موضوع این روستاها از آنجا شکل گرفت که صبح یک روز کاری تلفن خبرگزاری به صدا درآمد و مخاطب آن سوی تلفن فردی از اهالی روستای "کلاته حسین" از توابع بخش مرکزی بیرجند بود که برای پیگیری و انعکاس مشکلات روستایشان ارتباط برقرار کرد.
حضور میدانی خبرنگار برای بررسی موضوع کم‌آبی در این روستا و روستای همجوار از جمله "یکه درخت" مهمترین درخواست مطرح شده از سوی این فرد روستایی در ارتباط تلفنی با خبرنگار ایرنا بود که قول حضور در روستا برای انعکاس مشکلات با دریافت موقعیت جغرافیایی روستا را برای ساعت ۱۷:۳۰ عصر همان روز دادم.
براساس این قول ساعت ۱۷ عازم روستا شدیم و بعد از طی مسافت ۳۰ کیلومتری جاده اصلی بیرجند - سربیشه، تابلو روستای کلاته حسین در حاشیه اصلی این محور اصلی به چشم خورد.
برای رسیدن به روستا وارد فرعی شدیم و بعد از طی مسیر ۶۰۰ متری خاکی و پر از دست‌انداز به ورودی روستا رسیدیم. تعدادی از اهالی همراه با فردی که صبح امروز با ایرنا خراسان جنوبی ارتباط تلفنی برقرار کرده بود، در محور اصلی روستا منتظر بودند و به گرمی از ما استقبال کردند.
همراه با تعدادی از اهالی روستا برای آشنایی بیشتر پا در کوچه پس کوچه‌های این روستای کویری و کم‌جمعیت گذاشتیم؛ روستایی در مجاورت مرکز استان که نسبت به سایر روستاهای خراسان جنوبی، محرومیت و کمبود امکانات را هنوز با خود به همراه دارد و غبار محرومیت بر سر و روی دیواره‌های آن نشسته است.
برق و گاز تنها زیرساخت این روستا با بیش از ۱۵ خانوار است که مردمانش آن را برکت و رهاورد نظام و انقلاب می‌دانند.
مهاجرت برخی اهالی به‌ویژه جوانان این روستا به شهرها بر اثر خشکسالی طی ۲۰ سال اخیر انجام شده اما هنوز ۱۵ خانوار با وجود همه سختی‌ها و مشکلات در آن ساکن هستند و به گفته خودشان بضاعت و توان نقل مکان را ندارند.
با گذر از کوچه‌های روستا و در مسیر رسیدن به مظهر قنات، برخی اهالی از مشکلات، معرفی منطقه و سختی زندگی در روستاها برایمان سخن گفتند.
مهاجرت برای استحمام به شهر مود
احمدعلی محمودی در محل قنات روستا اولین مخاطب گفت و گوی ما است، وی که قبل از این به عنوان یکی از بزرگان روستا برای انعکاس مشکلاتشان با خبرگزاری جمهوری اسلامی ارتباط برقرار کرده بود، گفت: کم‌آبی مهمترین و اصلی‌ترین مشکل اهالی روستا است و اگر این مشکل رفع شود ما هیچ دغدغه‌ای نداریم.
وی افزود: در حال حاضر آب روستا به وسیله تانکر تامین می‌شود و هر ۲ هفته یکبار، یک تانکر پنج هزار لیتری به روستا می‌آید که این حجم آب ارسالی نیاز اهالی روستا را رفع نمی‌کند چون در مجموع طی ۱۴ روز، چهار یا پنج روز آب داریم و هشت روز بدون آب هستیم.
محمودی با بیان اینکه مردم روستا برای استحمام و شست و شوی لباس به شهر مود شهرستان سربیشه می‌روند گفت: مسوولان آب و فاضلاب می‌گویند آبی که به روستا حمل می‌شود فقط برای آشامیدن است و حق استفاده از آن برای شست و شو و استحمام را ندارید.
وی بیان کرد: قنوات روستا بر اثر خشکسالی خشک شده اما به دلیل اینکه قنات هوابین است در سال‌هایی که بارندگی خوب باشد، در فصل بهار به‌طور موقت مقدار اندکی آب آن هم شور و بی‌کیفیت از مظهر قنات جاری و در فصل تابستان خشک می‌شود.
