به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات ایرنا؛ سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در دو بخش فیزیکی و مجازی از ۲۱ اردیبهشت ماه آغاز و تا ۳۱ اردیبهشت ماه ادامه داشت و به‌سبب تعطیلی به‌وجودآمده یک روزه در تاریخ سه‌شنبه (۲۷ اردیبهشت ماه) به‌سبب آلودگی هوا با نظر مسئولان و متولیان این رخداد بخش مجازی آن با دو روز تمدید تا دوشنبه (۲ خردادماه) به کار خود ادامه داد.
تجربه دو سال عدم برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب به‌سبب شیوع ویروس کرونا مسئولان فرهنگی کشور را بر آن داشت تا برای کمک به بازار کتاب و اقتصاد نشر و ناشران، در کنار برگزاری بخش فیزیکی بخش مجازی را نیز به‌عنوان یکی دیگر از بازوهای اجرایی گام سی‌وسوم نمایشگاه بین‌المللی کتاب با این رویداد همراه کنند.
خوشبختانه این مسئله علاوه بر کمک به افزایش ضریب نفوذ مخاطبان و کاربران دوستداران یار مهربان در تهیه کتاب‌های مد نظرشان، سهم مثبت و موفق خود را در افزایش نقدینگی بازار و خرید کتاب؛ کمک به توسعه روند اقتصاد نشر بعد از دو سال رکود و سکون حاکم در این بخش به‌سبب ویروس کرونا به‌خوبی ایفا کرد.
چرا نیازمند نگاه آمایشی هستیم؟
در سنجش روند توفیق یک رویداد در ساحت فعالیت نمایشگاهی مانند نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران؛ فارغ از وجه بیرونی آن که به چشم ناشران؛ غرفه‌داران؛ مسئولان و متولیان و همچنین مخاطبان و حاضران در این رویداد می‌آید؛ برای رسیدن به سنجه دقیق در راستای توفیق این رخداد نیازمند نگاهی تخصصی‌تر؛ جزئی‌تر و علمی‌تر به این رویداد هستیم. این مهم جز با وارد کردن بحث اعداد و ارقام آماری به روند سنجش کیفیت نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به انجام نمی‌رسید.
بر این اساس خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) طی ایام برگزاری نمایشگاه فیزیکی کتاب تهران با هدف قرار دادن سه شاخص «ناشران داخلی» شامل ناشران عمومی؛ کودک و نوجوان و بخش دانشگاهی همچنین همراهی با «ناشران خارجی» در دو بخش عرب‌زبان و لاتین زبان و درنهایت «اصحاب رسانه» به‌عنوان پل ارتباطی میان بدنه نشر و مخاطبان کتاب با مسئولان و متولیان تلاش کرد تا با آمایش روزانه این رخداد درنهایت به سنجشی متقن در راستای بازتاب موفقیت‌ها و همچنین نقاط ضعف و آسیب این رویداد دست یابد. تا علاوه‌بر در اختیار قرار دادن این تحقیق آماری به دست مسئولان بتواند در قامت رسالت رسانه‌ای خود سهمی مهم و مفید در حوزه شناسایی نقاط قوت و ضعف برای مسئولان و متولیان امر فرهنگ و هنر به‌ویژه برگزارکنندگان نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران فراهم ساخته و از سوی دیگر بدنه نشر و مخاطبان یار مهربان را نیز با مهم‌ترین نقاط قوت و اصلی‌ترین مؤلفه‌های نیازمند آسیب‌شناسی این رویداد آشنا کند.
آمایش کیفیت‌سنجی نمایشگاه کتاب ایرنا بر چه مولفه‌هایی استوار است
برهمین اساس ۱۰ مؤلفه «قیمت‌گذاری کتاب‌ها»، «میزان تخفیف»، «حضور مردم»، «چیدمان و دکور غرفه‌ها»، «خدمات جانبی»، «عملکرد برگزارکنندگان»، «موضوع نشست‌ها»، «تنوع تازه‌های نشر»، «محل برگزاری نمایشگاه» و «میزان فروش» را به‌عنوان اصلی‌ترین مؤلفه‌های منبعث از نَفسِ برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در قامت این آمایش و نظرسنجی روزانه را در دستور کار و انتشار طی ایام برگزاری بخش فیزیکی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران قرار داد.
در هر روز و طی یک آمایش مجزا؛ با ۱۰ ناشر در حوزه ناشران عمومی، کودک و نوجوان، دانشگاهی، ناشران خارجی در دو حوزه عرب‌زبان و لاتین زبان و در نهایت ۱۰ نفر از نمایندگان رسانه‌ها به تحقیق و بررسی دست زد.
