویروس که تا حدی عوارض آن خفیف‌تر از انواع قبلی ویروس کرونا بود، مبتلا شدند. اکنون با توجه به اینکه هنوز جهش جدیدی از ویروس کرونا اعلام نشده و مرگ و میرهای کرونا به روزانه کمتر از ۱۰ نفر در کشور رسیده، احساس می‌شود به نوعی از ایمنی جمعی رسیده‌ایم و نگرانی و اضطراب این بیماری در جامعه کمتر شده و به همین علت دولت بازگشایی مدارس، دانشگاهها و فعالیت‌های عمومی را اعلام کرده است.
با این حال هنوز پاندمی کرونا در دنیا به پایان نرسیده است. میزان ابتلا و مرگ این ویروس در برخی کشورها مثل آمریکا، آلمان، ایتالیا، برزیل و برخی کشورهای شرق آسیا مثل ژاپن و کره‌جنوبی که در دو سال گذشته مدیریت قابل قبولی هم در مدیریت کرونا داشتند، هنوز قابل توجه است و هر زمان احتمال وقوع جهش جدیدی در ویروس کرونا وجود دارد.
سازمان بهداشت جهانی: همچنان ماسک بزنید
گر چه در بین طیفی از متخصصان همه‌گیر شناسایی، خوش‌بینی‌هایی نسبت به افول امواج کرونا وجود دارد اما مقامات سازمان جهانی بهداشت (WHO) همچنان توصیه می‌کنند که مردم برای کاهش خطر انتقال ویروس کرونا در اماکن عمومی ماسک بزنند. حتی اگر مقامات محلی و مسئولان دولتی کشورها استفاده اجباری از ماسک را لغو کرده باشند.
به گفته مسئولان سازمان بهداشت جهانی، استفاده از ماسک برای پیشگیری از انتقال ویروس کرونا، همچنان بسیار مهم و مکمل سایر اقدامات احتیاطی مانند فاصله‌گذاری اجتماعی، شستن دست‌ها و تهویه مناسب در فضاهای بسته، است. توصیه کلی این است که عموم مردم. باید از ماسک غیرپزشکی در فضاهای بسته یا در محیط‌های بیرونی در صورتی که فاصله فیزیکی دست کم یک متری رعایت نشود، استفاده کنند و تا زمانی که میزان انتقال کرونا در یک جامعه به صفر نرسد، استفاده داوطلبانه از ماسک در اماکن عمومی و فضاهای بسته باید ادامه داشته باشد.
سازمان بهداشت جهانی: استفاده از ماسک برای پیشگیری از انتقال کرونا همچنان بسیار مهم و مکمل سایر اقدامات احتیاطی در مقابل کووید۱۹ مانند فاصله گذاری اجتماعی، شستن دست‌ها و تهویه مناسب در فضاهای بسته استدر ایران، وزارت بهداشت به طور رسمی، برداشتن ماسک در اماکن عمومی را اعلام نکرده و مسئولان این وزارتخانه و ستاد ملی کرونا که متولی مدیریت این همه‌گیری در کشور است، همچنان به مردم توصیه می‌کنند، پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند و از کاهش میزان رعایت پروتکل‌های بهداشتی در اماکن عمومی گلایه دارند.
بر اساس آخرین اعلام وزارت بهداشت، اکنون (هفته آخر اردیبهشت ۱۴۰۱) هیچ شهرستانی در کشور در وضعیت قرمز یا نارنجی کرونایی قرار ندارد. ۲۵۹ شهرستان در وضعیت زرد و ۱۸۹ شهرستان در وضعیت آبی قرار دارند. اما میزان رعایت پروتکل‌های بهداشتی کاهش یافته از جمله اینکه میزان استفاده از ماسک در بین شاغلان و خدمت گیرندگان در اماکن عمومی به ۴۸.۲۹ درصد رسیده است. بیشترین آن در استان هرمزگان با ۷۳.۳۸ درصد و کمترین میزان در استان قم با ۳۷.۶۰ درصد بوده است.
کرونا تمام نشده، احتیاط کنید
«عباس مسجدی فوق تخصص بیماری‌های ریوی» در گفت‌وگو با پژوهشگر ایرنا می‌گوید: با توجه به کاهش موارد ابتلا و مرگ و میر کرونا، این سوال که آیا هنوز باید ماسک بزنیم یا نه در همه جای دنیا مطرح است. به خصوص در کشورهایی که توانسته‌اند از موج های کرونا رد شوند. از جمله کشورمان ایران، این سوال مدام تکرار می‌شود. نکته مهم این است که کرونا تمام نشده و خطر آن هنوز وجود دارد و با هر ترفندی ممکن است موج جدیدی به وجود آید، به همین علت توصیه می‌شود در اماکن عمومی که احتمال خطر وجود دارد، بهتر است ماسک بزنیم اما توصیه عام که همه افراد و همه جا ماسک بزنند مثل گذشته وجود ندارد.
