کامو و چوگان شهری از توابع بخش قمصر شهرستان کاشان استان اصفهان است و از سال ۸۴ ابعاد فعالیت معدن آهن در ارتفاعات قله گرگش از کوهستان کرکس مورد اعتراض اهالی این منطقه بوده است. کاهش کمیت و کیفیت چشمه‌های این منطقه از دلایل نگرانی اهالی کامو، چوگان و جوشقان قالی است. معدن کامو یکبار در سال ۹۱ تعطیل و مجدد سال گذشته آغاز فعالیت داشته و بار دیگر نگرانی اهالی این منطقه را دوچندان کرده است.
گَرگش قله‌ای است در کوهستان کرکس و در ۳۵ کیلومتری کاشان و شمال‌شرق شهر کامو و چوگان که چشمه های دائمی آن در سال‌های اخیر رو به خشکی گذاشته است. معدن کامو در ارتفاعات همین قله و به گفته اهالی کامو بر روی یکی از سر چشمه‌های دائمی قله گرگش زده شده است؛ معدنی که به روایت محلی‌ها و کشاورزان کامو کمیت و کیفیت چشمه را به شدت تحت تاثیر قرار داده است.
آن طور که فعالان محیط زیست و اهالی کامو به ایرنا گفته اند، فعالیت معدن آهن در ارتفاعات قله گرگش در کوهستان کرکس در سرچشمه " بناب" موجب کاهش کمیت و کیفیت آب این چشمه شده است. به گفته آنها حدود ۲۰ چشمه در این کوهستان، رودخانه کبیر کامو را تشکیل می‌دهد که اکنون به شدت کم آب شده است؛ رودخانه ای که به حوضه آبخیز گاوخونی می رسید و اکنون چیزی از آن عاید گاوخونی تشنه نمی‌شود.
« همه اینها در حالی است که این معدن درست در منطقه حفاظت شده قمصر و برزک واقع شده است.»
معدن آهن در سال ۱۳۸۴ مجوز فعالیت و استخراج گرفته است، پنج سال پیش از ارتقای منطقه حفاظت شده قمصر و برزک، جایی که حفاظت از آن حائز اهمیت است اما در زمان حاضر آنچه موجب نگرانی مردم منطقه کامو، جوشقان قالی و چوگان شده کمیت و کیفیت آبی است که حدود ۱۰ هزار کشاورز این منطقه از آن استفاده می کردند؛ نگرانی برخی از فعالان محیط زیست نیز از بابت تغییر مسیر رودخانه ای است که به حوضه آبریز گاوخونی می ریخته است.
استخراج معدن کامو اوایل دهه ۹۰ به دلیل اعتراض مردم منطقه متوقف‌شده است، اما تیرماه سال گذشته فعالیت معدن از سر گرفته‌شده است؛ اتفاقی که دوباره اعتراض مردم منطقه کامو، جوشقان قالی و چوگان را در پی داشت و سبب شد تا دیوان عدالت اداری فروردین سال جاری حکم توقف موقت فعالیت این معدن را صادر کند؛ اما به فاصله کمتر از یک ماه و دهم اردیبهشت امسال، دیوان حکم پیشین خود را لغو کرد.
درحالی‌که نگرانی مردم منطقه و فعالان محیط‌زیست بابت لغو دستور توقف فعالیت معدن افزوده‌شده است، بررسی میزان تأثیر فعالیت معدن در دستور کار شرکت آب منطقه‌ای اصفهان قرار گرفت. آنطور که معدن دار و اداره صنعت ، معدن و تجارت اصفهان گفته‌اند، نتایج بررسی‌ها اعلام‌شده اما اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان از اعلام چنین نتیجه‌ای ابراز بی‌اطلاعی می کند و روابط عمومی شرکت آب منطقه‌ای اصفهان به سؤالات ایرنا پاسخ روشنی نمی دهد.
در همین حال ۲ روز پیش، فرماندار کاشان به ایرنا گفت که فعالیت معدن تا اعلام بررسی‌های شورای معادن استان اصفهان متوقف خواهد بود. در این میان مردم منطقه و فعالان محیط‌زیست به ایرنا گفته‌اند که همچنان فعالیت معدن کامو ادامه دارد و کشاورزان صدای انفجار را از دل کوهستان شنیده‌اند.
