به گزارش خبرنگار ایرنا، شکل و شمایل برنامه‌ریزی برای بهره‌برداری از گردشگری در جوامعی که امروز به عنوان پیشتازان کسب درآمد از این صنعت پرسود تبدیل شده‌اند کاملا متفاوت از فرآیندی است که اکنون در مازندران دیده می‌شود. این تفاوت هم به طور کاملا مشهودی اکنون در مقایسه‌ای بین مازندران با برخی مقصدهای گردشگری داخلی و خارجی مشهود است. تفاوتی که یکی از وجوه برجسته آن به نوع برنامه‌ریزی برای استفاده از ظرفیت و توان راهنمایان گردشگری ارتباط دارد.
شهرها و کشورهای توسعه‌یافته در حوزه گردشگری بخش مهمی از شناساندن ظرفیت‌ها و جاذبه‌ها برای مسافران را از طریق راهنمایان سفر یا همان تورلیدرها محقق می‌کنند. این افراد که معمولا توان لازم برای معرفی جاذبه‌های متعدد و اثرگذاری کافی بین بخش زیادی از گردشگران را دارند می‌توانند اجزای مختلف و متفاوت از گردشگری در یک منطقه را در ذهن مسافر ثبت کنند.
اما پرسش اینجاست که آیا تا کنون در مازندران برای معرفی جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی پرشماری که دارد بهره‌برداری یا برنامه‌ریزی مناسبی تدارک دیده شد که از ظرفیت و توان راهنمایان گردشگری استفاده شود؟ پاسخ تقریبا منفی است. به همین دلیل آن‌چه که به صورت پیش فرض از تورگردانی مرتبط با مازندران دیده می‌شود معمولا به ارائه برخی داده‌های مربوط به جاذبه‌های طبیعی این استان محدود می‌شود که البته بخش مهمی از آن هم ناقص است و آسیب‌هایی را هم برای جاذبه‌های طبیعی استان به همراه دارد.
کارگاه آموزشی برای راهنمایان گردشگری
برای رفع این خلاء در مازندران اخیرا گام‌هایی برداشته شده که یکی از این گام‌ها برگزاری کارگاه یک‌روزه میدانی آشناسازی راهنمایان گردشگری مازندران با باغ‌های ایرانی است. برنامه‌ای که انجمن صنفی راهنمایان گردشگری مازندران، آکادمی گردشگری رادسفر، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، دانشگاه مازندران و پایگاه میراث جهانی باغ عباس‌آباد بهشهر برای تعدادی از راهنمایان سفر تدارک دیدند.
در این کارگاه میدانی که روز دوشنبه سوم خرداد به مناسبت هفته میراث فرهنگی و در آخرین روز این هفته برگزار شد، تلاش شد علاوه بر ضرورت تأکید بر توجه راهنمایان به حوزه تاریخ و فرهنگ، داده‌هایی دقیق مربوط به باغ‌های تاریخی بهشهر بویژه باغ عباس‌آباد و باغ شاه ارائه شود.
رئیس انجمن صنفی راهنمایان گردشگری مازندران درباره اهمیت این کارگاه و تصمیم اتخاذ شده برای تقویت گردشگری فرهنگی و تاریخی در مازندران با استفاده از راهنمایان گردشگری به خبرنگار ایرنا گفت: راهنمایان گردشگری در مازندران معمولا یک سری اطلاعات اولیه مربوط به جاذبه‌های مختلف را در مسیر آزمون‌ها و فرآیند کسب گواهینامه فعالیت خود کسب می‌کنند. اما گردشگری در استانی مانند مازندران تعریفی مستقل دارد و تنوع جاذبه‌های گردشگری این استان نیز می‌طلبد که راهنمایان گردشگری مازندران داده‌های بیشتری درباره جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی‌اش داشته باشند.
توجه به گردشگری فرهنگی و تاریخی
مرتضی حاجی‌زاده اظهار کرد: انجمن صنفی راهنمایان گردشگری مازندران و آکادمی رادسفر با کمک برخی از اساتید دانشگاه و فعالان گردشگری و میراث فرهنگی تا کنون دوره‌هایی را برای آشناسازی راهنمایان گردشگری با جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی مازندران برگزار کردند. مسائلی مانند معماری، بناهای تاریخی، فرهنگ بومی، موسیقی و حتی تقویم تبری و بسیاری از جاذبه‌های فرهنگی این استان نیز از طریق راهنمایان گردشگری قابل انتقال به گردشگران هستند که تلاش بر این است تا در اینمسیر گام‌هایی برداریم.
وی افزود: همراه با برخی از چهره‌های شاخص و آکادمیک حوزه گردشگری در استان تصمیم گرفتیم با انجام این قبیل کارگاه‌های آموزشی، راهنمایان گردشگری را با داده‌های مربوط به جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی مازندران نیز آشنا کنیم که در تورهای مختلف اعم از تور طبیعت یا تورهای تفریحی به مسافران و گردشگران انتقال دهند. یکی از راه‌های تقویت گردشگری فرهنگی و تاریخی در مازندران استفاده از توان و ظرفیت همین راهنمایان گردشگری است.