وی می‌افزاید: در همه جای دنیا دیگر کسی به شدت گذشته به ماسک زدن همیشگی تاکید ندارد اما در اماکن عمومی که فضا بسته است و جمعیت زیاد است بهتر است ماسک بزنیم. به خصوص افرادی که خطرپذیری بیشتر یا بیماری زمینه‌ای دارند، حتما در اماکن عمومی ماسک بزنند.
فوق تخصص بیماری‌های ریوی: در اماکن عمومی که احتمال خطر وجود دارد، بهتر است همچنان ماسک بزنیم اما توصیه عام که همه افراد و همه جا ماسک بزنند مثل گذشته وجود ندارددکتر مسجدی ادامه می‌دهد: با این حال هنوز نمی‌دانیم ویروس کرونا در ماه‌های آینده چه رفتاری خواهد داشت و به خصوص نگرانی از افزایش خطر این ویروس در پاییز و زمستان که هوا سردتر می‌شود مانند افزایش موارد آنفلوانزا، احتمال بروز موارد جدید بیشتری از ابتلا به کرونا در نیمه دوم سال وجود دارد. بنابراین باید همچنان احتیاط کنیم. پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنیم اما آن شدتی که به الزام برای ماسک زدن وجود داشت دیگر مانند گذشته وجود ندارد.
استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی می‌گوید: اکنون تجمع‌های مردم در پاساژها، مال‌ها، فرودگاه‌ها، رستوران‌ها یا اماکن تفریحی بیشتر از گذشته شده است. اما هنوز نگرانی وجود دارد و بهتر است در این نوع اماکن و به خصوص مترو و اتوبوس که تراکم جمعیت در فضای کوچک زیاد است، همچنان ماسک بزنیم و تا جای ممکن پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنیم.
وی می‌افزاید: در مورد مراکز درمانی و بیمارستان‌ها گر چه مانند گذشته الزامی به زدن ماسک نیست اما در مراکز درمانی بهتر است همچنان ماسک زده شود. زیرا علاوه بر خطر بیشتری که در این اماکن وجود دارد. زدن ماسک در بیمارستان‌ها برای عموم مردم جنبه آموزشی دارد و این نکته را یادآوری می‌کند که هنوز همه‌گیری کرونا تمام نشده و نباید بی‌خیال باشیم. بنابراین توصیه نمی‌شود، افراد و مراجعه‌کنندگان در بیمارستان‌ها ماسک را بردارند. نزدن ماسک در بیمارستان بدآموزی عمومی دارد.
دکتر مسجدی ادامه می‌دهد: قبول داریم که ماسک زدن برای اکثر افراد سخت است، تنفس را سخت می‌کند، در صحبت کردن و ارتباطات اجتماعی تاثیر منفی دارد اما نمی‌توانیم به طور کلی به همه مردم بگوییم، ماسک نزنید چون هنوز خطر کرونا از بین نرفته و معلوم نیست در آینده با چه شرایطی مواجه می‌شویم.
احتمال جهش ویروس کرونا در آینده
فوق تخصص بیماری‌های ریوی در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود ابتلای اکثریت مردم به نوع امیکرون کرونا و غالب بودن این ویروس در شرایطی که به نظر می‌رسد نوعی ایمنی جمعی به وجود آمده چرا باید هنوز در اماکن عمومی ماسک بزنیم، توضیح می‌دهد: چون هنوز از جهش‌های احتمالی ویروس در آینده می‌ترسیم.
وی می‌افزاید: هنوز خیالمان کاملا راحت نیست و معلوم نیست در روزهای و هفته‌های آینده با چه رفتاری از ویروس کرونا مواجه می‌شویم و با توجه به اینکه شناسایی و اعلام نوع جدید ویروس ممکن است با تاخیر همراه باشد. رعایت اصول بهداشتی و زدن ماسک به خصوص در اماکن عمومی و فضاهای بسته توصیه می‌شود و احتیاط نسبی لازم است.
وی می‌افزاید: ممکن است تا زمان بروز جهش جدید و اعلام عمومی آن، به قدری ویروس‌های جدید گسترش پیدا کنند که کار از دست متولیان سلامت خارج شود. در گذشته چنین اتفاقاتی رخ داده است. یک ویروس جدید در کشوری دور در شرق آسیا به سرعت می‌تواند مردم بسیاری از کشورهای دنیا را مبتلا کنند و به آرامی دوباره موج جدیدی را رقم بزند. به همین به منظور پیشگیری از بروز چنین وضعیتی، به طور کلی برداشتن ماسک در همه اماکن توصیه نمی‌شود. معمولا زمانی بروز یک ویروس جدید جهش یافته در دنیا اعلام می‌شود که شیوع زیادی پیدا کرده است.
