به گزارش خبرنگار سیاسی ایرنا، ۱۰۰ سال گذشته تاریخ معاصر ایران روزهای پر فراز و نشیبی را از سر گذرانده است؛ ابتدا قیام تنباکو بر ضد تسلّط اقتصادی انگلیس شکل گرفت و بعد از آن با تفکر عدالت جویانه، انقلاب مشروطیت و قانون اساسی مشروطه رقم خورد؛ جنبش ملّی شدن نفت هم یک مبارزه ضد استعماری بود و بعد از آن قیام ۱۵ خرداد سال ۴۲ و نهایتا پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ این مسیر را تکمیل کرد. در مسیر این مبارزه همیشه روحانیت پیشرو بوده است و یکی از بنیادی‌ترین مبارزات آنها علیه رژیم سلطنتی در قیام ۱۵ خرداد در سال ۱۳۴۲ بود که نقطه تحول تاریخ شیعه و سرآغاز نهضت انقلاب اسلامی شد.
تجمع و راهپیمایی مردم برخی از شهرهای ایران در اعتراض به دستگیری امام خمینی منجر به تظاهرات در قم، تهران و ورامین شد و کار به خشونت و شهادت جمع زیادی از مردم کشید. امام در سخنرانی خود در مدرسه فیضیه حکومت محمدرضا پهلوی را به حکومت یزید تشبیه کرد و همین سبب تبعید امام و اعتراض مردم شد، امام خمینی بعد از این حادثه به‌دلیل شهادت مردم، این روز را برای همیشه عزای عمومی اعلام کردند.
در ایام سالگرد ۱۵ خرداد مهم‌ترین زمینه‌های شکل‌گیری این قیام را در گفت‌وگو با حجت الاسلام سید محسن محمودی رییس ستاد ۱۵ خرداد استان تهران مرور کرده‌ایم:
ایرنا: با توجه به اینکه رهبر انقلاب تاکید داشتند خرداد ورامین یک خاطره فراموش ناشدنی در تاریخ انقلاب است درخصوص بسترهای شکل‌گیری این قیام توضیح فرمایید.
محمودی: یاد امام بزرگوار و همه شهدای خونین کفن ۱۵ خرداد سال ۴۲ را گرامی می‌داریم و به روح آنها درود می‌فرستیم. ۱۵ خرداد روز بسیار مهم در تاریخ انقلاب است. حضرت امام (ره) از ۱۵ خرداد به عنوان مبدا نهضت اسلامی یاد می‌کنند و در حقیقت اولین صحنه‌ای که حضور مردم به معنای واقعی کلمه در دفاع از اسلام و دفاع از مرجعیت و اطاعت از روحانیت شکل گرفت، ۱۵ خرداد سال ۴۲ بود.
رژیم شاه با کمال وقاحت و جسارت حضرت امام را دستگیر می‌کند. وقتی خبر دستگیری امام به عنوان فقیه و مرجع تقلید و چهره‌ای که توانسته بود افکار عمومی و جوانان انقلابی و علما و بزرگان را به خود جلب کند در سطح کشور منتشر می‌شود آن روز در شهرهای مختلف شاهد تحرکات، اعتراضات و راهپیمایی در قم و تهران و شهرهای بزرگ دیگر بودیم که به نوعی این حرکت مردمی اعتراض به رژیم منحوس پهلوی بود. اما در ورامین حرکت به نوع دیگری رقم می‌خورد و آن حرکت پیاده مردم به سوی تهران بود که ۱۵ خرداد ورامین را از سایر نقاط و شهرها ممتاز کرد.
در آن روز وقتی خبر دستگیری حضرت امام به تهران می‌رسد مردم دشت ورامین و مناطق مختلف این منطقه کفن می‌پوشند و وصیت می‌کنند و با عزم و اراده اینکه باید برویم و آیت‌الله خمینی را آزاد کنیم این مسیر را با پای پیاده در خرداد ماه و هوای گرم آن زمان طی کردند و علیرغم تهدید رژیم و مزدوران شاه به سوی تهران حرکت می‌کنند. این عزم و اراده موجب شد آنها به هیچ وجه عقب‌نشینی نکنند و علیرغم تذکراتی که داده و تهدیداتی که صورت گرفت دچار تردید نشوند. جمعیت بعد از طی مسافت بیش از ۲۰ کیلومتر با پای پیاده در پل باقرآباد با ماموران مسلح رژیم شاه روبرو شدند و بین آنها حرف‌هایی رد و بدل شد و اتفاقاتی افتاد که در نهایت مردم را به گلوله بستند و به شهادت رساندند و از آنجا جلوی ادامه حرکت به سوی تهران گرفته شد.
