به گزارش ایرنا؛ فروریختن ساختمان متروپل، سانحه دلخراشی بود که ظهر روز دوشنبه دوم خرداد ماه ۱۴۰۱ در خیابان امیری واقع در مرکز آبادان رخ داد. حادثه‌ای که در پِی وقوع آن، بخشی از برج شماره ۲ متروپل فروریخت و این اتفاق ناخوشایند تاکنون ۳۷ فوتی و در حدود همین تعداد، مصدوم به جا گذاشته است.
تکاپو و تلاش برای جلوگیری از تکرار حادثه متروپل
پس از فروریختن بُرج‌های دوقلوی متروپل در آبادان، مسئولان شهری در مناطق مختلف کشور، شناسایی و معرفی ساختمان‌های ناایمن و برگزاری جلساتی برای اتخاذ تدابیری به منظور جلوگیری از وقوع مجدد این حوادث را در دستورکار قرار دادند. در حقیقت حادثه متروپل تلنگر و زنگ خطری برای تمام مهندسان،برج سازان و مدیران شهری شد تا تصمیمات خود را با حساسیت بیشتری پیرامون مسائل شهری اتخاذ کنند.
نشست تخصصی با عنوان «مدیریت نامتوازن شهری و بحران‌های پیش‌رو» نیز از جمله برنامه‌هایی بود که به همین منظور برگزار شد و صاحب‌نظران در این نشست از ابعاد مختلف به تحلیل و طرح مباحثی در رابطه با این موضوع پرداختند.
برخی از آنها معتقد بودند که تمدن کنونی بیش از پیش شهری شده و رُشد شهرنشینی با به خدمت گرفتن منابع محیطی و طبیعی اختلالی عظیم در نظام زیستی ایجاد کرده است. این گروه بر این باور بودند که تمرکز امکانات در شهرهای بزرگ باعث شده بسیاری از مردم برای زندگی به کلانشهرها هجوم آورند و این مسئله نیز ساخت‌وسازها و زیرساخت‌های شهری را با تهدیدی جدی مواجه کرده است.
تمرکز امکانات در شهرهای بزرگ و مشکلات محیط زیستی
محمدجعفر ناظم‌السادات استاد دانشگاه شیراز در این باره اظهار کرد: تمرکز امکانات در شهرهای بزرگ باعث هجوم مردم به این مناطق برای زندگی شده است؛ حتی می‌توان گفت علت هجوم مردم به شهرها سودجویی و منفعت‌طلبی برخی افراد در سطح کلان کشور است.
ئیس مرکز پژوهش های جوّی و اقیانوسی دانشگاه شیراز ادامه داد: هجوم مردم به شهرها موجب گسترش ساخت و سازهای غیرمنطقی و غیرفنی شده که درآمد حاصل از این ساخت و سازها و پول‌های مردم به جیب عده‌ای سودجو و منفعت طلب می رود که در مدیریت‌ها سهیم هستند.
ناظم السادات اضافه کرد: اگر می خواهیم ازهجوم مردم به کلانشهرها جلوگیری کنیم باید به جای تشویق مردم به ساخت و ساز، انگیزه‌ای در آنها برای زندگی در شهرهای کوچک ایجاد کنیم و امتیازاتی برای زندگی در این شهرها در نظر بگیریم.
وی یادآوری کرد: هرچند نمی‌توان مهاجرت‌های مردم را کنترل کرد اما باید تلاش کنیم تا از نظر اقتصادی شرایطی برای زندگی کردن بدون دغدغه آنها در شهرهای کوچک فراهم کنیم.
رئیس مرکز پژوهش های جوّی دانشگاه شیراز گفت: در حال حاضر بهترین بیمارستان‌های استان در شیراز واقع شده است. در صورتی که باید این امکانات و خدمات در شهرستانهای مختلف فارس بر اساس پتانسیل هر شهرستان تعریف شود. امکانات نباید تنها در شهر شیراز متمرکز شود بلکه بایستی همه شهرستان‌ها از امکانات و خدمات شهری بهره ببرند.
وی بیان داشت: در نخستین سرشماری رسمی کشور که در سال ۱۳۳۵ صورت گرفت، جمعیت شهر شیراز ۱۷۰ هزار و ۶۵۹ تَن گزارش شد اما در حال حاضر این رقم به بیش از ۲ میلیون نفر رسیده است. این در حالیست که ظرفیت محیط زیستی شیراز از سال ۱۳۳۵ تغییری نکرده است.
وی با اعتقاد به اینکه حجم ورود و خروج هوا در خاورمیانه اگر کمتر نشده باشد بیشتر هم نشده ، گفت: منابع آب و هوا نسبت به گذشته تغییر نکرده است. این در حالیست که با افزایش جمعیت قابل توجهی روبه رو هستیم و این منابع پاسخگوی جمعیت فعلی نیست.