اگرچه هیچگاه استفاده از ماسک در ایران اجباری نبوده است اما با توجه به خطرات احتمالی گسترش کرونا در آینده توصیه وزارت بهداشت این است که مردم همچنان در اماکن عمومی ماسک بزننددکتر مسجدی می‌گوید: با وجود تاخیرهای احتمالی و لزوم احتیاط نسبی، سیستم‌های بهداشتی به خصوص در دوران همه‌گیری کرونا در سطح دنیا بسیار خوب و سریع عمل کردند. در هیچ دوره‌ای از تاریخ این اندازه از هماهنگی کشورها برای مقابله با یک پاندمی و همه‌گیری جهانی وجود نداشته است و تجربه تولید موثر واکسن کرونا در کمتر از یکسال از شیوع این ویروس یک دستاورد منحصر به فرد در دنیای پزشکی است.
با وجود کمرنگ شدن استفاده از ماسک در اماکن عمومی و توصیه کارشناسان و به نوعی احتیاط همراه با کاهش سختگیری در استفاده از ماسک، مسئولان وزارت بهداشت همچنان بر استفاده از ماسک در اماکن عمومی تاکید دارند.. «عباس شیراوژن»، سخنگوی ستاد ملی مبارزه با کرونا در این مورد به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: اگرچه هیچگاه استفاده از ماسک در ایران اجباری نبوده است اما با توجه به خطرات احتمالی گسترش کرونا در آینده توصیه وزارت بهداشت این است که مردم همچنان در اماکن عمومی ماسک بزنند.
وزارت بهداشت: همچنان ماسک بزنید
«محسن فرهادی معاون مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی» در این باره به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: از نظر وزارت بهداشت نگرانی از افزایش موارد کرونا در کشور جدی است به خصوص اینکه مسافرت‌های داخلی و خارجی برقرار است و در فصل تابستان افزایش می‌یابد. در برخی کشورهای اروپایی و خصوص شرق آسیا مثل کره، چین و ژاپن شاهد افزایش جدی موارد ابتلا به کرونا هستیم.
وی می‌افزاید: توصیه‌های وزارت بهداشت برای کنترل کرونا تغییر نکرده و همچنان چهار اصل زدن ماسک در اماکن عمومی، رعایت فاصله فیزیکی، رعایت تهویه هوا در اماکن بسته و تزریق دزهای واکسن کرونا برقرار است. نظارت‌های وزارت بهداشت برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی در اماکن عمومی همچنان ادامه دارد. با واحدهای متخلف برخورد می‌شود و این مراکز به به صورت موقف بین یک هفته تا یکماه تعطیل می‌شوند.
در بسیاری از کشورها مانند انگلستان شاهد افزایش دوباره موارد ابتلا بودیم بنابراین در شرایط فعلی با توجه به احتمال بروز جهش‌های جدید کرونا توصیه وزارت بهداشت همچنان استفاده از ماسک در اماکن عمومی استفرهادی می‌گوید: اگرچه بسیاری از مردم در پیک امیکرون به این نوع از ویروس کرونا مبتلا شدند اما نکته مهم این است آنتی بادی حاصل از ابتلا به این بیماری خیلی زود افول می‌کند و کم می‌شود.
بنابراین نباید انتظار ایمنی جمعی بعد از ابتلا به بیماری داشته باشیم و نه تنها با انواع و نسخه‌های مختلف امیکرون مواجه هستیم که هر زمان امکان ابتلا به نسخه جدید این ویروس وجود دارد بلکه حتی احتمال ابتلای مجدد به همان نوع از ویروس امیکرون که قبلا مبتلا شده‌ایم هم وجود دارد.
درنتیجه لازم است همچنان پروتکل‌های بهداشتی به خصوص ماسک زدن رعایت شود.
وی می‌افزاید: در شرایط نزولی شدن موارد ابتلا به کرونا برخی کشورها ممنوعیت استفاده از ماسک و توصیه عمومی به ماسک زدن را برداشتند اما در بسیاری از این کشورها مانند انگلستان شاهد افزایش دوباره موارد ابتلا به کرونا بودیم بنابراین در شرایط فعلی با توجه به خطر ابتلای مجدد به امیکرون و نیز احتمال بروز جهش‌های جدید همچنان توصیه وزارت بهداشت استفاده از ماسک در اماکن عمومی است.