سرنوشت رودخانه‌ای که به گاوخونی می‌ریخت
دراین‌ارتباط یکی از فعالان محیط‌زیست و اهالی کامو به ایرنا گفت: قرار بود معدن تعطیل بشود اما فعالیت آن همچنان ادامه دارد، معدن‌دار می‌گوید ضایعات را جمع و دپوهای قبلی را منتقل می‌کند. دیروز از منطقه بازدید داشتیم، یکی از کشاورزان به ما گفت که بالا انفجار صورت گرفته است. ما فکر می‌کنیم استخراج هم صورت می‌گیرد. مگر چقدر این معدن دپو داشته است که هنوز بعد از یک سال و از تیرماه گذشته دپو می‌برند و هنوز تمام نشده است!
این فرد که خواست نامش محفوظ بماند به ایرنا گفت: مردم و شورای شهر کامو همه معترض و ناراحت هستند چون فعالیت این معدن روی کیفیت و کمیت آب تأثیر گذاشته است. ۱۰ هزار کشاورز از کامو، چوگان و جوشقان از این آب استفاده می‌کنند. حتی تا سی یا چهل سال پیش اضافه آب رودخانه به سمت میمه و وزوان می‌رفت؛ این آب به سمت گاوخونی می‌رفت والان خود استان اصفهان هم بابت این موضوع ضرر کرده است.
وی افزود: نزدیک ۳۰ چشمه در دامنه کوه گرگش همه باهم جمع می‌شده و رودخانهِ کبیر کامو را تشکیل می‌داد، معدن‌داران در سال ۸۸ سرچشمه دو چشمه اصلی را برداشت کردند و حدود ۳۰ متر پایین رفتند و این باعث شد آن ناحیه‌ای از دل کوه و سنگ که چشمه از آن می‌جوشید از بین برود. سطح آب پایین آمده است. این رودخانه ۱۶ متر عرض داشت؛ نمی‌توانستیم از عرض رودخانه رد بشویم والان یک جوی آب کوچک‌شده است.
به گفته این فعال محیط‌زیست، چشمه‌ها خشکیده‌اند و از دو چشمه باقی‌مانده در ارتفاعات گرگش، چشمه بناب در گیر و دار معدن قرارگرفته است،روی چشمه معدن زدند. چشمه را کندند و در بعضی جاها تا ۲۰ متر و بعضی جاها هفت متر پایین رفتند. علاوه بر این، دو مادر چاه قنات کویر کامو را پرکرده‌اند. قناتی که چهارصدساله بود اما آنها با ضایعات معدن پرشان کردند.
کرکس، یکی از عوامل مهم تولید آب اصفهان است، آن را دریابید
محمد درویش فعال محیط زیست که خود از منطقه بازدید کرده است نیز به ایرنا گفت: متاسفانه فعالیت معدن ادامه دارد و علاوه بر اینکه مسیر اصلی رودخانه کبیر کامو را به صورت غیرقانونی تغییر داده اند ،به شدت در منطقه تولید ریزگرد و کیفیت هوا را هم نابود می کند.
وی افزود: هیچ قدرتی نمی تواند مسیر رودخانه را تغییر دهد اما سازمان حفاظت محیط زیست و اداره کل منابع طبیعی و وزارت نیرو چگونه اجازه داده اند که یکی از اصلی ترین رودخانه های دائمی منطقه را تغییر مسیر و کیفیت آبش را کاهش بدهند. این رودخانه جزو حوضه آبریز گاوخونی و زاینده رود است و این رودخانه در نهایت به گاوخونی می‌رسید.
درویش یادآور شد: بارها گفته ام که کوهستان کرکس یکی از مهمترین عوامل تولید آب در اصفهان است و بخشی از این آب مستقیم حوضه آبخیز زاینده رود را متاثر می کند و این فعالیت های معدنی وحشتناک و شگفت آور حق آبه ورودی زاینده رود را به شدت کاهش می دهد.
به باور این فعال محیط زیست، اگر اندکی از نگرانی هایی که در مورد برداشت آب در استان‌های بالادست و پایین دست بود در مورد خود استان اصفهان وجود داشت این آب حیف و میل نمی شد و زاینده رود همچنان آب داشت.
درویش افزود: این معدن بعد از شکایت مردم و پیگیری های حقوقی بسته ولی سال گذشته دوباره معلوم نیست با چه ترفندی باز شد و به فعالیت خودش ادامه می‌دهد در حالی که مردم، یکپارچه در منطقه معترض هستند.
وی افزود: این اعتراض به این دلیل است که دبی و کیفیت آب کاهش پیدا کرده است و قنات های منطقه به شکل محسوسی به سمت خشک شدن حرکت می کنند و فعالیت این معدن آشکارا با هدف نظام که حمایت از تولید و کشاورزی است تضاد دارد.