مدیر مرکز آموزش آکادمی رادسفر خاطرنشان کرد: تا کنون چند برنامه آموزشی مرتبط با جاذبه‌های فرهنگی مازندران برای راهنمایان گردشگری برگزار شد. اهمیت این برنامه‌ها و کارگاه‌ها زمانی بیشتر احساس می‌شود که بدانیم منبع و مرجع تجمیع شده و مشخصی از داده‌های مربوط به جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی مازندران وجود ندارد تا تورلیدرها بتوانند از آن‌ها استفاده کنند. در حالی که برای چنین استانی باید داده‌ها به صورت متمرکز و تجمیع شده در یک مجموعه گردآوری شود و در اختیار راهنمایان گردشگری قرار بگیرد.
سهم ناچیز جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی مازندران از گردشگری
گردشگری فرهنگی و تاریخی در مازندران طی سال‌های اخیر همواره کمترین سهم از حضور میلیونی گردشگران را داشت. چرا که همواره مازندران صرفا به عنوان مقصدی برای تفریح در طبیعت در ذهن مسافران ترسیم شده است. این نکته را آمارها هم تأیید می‌کنند. نوروز امسال بیش از ۲۰ میلیون مسافر به مازندران سفر کردند.
طبق آمارهای رسمی این مسافران حدود ۴.۵ میلیون بازدید از جاذبه‌های گردشگری مازندران داشتند که سهم جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی مازندران شامل موزه‌ها و بناهای تاریخی کمتر از ۴۷۳ هزار بازدید بود. در تعطیلات بیش از دو هفته‌ای نوروز ۱۴۰۱ مجموعا ۲۸۹ هزار و ۸۴۲ بازدید از جاذبه‌های تاریخی و ۱۸۲ هزار و ۴۰۶ بازدید از موزه‌های مازندران ثبت شد که نشان دهنده مغفول ماندن و دیده نشدن ظرفیت‌های تاریخی و فرهنگی مازندران در گردشگری هستند.
دکتر مجتبی صفری استاد دانشگاه در حوزه گردشگری که نکاتی پیرامون جاذبه‌های تاریخی مازندران با محوریت باغ‌های بهشهر و باغ عباس‌آباد را در کارگاه میدانی راهنمایان گردشگری مازندران مطرح کرد معتقد است توجه نشدن به جایگاه راهنمایان گردشگری در مازندران سبب شد که از ظرفیت آن‌ها برای معرفی جاذبه‌های مهم تاریخی و فرهنگی مازندران استفاده نشود.
برجسته‌سازی بستر تاریخی مازندران در گردشگری
وی با بیان این‌که مازندران ظرفیت لازم برای تعریف بسته‌های گردشگری تاریخی، تفریحی و فرهنگی را دارد، گفت: دراستان‌های دیگر چون بستر تاریخی بیشتر دیده شده توجه به ظرفیت‌های تاریخی بیشتر است. اما در مازندران توجه کافی به بسترهای تاریخی نشد. این در حالی است که جاذبه‌های شاخصی در این استان داریم که یکی از مهم‌ترین آن‌ها باغ تاریخی عباس‌آباد است.
این پژوهشگر گردشگری افزود: بین باغ‌های متعدد ایرانی که در سراسر کشور وجود دارد فقط از دو باغ می‌توان به عنوان سایت تاریخی یاد کرد. یکی پاسارگاد است و دیگری باغ عباس‌آباد. اما در مازندران هنوز حتی بسیاری از مردم نمی‌دانند که مجموعه عباس‌آباد بهشهر یک باغ مهم تاریخی است. به همین دلیل ذهنیت و به خاطر شناخت کم عمده مردم و مسافران و حتی برخی راهنمایان گردشگری از این مجموعه صرفا به دریاچه‌ای در میان جنگل و یک بنای تاریخی در بین آن محدود می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: راهنمایان گردشگری می‌توانند در صورتی که داده‌های لازم درباره این مجموعه‌های مهم میراثی را داشته باشند آن‌ها را به مرور به جایگاه واقعی‌شان در گردشگری نزدیک کنند. این اتفاق باید برای بافت‌ها و بناهای تاریخی مازندران هم بیفتد تا راهنمایان با درکی درست از موقعیت تاریخی و فرهنگی مازندران، تصویر جامع‌تری از ظرفیت‌های گردشگری این استان به گردشگران ارائه دهند.