*حرکت مردمی ۱۵ خرداد نقطه عطف تاریخ انقلاب اسلامی
در هر صورت ۱۵ خرداد و حرکت مردمی ملت ایران در این روز موجب شد نقطه عطفی در تاریخ انقلاب اسلامی رقم بخورد و خون‌های مطهر مظلومین شهدای ۱۵ خرداد و اتفاقاتی که بعد از آن رخ داد ریشه و مبدا نهضت اسلامی و نهایتا منجر به پیروزی انقلاب اسلامی شد. درواقع اگر ما ۲۲ بهمن ۵۷ پیروزی انقلاب اسلامی را داشتیم این موضوع ریشه در ۱۵ خرداد دارد، حتی حرکت انقلابی که امروز در جهان اسلام شکل گرفته است هم به نوعی ریشه آن در ۱۵ خرداد بوده است.
ایرنا: بلوغ سیاسی مردم در دهه ۴۰ و ازخودگذشتی برای امام و اسلام چگونه حاصل شد؟
محمودی: به اعتقاد من از سال ۴۰ و بعد از رحلت آیت‌الله بروجردی حرکت‌های انقلابی مانند حرکت و مبارزات مرحوم نواب صفوی، فدائیان اسلام و علما و چهره‌های فرهیخته انقلابی در کشور شکل گرفت که نقش به سزایی در این اتفاق داشت؛ همچنین سخنرانی‌های امام در بحث اصلاحات ارضی و انجمن‌های ایالتی و ولایتی نیز فضای جدیدی برای مردم در مواجه با رژیم شاه گشود بنابراین سخنرانی‌ها و مواضع امام راحل و همچنین مراجع دیگر سبب شد این روشنگری در مردم ایجاد شود.
*مردم با دین، عاشورا و امام حسین (ع) و ارزش‌های دینی پیوند عمیق و دیرینه دارند
۱۵ خرداد سال ۴۲ مصادف با روز ۱۲ محرم بود و از این رو سخنرانی تاریخی حضرت امام (ره) سبب دستگیری ایشان و بعد از آن حرکت مردم شد. از این رو مردم با دین، عاشورا و امام حسین (ع) و ارزش‌های دینی پیوند عمیق و دیرینه دارند و همین رویکرد توانست این حرکت پسندیده را رقم بزند. وقتی در عصر عاشورا سخنرانی و نطق تاریخی حضرت امام اتفاق افتاد و آن موج عظیم را ایجاد کرد، هیات‌های امام حسین (ع) نیز با نوحه‌های امام حسینی و پیراهن‌های مشکی به میدان آمدند و در کنار حرکت حضرت امام قرار گرفتند.
بنابراین رمز ماندگاری نهضت ۱۵ خرداد این است که حرف دین را می‌زدند و حرف عاشورایی داشتند. همانطور که عاشورا و یاران امام حسین (ع) زنده هستند حرکت ۱۵ خرداد و شهدای این روز که حرکت آنها در این سمت و سو بود نیز تا ابد زنده است.
ایرنا: با توجه به سخنرانی تاریخی حضرت امام کدام بخش از صحبت‌ها و سخنرانی حضرت امام در روز عاشورا مورد توجه مردم بود؟
محمودی: آن سخنرانی حضرت امام را که رسانه‌ها و صداوسیما در این ایام پخش می‌کنند، اگر همین الان هم این سخنرانی را گوش دهید برای مردم بسیار اعجاب برانگیز است. جسارت، شجاعت و فریادهای کوبنده حضرت امام راحل علیه شاه، رژیم طاغوت، آمریکا و رژیم صهیونیستی عجیب بود و هیچ فردی به جز حضرت امام و شخصیتی که در رگ‌های او خون حسینی جاری بود، این جسارت را نداشت که این اقدام را انجام دهد. به همین دلیل آن سخنرانی آتشین امام (ره) موج ایجاد کرد و ملت ایران که مرجعیت را باور و امام را قبول داشتند آن روز رد پای استکبار جهانی و آمریکا را در کشور دیدند از این رو آن سخنرانی تاریخی امام با محوریت مبارزه با استکبار و رژیم طاغوت بسیار کوبنده و روشنگرانه بود و همین موضوع سبب شد مردم ۱۵ خرداد اینگونه به میدان بیایند.
هنوز هم آن سخنرانی امام راحل شنیدنی است و جوانان باید آن سخنرانی را مرور کنند تا بدانند امام (ره) با چه جسارت، تفکر و شجاعتی در آن دوران خفقان و پر از وحشت و اضطراب که کسی جرات نمی‌کرد علیه آمریکا و رژیم صهیونیستی و رژیم طاغوت سخنی بیان کند، بت طاغوت را شکست و توانست این حرکت بزرگ را رقم بزند. نکته مهم دیگر این است که ما اگر از گذشته می‌گوییم باید از امروز هم بگوییم و با گرامیداشت ۱۵ خرداد اطاعت از ولایت که همان تفکر ۱۵ خرداد است را به نمایش بگذاریم چراکه می‌تواند ما را در گام دوم انقلاب به دوران ظهور برساند.