درویش به ایرنا گفت: شگفت آور است که تابلو زده اند منطقه حفاظت شده " قمصر- برزک" ؛ وقتی منطقه حفاظت شده است و محیط بان دارد، چگونه اجازه داده می شود چنین فعالیت معدنیِ به شدت آلاینده‌ای آن‌هم در سرشاخه رودخانه. اتفاق بیفتد
معدن تا بررسی‌های شورای معادن متوقف است یا فعال!
در این پیوند، محمد شریف‌زارعی سرپرست فرمانداری کاشان به ایرنا گفت که به دلیل نگرانی مردم از صدور رای ادامه فعالیت معدن از سوی دیوان عدالت اداری، در جلسه ای در قمصر و با حضور نمایندگان آب منطقه ای ،اداره صنعت و معدن استان اصفهان، نمایندگان مردم و نماینده معدن دار تصمیم بر آن شد که نظر کارشناسان آب منطقه ای، استنادات مردم و معدن دار در شورای معادن استان مطرح شود و این شورا تصمیم نهایی را بگیرد.
آن طور که سرپرست فرمانداری مطرح کرده است، مقرر شده است فعالیت معدن تا زمان صدور رای شورای معادن استان اصفهان متوقف باشد.
همه اینها در حالی است که به گفته اهالی کامو، فعالیت معدن همچنان ادامه دارد. این موضوع را قائم مقام مدیرعامل شرکت کانسار آذرین کاشان (معدن آهن کامو )نیز در گفت و گو با ایرنا تایید کرد.
قائم مقام مدیرعامل شرکت کانسارآذرین کاشان به خبرنگار ایرنا گفت: از سال ۹۲ تاکنون هیچ گونه فعالیت استخراجی در این محدوده معدنی انجام نشده است و هم اینک هم فعالیت استخراجی وجود ندارد. رای ۲۳ فروردین ۱۴۰۱ شعبه ۱۰ دیوان عدالت ادارای مبنی بر توقف عملیات معدنی بود و در تاریخ دهم اردیبهشت ۱۴۰۱ ، حکم قبلی ملغی شد و هیچ گونه مانعی جهت ادامه فعالیت معدن وجود ندارد.
وی افزود: شرکت کانسار آذرین کاشان از تیر یا مرداد ۱۴۰۰ با توجه به اخذ مجوزهای لازم از مجموعه‌ها و سازمان های ذی ربط نسبت به فعال سازی خط فراوری محصول اقدام کرده است و با توجه به مواد معدنی که در زمان مالکان قبلی در سال ۹۲ استخراح و دپو شده بود، نسبت به فراوری همان مواد و ارسال برای شرکت های فولادی کار خودش را شروع کرده و کماکان در همین راستا مشغول به فعالیت است.
به گفته قطبی در حالی که خط فراوری فعال است، فعالیت آنها در اطراف چشمه ها تا بررسی های بیشتر کارشناسان مشاور شرکت آب منطقه ای اصفهان محدود شده است.
قائم مقام معدن آهن کامو معتقد است که این معدن خارج از موارد قانونی فعالیتی نداشته است و اکنون نیز امکان فعالیت استخراجی در منطقه مشخص شده وجود ندارد، ولی در سایر مناطق محدوده معدنی، هیچ گونه منع فعالیت معدنی و استخراجی وجود ندارد و شرکت می‌تواند با رعایت موارد اعلامی از سوی کارشناسان مشاور، کار خود را شروع کند و مانعی در این خصوص وجود ندارد.
تصمیم گیری برای معدن کامو بماند برای بررسی های بیشتربا حضور استاندار
در همین ارتباط تلاش خبرنگار ایرنا برای گفت‌وگو با مقامات شرکت آب منطقه ای اصفهان بی نتیجه ماند. روابط عمومی آب منطقه ای تنها به این جمله بسنده کرد که« اطلاعی از مشخص شدن نتایج بررسی کارشناسان مشاور ندارد» و گفت‌و گو با خبرنگار ایرنا را به زمان دیگری موکول کرد.
محمد سرجوقیان معاون معادن سازمان صنعت ، معدن و تجارت استان اصفهان نیز در این باره به خبرنگار ایرنا از روشن شدن نتایج بررسی های آب منطقه ای خبر داد و افزود : نتایج می دهد فعالیت معدن آهن کامو تاثیر چندانی بر کمیت و کیفیت چشمه‌های این کوهستان ندارد.