ناظم السادات ادامه داد: گسترش فیزیکی شهرها محیط زیست و منابع آبی را با مشکلات بسیاری مواجه کرده است و در شرایط کنونی مردم باید در شهری زندگی کنند که با بحران خشکسالی و کمبود آب دست و پنجه نرم می‌کند و هوایش مملو از مواد آلاینده و مضر است.
رئیس مرکز پژوهش های جوّی دانشگاه شیراز با اعتقاد به اینکه شیراز در آستانه بحران عظیمی قرار دارد، گفت: آب نیست و آبی که هست هم پاسخگوی نیاز مردم نیست. اگر به این معضلات رسیدگی نشود قطعا شاهد اتفاقات ناخوشایندی خواهیم بود. باید از مسئولان مطالبه گری کنیم و از آنها بخواهیم تا از نظرات و پیشنهادات متخصصان، نیروهای محلی، فرمانداران و بخشداران برای حل مشکلات استان بهره بگیرند تا با اختیاراتی که به این افراد می‌دهند بتوانیم از این بحران‌ها گذر کنیم.
عارضه شهرسازی و مدیریت نامتوازن شهری
در حادثه ساختمان متروپل اگر از ارتفاع بالا به پروژه این ساختمان نگاهی بیاندازیم بنایی با حجم عظیم مشاهده خواهیم کرد که در بافتی متراکم میان ساختمان‌های دو طبقه و در خیابانی باریک و شریان‌هایی با عرض محدود بارگذاری شده است. حادثه‌ای که حاکی از عارضه شهرسازی و مدیریت نامتوازن شهری است.
علیرضا باقری پژوهشگر و فعال اجتماعی حوزه شهری نیز معتقد بود ریشه‌های این بحران‌ها را باید در برنامه‌ریزی شهری پیدا کنیم. او به گسترش نامتوازن شهر شیراز در طول سال‌های گذشته اشاره کرد و گفت: سال ۴۵ محدوده شهر شیراز حدود ۲۲ کیلومتر مربع بوده است و بر اساس سرشماری سال ۹۵، شهر شیراز از جمعیتی حدود یک میلیون و ۵۶۰ هزار نفر برخوردار بوده که این رقم در سال ۱۴۰۰ به یک‌میلیون و ۷۰۰ هزار نفر رسیده است.
وی ادامه داد: جمعیت شیراز در طول سال‌های گذشته افزایش قابل توجهی داشته است و می‌توان گفت به تراکم ۷۷ نفر در هر هکتار رسیده است. در واقع تراکم جمعیت در شیراز مانند تراکم جمعیت در تهران است. البته این تراکم از تبریز کمتر و از اصفهان و مشهد بیشتر است.
باقری با بیان اینکه استان فارس با مساحت ۱۲۳ هزار کیلومتر مربع حدود ۵ میلیون نفر جمعیت دارد، گفت: ۵۰ درصد جمعیت شهرنشین استان در شهر شیراز زندگی می‌کنند و می‌توان گفت ۳۶ درصد جمعیت استان در این شهر که ۰/۱۷ درصد وسعت فارس را در برمی‌گیرد ساکن هستند.
ثروت و امکانات فارس در شیراز متمرکز شده است
وی با بیان اینکه در سال ۱۴۰۱ بودجه شهرداری شهر شیراز 15 هزار و 300 میلیارد تومان تعیین شده ، افزود: شهرستان مرودشت بعد از شبراز پرجمعیت‌ترین شهرستان فارس به شمار می‌رود که این شهرستان با وسعت ۳۰ کیلومتر مربع طبق سرشماری رسمی در سال ۹۵، جمعیتی حدود 150 هزار نفر داشته است. بودجه شهرداری مرودشت هم ۲۱۰ میلیارد تومان است.
باقری با اشاره به اینکه جمعیت شیراز هشت برابر جمعیت مرودشت و بودجه‌اش ۷۲ برابر این شهرستان است، گفت: نسبت شیراز به مرودشت دقیقا مانند نسبت شیراز با تهران است. متأسفانه تمام ثروت، امکانات و خدمات در شیراز متمرکز شده است. این پدیده در شهرسازی «سَر بزرگی» قلمداد می‌شود.
وی با اعتقاد به اینکه تراکم جمعیتی در شهرهای بزرگ بحران‌زا است، به ضرب‌المثل «هیچ کاخی بنا نمی‌شود مگر آنکه کوخی کنار آن ویران گردد» اشاره کرد و گفت: همان طور که گفتم ریشه‌های این بحران‌ها را باید در برنامه‌ریزی شهری پیدا کنیم.
باقری با بیان اینکه مشکلی که در حوزه زیست محیطی داریم ریشه اقتصادی دارد، گفت: متأسفانه این صحبت‌ها در دانشگاه‌ها کمتر مطرح می‌شود و نیاز است این موارد بیش از پیش مورد توجه دانشگاهیان قرار بگیرد.
وی ادامه داد: برخی معتقدند برای ساختمان سازی نیازی به نظریه پرداز نداریم. در صورتی که برای رسیدن به هدف درست نمی توان از وسیله و ابزار نادرست استفاده کنیم.