نیاز به آموزش در حوزه گردشگری فرهنگی مازندران
در این کارگاه یک روزه حدود ۴۰ تن از راهنمایان گردشگری مازندران از شهرستان‌های مختلف برای نخستین بار به صورت کارگاهی و میدانی با اجزای مختلف و کمتر شناخته شده باغ تاریخی عباس‌آباد برای مردم و همچنین باغ شاه بهشهر آشنا شدند و داده‌های متعددی را کسب کردند. علاوه بر دکتر مجتبی صفری که به صورت کارگاهی و بر اساس داده‌ای تاریخی و علمی برخی نکات مربوط به ماهیت باغ‌های ایرانی و همچنین باغ تاریخی عباس‌آباد را شرح داد، مصطفی شریفی مدیر پایگاه میراث جهانی باغ عباس‌آباد بهشهر نیز به صورت کارگاهی و میدانی توضیحات گسترده و کاملی درباره دو باغ تاریخی و صفوی بهشهر یعنی باغ عباس‌آباد و باغ شاه ارائه کرد.
شریفی درباره این برنامه کارگاهی برای راهنمایان گردشگری اظهار کرد: هدف ما از برگزاری چنین کارگاهی این است که وزن گردشگری فرهنگی و تاریخی مازندران را با کمک راهنمایان گردشگری ارتقاء دهیم. پاسخ این پرسش که چرا وزنه گردشگری فرهنگی در مازندران سبک است و مانند استان‌های مرکزی قوی نیست، در آموزش ندادن خلاصه می‌شود. یک دلیل مهم این وضعیت آموزش ندادن به جامعه است.
مدیر پایگاه میراث جهانی عباس‌آباد افزود: برگزاری این کارگاه‌ها می‌تواند آغازی برای این مسیر باشد که گردشگری در مازندران به سمت گردشگری فرهنگی و تاریخی و ایجاد بسته‌های جامع سفر حرکت کند.
وی خاطرنشان کرد: برای مثال باغ تاریخی و جهانی عباس‌آباد با تشریح جایگاه و کیفیت معماری و معرفی اجزای مختلف آن به تنهایی می‌تواند آن‌قدر عنصر جذاب برای گردشگران و مسافران داشته باشد که به یک مقصد سفر تبدیل شود. اما متاسفانه بخش مهمی از جامعه هنوز با داده‌های ابتدایی مربوط به این باغ آشنا نیستند. امیدواریم با استمرار این قبلی برنامه‌ها و استفاده از توان راهنمایان گردشگری به مرور بتوانیم ظرفیت‌های اینچنینی را به جامعه معرفی کنیم.
استقبال راهنمایان گردشگری از گردشگری فرهنگی و تاریخی
نکته قابل توجه در این کارگاه یک روزه استقبال تورگردان‌ها و راهنمایان گردشگری مازندران از دریافت اطلاعات بیشتر پیرامون این قبیل جاذبه‌های مازندران بود. بیان پرسش‌های متعدد درباره باغ‌های تاریخی بهشهر توسط راهنمایان گردشگری که هر کدام ده‌ها جاذبه داخلی و خارجی مشابه را از نزدیک دیده‌اند و به مسافران معرفی کرده‌اند نشان می‌دهد که میل به دریافت داده‌ها در این گروه اثرگذار صنعت گردشگری وجود دارد و فقط کافی است که برای استفاده از این ظرفیت‌های مهم در استان برنامه‌ریزی مناسبی صورت گیرد.
سمیه میرزاحسینی یکی از راهنمایان گردشگری حاضر در این کارگاه یک روزه گفت: هر اقدامی که به افزایش داده‌های راهنمایان گردشگری کمک کند قطعا به سود گردشگری منطقه کمک خواهد کرد. راهنمایان گردشگری با توجه به این که اطلاعات مربوط به جاذبه‌ها یکی از مهم‌ترین ابزار کاری‌شان محسوب می‌شود از چنین برنامه‌هایی همیشه استقبال می‌کنند.
وی افزود: متاسفانه هنوز در مازندران به نقش و جایگاه راهنمایان گردشگری پی برده نشد. این ضعف هم در آژانس‌های گردشگری و هم در دستگاه‌های اجرایی مرتبط دیده می‌شود. به همین دلیل در این استان شاهد برپایی برخی تورهای غیرحرفه‌ای و ورود بعضی افراد بدون اطلاعات اولیه به عرصه تورگردانی هستیم.
این فعال گردشگری خاطرنشان کرد: همکاران ما که نگاهی حرفه‌ای به تورگردانی و فعالیت در این عرصه دارند تلاش می‌کنند داده‌های درست و دسته‌بندی شده را به مسافرانی که مسئولیت هدایت‌شان را به عهده می‌گیرند ارائه کنند. در چنین فرآیندی اگر برنامه‌ریزی برای بهره‌گیری از ظرفیت راهنمایان گردشگری هم در استان وجود داشته باشد حتما مسیر رسیدن به سفر مسئولانه در مازندران و تقویت کردن گردشگری فرهنگی و تاریخی در این استان بیشتر می‌شود.
گردشگری فرهنگی و تاریخی در مازندران هنوز نه تنها با نقطه مطلوب، بلکه با نقطه‌ای که بسیاری از استان‌های کشور به آن رسیده‌اند فاصله بسیار زیادی دارد. اما شاید همین برنامه‌های تدارک دیده شده که یک نمونه ان در آخرین روز هفته میراث فرهنگی امسال برگزار شد بتوانند این فاصله را به مرور کاهش دهند.