سرجوقیان یادآور شد: در جلساتی در استانداری، مقرر شد شرکت آب منطقه ای نظر بدهد ، چند روز پیش هم آب منطقه ای در کاشان، به طور کامل توضیح داد و گفت که یک کار کارشناسی سه ماهه روی این موضوع انجام شده و تاثیر پذیری آنچنانی بر روی آب نداشته است اما مردم و شورای اسلامی شهر کامو این نظر کارشناسی را قبول ندارند و بنا شد در حضوراستاندار این مسائل مطرح و تصمیم گیری شود.
وی افزود: هر کس بخواهد در این زمینه صحبتی داشته باشد، مورد هجمه و سوال قرار می گیرد، در صورتی که اگر بحث، کارشناسی باشد که کارشناسان را هم قبول ندارند. معلوم نیست در این میان چه کسی باید پاسخگو باشد! با این وجود قرار است، این مسائل در حضور استاندار مطرح و تصمیم گیری شود.
سرجوقیان گفت: معدن در منطقه قمصر و بزرک است، اداره کل حفاظت محیط زیست هم این ماجرا را منوط به بحث آب و روشن شدن بررسی های آب منطقه ای کرده است.
وی در پاسخ به خبرنگار ایرنا مبنی بر ایجاد ریزگرد در منطقه کامو گفت: معدن کامو آلاینده نیست و آنقدرها هم گرد و غبار تولید نمی کند و تا شهر کامو فاصله دارد. اگر فاصله رعایت شده باشد این گرد و غبار می نشیند. اداره کل حفاظت محیط زیست هم موضوع را بررسی کرده و گفته است اگر مشکل آب حل شود آنها هم نظرشان مثبت است.
همچنان در انتظار روشن شدن بررسی‌های شرکت آب منطقه‌ای
در حالی که معاون معادن سازمان صمت از روشن شدن نتایج بررسی های شرکت آب اصفهان می گوید اما بهروز ستایش، رییس اداره حفاظت و مدیریت زیستگاه‌ها و امور اراضی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان به ایرنا از اعلام نشدن نتیجه نهایی گزارش نهایی آب منطقه ای خبر داد و گفت: بحثِ آب است و گفتیم تا نتیجه کارشناسی آب منطقه ای مشخص نشده، باید صبر کنیم.
وی افزود: مجوز اکتشاف معدن در سال ۸۴ داده شده است؛ یعنی پنج سال قبل از اینکه منطقه حفاظت شده باشد. برای معادن یک بار، آن‌هم در مرحله اکتشاف از محیط زیست می پرسند اما نه اینکه بهره برداری معادن این گونه باشد که هر جایی که خواستند بهره برداری کنند. بهره‌برداری باید طبق ضوابط باشد.
آن طور که ستایش پیشتر به رسانه ها گفته است، معدن کامو حریم چشمه ها را رعایت نکرده است اما وی معتقد است که فعلا باید بحث آب که در حیطه تخصصی شرکت آب منطقه ای است روشن شود.
چشمه‌ها در اطراف معادن نیاز به حفاظت خاص دارند
همچنین در همین ارتباط ایرنا با جهانگیرعابدی کوپایی متخصص آب و عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان گفت‌و گو کرد؛ از دیدگاه این کارشناس باید برای میزان تاثیرگذاری فعالیت معادن بر کمیت و کیفیت آب چشمه‌ها و منابع این چشمه‌ها نیز بررسی شود.
وی گفت: چشمه ها منابع مختلفی دارند بعضی از چشمه ها منبع کارستی دارند یعنی از تشکیلات آهکی سرچشمه می گیرند و برخی از چشمه های از آبخوان‌هایی با ساختار غیر از آهکی سرچشمه می گیرند. سرچشمه چشمه ها متفاوت است؛ اینکه از لایه‌های زیرین است یا از لایه‌های سطحی یا از آبخوان های عمیقتر و سطحی باید بررسی شود.
عابدی کوپایی تاکید کرد: باید بررسی کرد که منبع این چشمه ها کجاست. این کار به شکل معمول از روی نقشه‌های زمین شناسی و کارهای ژئوفیزیکی انجام می‌شود تا بتوانیم منبع چشمه ها را شناسایی کنیم.
این استاد دانشگاه افزود: بررسی های میدانی و کارهای ژئوفیزیکی لازم است تا بتوانیم لایه‌های منطقه را شناسایی کنیم و اینکه آب از چه لایه هایی تامین می‌شود؛ سپس به طور دقیق‌تری می‌توان راجع به میزان تاثیر گذاری فعالیت قنات بر آب چشمه ها صحبت کرد.
وی در عین حال یکی از منابع آلاینده آب‌های زیرزمینی را فعالیت معادن دانست و گفت: چنانچه در اطراف معادن، چشمه‌ها یا قنات‌هایی باشد به حفاظت خاص نیاز دارند.