به‌این‌ترتیب می‌توان گفت که جمعیت آماری ۱۰۰ نفره حاضر در آمایش‌های رویانه ایرنا می‌تواند از یک‌سو بازتاب دهنده نقاط قوت و شناسایی برخی از آسیب‌های این رویداد باشد و ازسویی‌دیگر با توجه به استمرار آن در طی روزهای مختلف خروجی این آمایش می‌تواند نماینده طیف‌های مختلف حاضر در این نظرسنجی با تناسب رفتار برگزارکنندگان طی ایام نمایشگاه و توفیقات ریزودرشت آن‌ها باشد.
در این نظرسنجی عدد یک در جایگاه ضعیف‌ترین و عدد ۱۰ در جایگاه عالی‌ترین نظر و رویکرد در مواجهه با شرکت‌کنندگان مد نظر قرار گرفته است. با این مقدمه حال به نتایج به‌دست‌آمده از این آمایش ورود می‌کنیم.
بخش اول؛ ناشران داخلی/ رضایت مطلق از محل نمایشگاه و بی‌اطلاعی محض از موضوع نشست‌ها
از میان ناشران حاضر در بخش داخلی؛ سه دسته ناشران عمومی؛ کودک و نوجوان و دانشگاهی جمعیت آماری آماری ۷۰ ناشر به‌عنوان سهم مشارکت‌کننده در آمایش ایرنا همسو با روزهای برگزاری سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب همراه شدند.
لازم به یادآوری است که سقف مجموه امتیار در هر کدام از مولفه‌های ۱۰ گانه با توجه به حضور ۷۰ ناشر؛ عدد ۷۰۰ است.
بر این اساس مؤلفه «قیمت‌گذاری کتاب‌ها» عدد ۳۸۷ (۵۵/۲ درصد آرا)؛ مؤلفه «میزان تخفیف‌ها» عدد ۴۸۳ (۶۹ درصد آرا)؛ مولفه «حضور مردم» عدد ۵/۳۸۰ (۵۴/۳ درصد آرا)؛ موبفه «چیدمان دکور و غرفه‌ها» عدد ۳۷۵ (۵۳/۵ درصد آرا)؛ مولفه «خدمات جانبی» عدد ۳۱۰ (۴۴/۲ درصد آرا)؛ مولفه «عملکرد برگزارکنندگان» عدد ۳۳۱ (۴۷/۲ درصد آرا)؛ مولفه «موضوع نشست‌ها» عدد ۱۱۴ (۱۶/۲ درصد آرا)؛ مولفه «تنوع تازه‌های نشر» عدد ۴۲۱ (۶۰/۱ درصد آرا)؛ مولفه «محل برگزاری نمایشگاه» عدد ۵۷۸ (۸۲/۵ درصد آرا) و مولفه «میزان فروش» عدد ۳۵۴ (۵۰/۵ درصد آرا) را به خود اختصاص دادند.
با توجه به آمار بدست آمده در یک تحلیل کلی مشخص می‌شود که مؤلفه «محل برگزاری نمایشگاه» با کسب ۸۲/۵ درصد آرای شرکت‌کنندگان در این آمایش در رأس نقطه هرم قرار می‌گیرد و «موضوع نشست‌ها» تنها با کسب ۱۶/۲ درصد آرا در کف میزان رضایت ناشران داخلی حاضر در سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب جای گرفته است.
همچنین مؤلفه‌ای چون «میزان تخفیف» با ۶۹ درصد نظر شرکت‌کنندگان توانسته رویکرد خوب و مطلوب آن‌ها را با خود به‌همراه داشته باشد.
در کنار این مؤلفه‌های دیگری چون «قیمت‌گذاری کتاب» با ۵۵/۲ درصد؛ «حضور مردم» با ۵۴/۳ درصد؛ «چیدمان و دکور غرفه‌ها» با ۵۳/۵ درصد و «میزان فروش» با ۵۰/۵ درصد آرا توانسته‌اند از حد متوسط خود را بالاتر بکشند و ضریب نظر ناشران حاضر در این بخش درباره مؤلفه‌های ذکر شده متوسط رو به بالاست.
در نقطه‌ی مقابل دو مؤلفه «خدمات جانبی» ۴۴/۲ درصد و «عملکرد برگزارکنندگان» ۴۷/۲ درصد آرا باوجود نزدیکی به حد متوسط؛ رتبه متوسط رو به پایین را به خود اختصاص داده‌اند.
بخش دوم؛ ناشران خارجی/ تایید نظر ناشران داخلی به انضمام رضایت مطلوب از میزان تخفیف‌ها
آمایش ایرنا در کنار همراهی با ناشران داخلی در بخش‌های مختلف و متنوع؛ بخشی از نظرسنجی خود را بر حوزه ناشران خارجی در دو شاخه عرب‌زبان و لاتین زبان استوار کرده‌است.