این مرد روستایی ادامه داد: برای تامین آب دام‌ها نیز مجبور به خرید آب از اهالی سایر روستاهای منطقه هستیم که هزینه‌های سنگینی به ما تحمیل می‌شود.
وی گفت: آب ارسالی به دلیل درصد بالای کلرزنی قابل خوردن نیست و با توجه به شسته نشدن مخزن نگهداری روستا طی چند سال گذشته، بار میکروبی آب نگهداری شده در مخزن بالاست.
آبرسانی پایدار خواسته اصلی اهالی روستا
یکی دیگر از اهالی روستا به میان صحبت ما آمد و با اشاره به خط انتقال آب مجتمع بهدان بیرجند که از ۲۰۰ متری بالادست روستا عبور کرده است گفت: درخواست ما این است با توجه به اینکه خطوط انتقال آب مجتمع آبرسانی بهدان از بالادست روستا عبور می‌کند، آبرسانی پایدار به روستا از محل این مجتمع انجام شود.
محمد صدیقی ادامه داد: طی ۲ سال گذشته کار نقشه‌برداری انتقال آب به کلاته حسین از روستای دستجرد در ۳۰۰ متری بالادست روستا انجام شده اما تاکنون عملیات اجرایی آن آغاز نشده و در حد حرف باقی مانده است.
وی گفت: به گفته مسوولان آب و فاضلاب بیرجند به دلیل جمعیت کم روستا نیازی به احداث مخزن ذخیره آب در روستا نیست و می‌توان آبرسانی به روستای کلاته حسین از منبع آب روستای دستجرد در ۳۰۰ متری روستا را با کمترین هزینه اجرایی کرد.
صدیقی افزود: هر سال کار نامه‌نگاری برای آبرسانی به روستا را انجام می‌دهیم و در نهایت تنها حرف مسوولان این است که اعتبار نداریم، این در حالی است که اجرای ۲۰۰ و ۳۰۰ متر خط انتقال آب به اعتبار کلان نیاز ندارد.
وی گفت: مسوولان تاکید به مهاجرت معکوس به روستاها دارند ولی چرا حداقل زیرساخت که تامین آب است را برای روستاییان فراهم نمی‌کنند، در صورت انتقال آب پایدار به روستا هرچه در توان داریم از جمله در انجام کارهای کارگری کمک کار دولت و شرکت آب و فاضلاب خواهیم بود.
در محل مظهر قنات مخزن ذخیره آب که روی آن عنوان شرکت آب و فاضلاب بیرجند حک شده، فاقد آب است و به گفته اهالی روستا یک هفته‌ای است که پیمانکار شرکت آب و فاضلاب استان آبی به روستا حمل نکرده است.
سکوی برداشت از مخزن ذخیره آب که شرکت آب و فاضلاب در مظهر قنات نصب کرده، احداث نشده است و مخزن مستقیم روی زمین گذاشته شده که برداشت آب از آن برای اهالی امکانپذیر نیست.
تامین آب آشامیدنی از آبادی‌های بالادست
اهالی روستا در این گفت و گو اذعان دارند که آب آشامیدنی خود را از آبادی‌های بالادست که حدود پنج کیلومتر با روستا فاصله دارد، تامین می‌کنند و با توجه به سن بالای اکثر آنان کار سختی است، در صورتی که آبرسانی پایدار به روستا انجام شود با توجه به وجود واحدهای پرورش طیور و دام سنگین غیرفعال و نیمه‌فعال جوانان روستا نیز تمایل به بازگشت مجدد دارند.
مشغول گفت و گو با اهالی روستا بودیم که یکی از اهالی با مخزن ذخیره آب نصب شده بر پشت نیسان که برای تامین آب به آبادی بالادست رفته بود، از راه رسید و گفت: به دلیل خشکسالی و کم‌آبی، آب مورد نیاز باغات و دام خود را از آبادی‌های بالادست یا شهر مود با هزینه‌های بالا خریداری و تامین می‌کنیم.
مجید استانستی افزود: همچنین به دلیل کیفیت نامناسب و شور بودن آب قنوات، مجبوریم آب شرب خود را از آبادی بالادست روستا به فاصله بیش از پنج کیلومتری تامین کنیم.
وی اظهار داشت: عملیات گازرسانی به روستا انجام شده اما کاش به جای گازرسانی، انتقال آب به روستا انجام می‌شد چون نیاز و دغدغه اصلی ما آب است تا گاز.
استانستی گفت: جاده ورودی روستا به طول ۶۰۰ متر هنوز خاکی است و طی چند سال گذشته حتی نسبت به تیغ‌زنی این جاده اقدام نشده است.
نیازی که با تانکر رفع نمی‌شود
پس از گفت و گو با اهالی روستای کلاته حسین به همراه یکی از بزرگان این روستا راهی روستای «یکه درخت» در پایین دست همین روستا شدیم و با عبور از عرض محور اصلی بیرجند - سربیشه و طی ۳۰۰ متر جاده خاکی به ورودی روستا رسیدیم که به دلیل اطلاع‌رسانی قبلی تعدادی از اهالی این روستا نیز منتظر حضورمان بودند.
یکی از اهالی روستا به خبرنگار ایرنا گفت: از سال ۸۴ مسوولان و استاندار وقت قول آبرسانی پایدار به این روستا را داده‌اند که تاکنون محقق نشده است.
حسین مهدی‌آبادی افزود: کیفیت آب قنات به دلیل دبی پایین مناسب و قابل شرب نیست، حتی شبکه بهداشت و درمان بیرجند از این آب نمونه‌برداری کرده و گفته شده که اهالی از آن برای شرب استفاده نکنند.
وی با بیان اینکه آب نیاز اساسی هر انسان است گفت: ماهانه برای این روستای ۱۰ خانواری، ۱۰ هزار لیتر آب حمل می‌شود و آیا مسوولان حاضرند با این حجم آب، ماهیانه نیاز آبی خود را رفع کنند.
این مرد روستایی عنوان کرد: در حال حاضر خط انتقال آب شهر بیرجند از پایین دست روستا و خطوط انتقال آب مجتمع روستایی بهدان از بالادست روستا عبور می‌کند و در میان دو خط انتقال، تشنه هستیم و آبرسانی به روستاها هزینه بالایی ندارد.
وی گفت: چون در حاشیه جاده اصلی بیرجند - زاهدان قرار داریم برخی مسافران برای استراحت بین راهی به روستا مراجعه می‌کنند ولی چون آب نیست، منصرف می‌شوند.
مهدی‌آبادی اظهار داشت: اگر آبرسانی به روستا انجام شود هر نوع همکاری لازم باشد با شرکت آب و فاضلاب خواهیم داشت.
فقط آب می‌خواهیم
پیرزن روستایی با چشمان گریان به میان صحبت ما آمد و گفت: همه روستاهای منطقه که قنات آنها آب داشته است، آبرسانی شده و برای روستای ما که آب ندارد اقدامی نشده است.
نساء علی‌آبادی افزود: برخی اهالی برای شست و شو و استحمام به شهر مود می‌روند ولی برای من سخت است.
وی معتقد است اگر آبرسانی پایدار به روستا انجام شود، جمعیتی که در سال‌های گذشته مهاجرت کردند به دلیل سختی زندگی شهری بازخواهند گشت.
علی‌آبادی گفت: هیچ دغدغه و درخواستی نداریم، فقط آب می‌خواهیم و اگر مرمت قنات انجام شود، دبی آن افزایش خواهد یافت که این کار هم انجام نشده است.
وی افزود: وقتی مخزن ذخیره آب روستا خالی شود باید بارها تماس بگیریم که آب بیاورند و آب ارسالی هم کیفیت مناسبی ندارد.
قول آبرسانی در سال آینده
برای پیگیری موارد مطرح شده توسط روستاییان سراغ مدیر آب و فاضلاب بیرجند رفتیم که وی گفت: این روستاها دارای جمعیت زیر ۱۰ خانوار هستند و با توجه به اینکه اولویت و هدف وزارت نیرو آبرسانی به روستاهای با جمعیت بالای ۲۰ خانوار است، بنابراین اجرای طرح آبرسانی به این روستا در اولویت بعدی قرار دارد.
موسی حسنی افزود: اگرچه خط انتقال آب شرب از مجاورت این روستا عبور می‌کند، به دلیل ملاحظات فنی هیدرولیکی و با توجه به ضوابط، امکان برداشت آب و اخذ انشعابات از خط انتقال اصلی نیست.