بر این اساس از میان جامعه آماری ۲۰ ناشر حاضر در بخش عرب‌زبان و لاتین زبان که سقف نهایی امتیازها را به عدد ۲۰۰ می‌رساند.
در این راستا مؤلفه «قیمت‌گذاری کتاب» عدد ۱۲۷ (۶۳/۵ درصد آرا)؛ در مولفه «میزان تخفیف‌ها) عدد ۱۴۸ (۷۴ درصد آرا)؛ مولفه «حضور مردم» عدد ۱۰۶ (۵۳ درصد آرا)؛ مولفه «چیدمان و دکور غرفه‌ها» عدد ۱۰۲ (۵۱ درصد آرا)؛ مولفه «خدمات جانبی» عدد ۶۲ (۳۱ درصد آرا)؛ مولفه «عملکرد برگزارکنندگان» عدد ۸۰ (۴۰ درصد آرا)؛ مولفه «موضوع نشست‌ها» عدد ۱۷ (۷ درصد آرا)؛ مولفه «تنوع تازه‌های نشر» عدد ۹۰ (۴۵ درصد آرا)؛ مولفه «محل برگزاری نمایشگاه» عدد ۱۷۰ (۸۵ درصد آرا) و مولفه «میزان فروش» عدد ۸۶ (۴۳ درصد آرا) را توانسته‌اند به خود اختصاص دهند.
بر این اساس ناشران خارجی حاضر در سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران مانند ناشران عمومی بالاترین میزان رضایت را از «محل برگزاری نمایشگاه» با ۸۵ درصد آرا و کمترین میزان رضایت را از مؤلفه «موضوع نشست‌ها» تنها با ۷ درصد آرا به خود اختصاص داده‌اند!!
اما دراین‌میان مؤلفه «میزان تخفیف» با ۷۴ درصد آرا؛ «قیمت‌گذاری کتاب‌ها» با ۶۳/۵ درصد آرا توانستند رضایت مطلوب و خوب ناشران حاضر در بخش عرب‌زبان و لاتین زبان را به خود اختصاص دهند. همچنین دو مؤلفه «حضور مردم» با ۵۳ درصد آرا و «چیدمان و دکور غرفه‌ها» با ۵۱ درصد آرا با رضایت متوسط به سمت بالا از دید ناشران خارجی نمایشکاه کتاب مواجه شده است و مؤلفه‌هایی چون «تنوع تازه‌های نشر» با ۴۵ درصد؛ «میزان فروش» با ۴۳ درصد؛ «عملکرد برگزارکنندگان» با ۴۰ درصد و «خدمات جانبی» با ۳۱ درصد آرا با وجود رضایت نسبی اما درصد عددی حد متوسط به پایین را به خود اختصاص داده‌اند.
بخش سوم؛ اصحاب رسانه/ محل برگزاری و حضور مردم در صدر و موضوع نشست‌ها در کف آرا!
همچنین آمایش ایرنا باتوجه به اهمیت جایگاه اصحاب رسانه به‌عنوان پل ارتباطی میان ناشران، نویسندگان، مسئولان و دست‌اندرکاران با مخاطبان اصلی کتاب یعنی مردم؛ جایگاه ویژه‌ای را برای اصحاب قلم و رسانه در برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران اختصاص داده است.
بر همین اساس خبرگزاری ایرنا سهمی از آمایش خود را در همراهی با ۱۰ فعال رسانه‌ای در حوزه‌های رسانه‌های بر خط؛ دیداری و شنیداری حاضر در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در گام سی‌وسوم به اشتراک گذاشته که از این میان مؤلفه «محل برگزاری نمایشگاه» با ۸۷ درصد آرا و «موضوع نشست‌ها» با ۲۸ درصد آرا مطابق دو گروه هدف پیشین حاضر در این آمایش - ناشران عمومی و ناشران خارجی- موفق‌ترین و ضعیف‌ترین مؤلفه‌ها را به نام خود ثبت کرده‌اند.
همچنین چهار مؤلفه «حضور مردم» با ۷۸ درصد آرا؛ «میزان تخفیف» با ۷۳ درصد آرا؛ «قیمت‌گذاری کتاب‌ها» با ۶۳ درصد آرا و «تنوع تازه‌های نشر» با ۵۴ درصد آرا توانسته‌اند رتبه‌های خوب و مطلوب را به خود اختصاص دهند.
در نقطه مقابل مولفه «چیدمان دکور و غرفه‌ها» با ۴۵ درصد؛ «میزان فروش» با ۴۴ درصد؛ «خدمات جانبی» با ۳۹ درصد و عملکرد برگزارکنندگان با ۳۴ درصد کسب آرای اصحاب رسانه معدل نمره متوسط رو به پایین را از آن خود کرده‌اند.
بخش چهارم؛ تجمیع تمامی بخش‌ها/ توفیق مطلوب نمایشگاه در چهار مولفه محل برگزاری؛ قیمت‌گذاری کتاب‌ها، میزان تخفیف و حضور مردم
اما فارغ از نگاه موجز در بخش‌های تقسیم‌بندی‌شده ناشران داخلی؛ ناشران خارجی و اصحاب رسانه در تجمیع آرای تمامی حاضران در آمایش‌های ایرنا (۱۰۰ نفر حاضر در ۱۰ آمایش) برای رسیدن به معدل نگاه آن‌ها به سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به ترتیب از قوی‌ترین به ضعیف‌ترین درصد آرا به اعداد زیر دست پیدا می‌کنیم.
مطابق انتظار «محل برگزاری نمایشگاه» در راس این لیست با ۸۴/۸ درصد آرا؛ رضات مطلق تمامی حاضران در این رویداد را به خود اختصاص داده است.
در ادامه و در رتبه های دوم تا چهارم به ترتیب مولفه «میزان تخفیف» با ۷۲ درصد رضایت؛ مولفه «حضور مردم» با ۶۱/۷ درصد رضایت؛ و مؤلفه «قیمت‌گذاری کتاب‌ها» با ۶۰/۵ درصد رضایت قرار دارند.
رتبه‌ها پنجم تا هشتم نیز به ترتیب به مولفه «تنوع تازه‌های نشر» با ۵۳/۵ درصد رضایت؛ مولفه «چیدمان دکور و غرفه‌ها» با ۴۹/۸ درصد رضایت؛ مولفه «میزان فروش» با ۴۵/۸ درصد رضایت و مولفه «عملکرد برگزارکنندگان» با ۴۰/۴ درصد رضایت اختصاص پیدا می کند.
سرانجام مولفه‌های «خدمات جانبی» با ۳۸/۰۶ درصد رضایت و «موضوع نشست‌ها» تنها با ۱۷/۰۶ درصد رضایت با قرار گرفتن در قعر جدول و رتبه‌های نهم و دهم؛ ضعیف‌ترین معدل میانگین میزان رضایت ناشران؛ غرفه‌داران، اهالی قلم و رسانه‌ها را به خود اختصاص داده‌اند.
کارنامه‌ای قابل قبول و عملکردی قابل دفاع با تمام سختی‌های برگزاری نمایشگاه در زمانه کرونا زده
در تحلیلی کلی نسبت به تجمیع آریا ۱۰۰ نفر حاضر در طرح روزانه نظرسنجی ایرنا مؤلفه «محل برگزاری نمایشگاه» با کسب بیشترین درصد رضایت و مؤلفه «موضوع نشست‌ها» با کسب کمترین درصد رضایت؛ موفق‌ترین و ضعیف‌ترین مؤلفه‌ها در نظرسنجی و رویکرد کلیه حاضران در این آمایش و مواجهه با سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بودند.
همچنین سه مؤلفه «قیمت‌گذاری کتاب‌ها»، «میزان تخفیف‌ها» و «حضور مردم» توانسته‌اند بعد از محل برگزاری؛ بالاترین میزان رضایت مخاطبان شرکت کننده در این آمایش‌ها از آن خود کنند.
مؤلفه‌هایی «تنوع تازه‌های نشر»، «چیدمان و دکور غرفه‌ها» و «عملکرد برگزارکنندگان» نیز به‌ترتیب با کسب نمره‌های متوسط در میانه جدول کلی نظرسنجی ایرنا قرار گرفته و نمره قبولی را از حاضران در ای آمایش دریافت کرده‌اند.
مؤلفه «خدمات جانبی» علی‌رغم تلاش تمامی برگزارکنندگان و مسئولان مصلای امام‌خمینی(ره) به‌عنوان میزبان این رخداد با کسب عدد متوسط رو به پایین در رتبه‌های پایینی جدول نظرسنجی خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) قرار می‌گیرد.
درنهایت و در یک نگاه کلی با تجمیع تمامی درصدهای بدست آمده از ۱۰ مؤلفه شاخص در این نظرسنجی و میانگین معدل تمامی ۱۰۰ نفر حاضر در این آمایش؛ سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با کسب ۵۲/۳ درصد میزان رضایت حاضران در تمامی بخش‌ها توانسته میزان رضایت تمامی حاضران در این رخداد را از حد متوسط بالاتر ببرد.
تحقق دستیابی به این عدد کارنامه‌ای به نسبت موفق و قطعاً قابل قبول را بعد از دو سال وقفه در برگزاری این رویداد در همراهی و همدلی با بخش مجازی به‌عنوان نخستین تجربه متصل به سی‌ودو دوره برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و همچنین پذیرایی از بیش‌از ۳۰ کشور و ۱۷۰ ناشر خارجی برای مسئولان و متولیان برگزاری این رویداد با خود به ارمغان آورده است.