وی بیان کرد: عملیات آبرسانی به این ۲ روستا شامل احداث یک باب مخزن ذخیره ۲۰۰ مترمکعبی و چهار کیلومتر خط انتقال است که در برنامه سال آتی قرار دارد و پیش‌بینی می‌شود در سال آینده اجرا شود.
مدیر آب و فاضلاب بیرجند گفت: حجم آب حمل شده توسط ناوگان آبرسانی سیار مطابق موافقت‌نامه و مقررات معادل ۱۰۰ لیتر به ازای هر خانوار در شبانه‌روز است که برای هر روستا با توجه به جمعیت ساکن آن محاسبه و برنامه‌ریزی می‌شود و این مقدار آب برای روستاهای مذکور حمل می‌شود.
بهسازی راه این ۲ روستا نیز مطالبه شد که مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای خراسان جنوبی در این باره گفت: با توجه به اینکه در برنامه ششم توسعه مبنا بر بهسازی و احداث راه روستایی بالای ۲۰ خانوار است، روستاهای کلاته و یکه‌درخت زیر ۲۰ خانوار جمعیت دارند.
اسدالله جلال‌زاده افزود: با توجه به وجود روستاهای ۲۰ خانوار فاقد راه آسفالت در شهرستان، احداث راه این روستاها در اولویت اجرایی این اداره کل نیست.
وی گفت: با توجه به حذف ردیف اعتباری ملی و استانی شدن اعتبار احداث و توسعه راه‌های روستایی در صورت تامین و تخصیص اعتبار در کمیته برنامه‌ریزی شهرستان، این اداره کل آمادگی دارد نسبت به احداث این راه‌ها اقدام کند.
مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای خراسان جنوبی درباره تسطیح و تیغ‌زنی محور خاکی این روستاها گفت: سالانه طبق ضوابط در ۲ نوبت محورهای مربوطه تیغ‌زنی می‌شود.
آبرسانی به روستاهای ۱۵ خانوار در دستور کار
اولین نشست قرارگاه آبرسانی استان نیز اردیبهشت امسال به ریاست استاندار خراسان جنوبی برگزار و اعلام شد طرح‌های محرومیت‌زدایی آبرسانی پایدار به روستاهای خراسان جنوبی در دستور کار این قرارگاه قرار گرفته است که به‌صورت ویژه از این پس روند اجرای طرح‌ها دنبال می‌شود.
جواد قناعت گفت: در این طرح موضوع آبرسانی پایدار به روستاهای استان در بدترین شرایط در فرآیند یک تا ۲ ساله دنبال خواهد شد لذا با توجه به وجود ردیف اعتباری برای این موضوع در سال ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ باید نهایت بهره را از این فرصت طلایی ببریم.
وی عنوان کرد: هدف‌گذاری نخست این طرح ملی، آبرسانی پایدار به روستاهای بالای ۲۰ خانوار حداقل تا پایان سال جاری و حداکثر تا هفته دولت سال ۱۴۰۲ است که علاوه بر آبرسانی به ۴۹ روستا، باید آبرسانی به ۴۶ روستای باقیمانده و آبرسانی به روستاهای ۱۵ خانوار نیز در این طرح دیده شود.
استاندار خراسان جنوبی گفت: با محوریت معاونت هماهنگی امور عمرانی استانداری، اجرای طرح محرومیت‌زدایی آبرسانی به روستاها به‌صورت ویژه در دستور کار قرارگاه آبرسانی استان قرار دارد که باید به‌طور مستمر مورد رصد، کنترل و پایش قرار گیرد و موانع احتمالی حین اجرای پروژه‌ها با اولویت بررسی و مرتفع شود.
وی با اعلام حمایت استانداری از اجرای هرچه سریعتر طرح محرومیت‌زدایی آبرسانی به روستاهای استان افزود: چنانچه حین انجام پروژه نیاز به هر نوع مصوبه‌ای باشد، باید با هم‌افزایی مثبت بین دستگاهی انجام شود.
تعداد کل آبادی‌های خراسان جنوبی سه هزار و ۵۵۵ آبادی است که از این تعداد هزار و ۷۷۶ آبادی سکنه دارد و ۹۴۹ روستا دارای دهیاری هستند.