این پژوهشگر اظهار داشت: فرآیند است که محصول را ایجاد می‌کند. اگر می‌خواهیم تغییر ایجاد کنیم باید تکلیف خودمان را روشن کنیم و از ادامه دادن روند نادرست صرف‌نظر کنیم. بایستی نقطه توازن را پیدا کنیم.
هتل آسمان شیراز آبستن یک بحران است
ریزش ساختمان متروپل در آبادان، نگرانی‌ها از تکرار تلخ این تراژدی در شهر شیراز را افزایش داده است. هتل آسمان یکی از ساختمان‌هایی است که این روزها سر زبان ها است.
سازه غول پیکری که محدوده بصری ارگ کریم‌خان زند را مخدوش کرده و هنوز مشکل حذف آن از حریم ارگ حل نشده که با فروریختن متروپل در صدر اخبار رسانه‌ها به عنوان یک ساختمان ناامن قرار گرفته است.
مجتبی آراسته استادیار گروه شهرسازی دانشگاه شیراز که معتقد است مقابله با بحران‌های کالبدی در کلان‌شهر شیراز ضروری است در این باره گفت: در حال حاضر برج‌ها و ساختمان‌های ناایمن بسیاری با وضعیت متروپل در کشور وجود دارد که هتل آسمان شیراز یکی از این ساختمان‌های ناایمن است.
آراسته ادامه داد: همه به این موضوع واقف هستند که این ساختمان آبستن یک بحران است و ممکن است با فروریختن این بنا بحران جبران‌ناپذیری در آن منطقه رخ بدهد.
وی با بیان اینکه فضاهای شهری در شیراز با مشکلات بسیاری مواجه هستند، افزود: باید نگاهمان را از شعارزدگی دور کنیم. اکتفا کردن به شعار و بیان کردن نظریه‌های غربی و آوردن این نظریه‌ها به حوزه شهرسازی کاری عبث است. باید به صورت عملگرا وارد صحنه شویم.
آراسته بیان داشت: ضروری است که دانشگاهیان جلساتی را برای حل این بحران‌ها و بررسی وضعیت ساختار شهری از جمله پیاده‌راه‌ها، امنیت اجتماعی، نورپردازی و تاریکی فضاهای عمومی شهر شیراز به صورت مستمر برگزار کنند.
گوش شنوایی برای حل بحران ها نبود
استادیار گروه شهرسازی دانشگاه شیراز اضافه کرد: در سال‌های گذشته مباحث بسیاری در خصوص حل بحران‌ها مطرح شد اما متأسفانه گوش شنوایی برای شنیدن این سخنان نبود. عدم توجه به این مباحث باعث شد که شاهد افزایش روز افزون این بحران‌ها باشیم.
وی ادامه داد: هرچند اساتید و دانشحویان پُست مدیریت اجرایی ندارند اما باید تلاش کنیم که با کمک مسئولین از این بحران‌ها عبور کنیم. رسالت ما این است که نظرات و پیشنهادات‌مان را رسانه‌ای کنیم و مطالباتمان را از مسئولان افزایش دهیم.
آراسته با بیان اینکه یکی از مهمترین بحران‌ها در حال حاضر بحران محیط‌زیستی و کمبود آب است، گفت: در شرایط کنونی به صورت جدی با مشکل خشکسالی و کمبود آب روبه‌رو هستیم.
وی یادآور شد: در طول سال‌های گذشته از آبهای زیرزمینی بیش از حد استفاده کرده‌ایم و نهادهای متولی که نظارت بر این امور را بر عهده داشتند بسیار کوتاهی کردند.
او عنوان کرد: مجوزهای مکرر برای ایجاد باغ شهری، وجود زمین‌های کشاورزی با چاه‌های غیرمجاز، خشکسالی دریاچه‌ها و بی‌تفاوتی مسئولان به این اتفاقات ناخوشایند در سال‌های گذشته مشکلات عدیده ای را برای محیط زیست ایجاد کرده است.
کم توجهی به نخبگان، موجب متروپل ها می‌شود
وی با اشاره به بحران فرهنگی و اجتماعی گفت: سرمایه اجتماعی در کشور به شدت پایین آمده و فضا دوقطبی شده است. به عنوان مثال در ماه‌های اخیر بحث توسعه حرم و تخریب بافت تاریخی شیراز باعث اختلاف نظر بین دو گروه شده بود اما در این مدت حتی یک همایش یا جلسه با حضور این دو طیف برای ارائه نظرات آنها با هدف قانع کردن مردم برگزار نشد.
آراسته با بیان اینکه در حال حاضر در حوزه سرمایه اجتماعی در مرحله تهدید هستیم، گفت: شاهد رشد بداخلاقی‌ها و خشونت در میان برخی شهروندان و افزایش مهاجرت شایستگان و نخبگان هستیم.
استادیار گروه شهرسازی دانشگاه شیراز اضافه کرد: بسیاری از نخبگان و دانشگاهیان اولویت‌شان این است که در شهرداری‌ها فعالیت کنند اما در شهرداری شاهد حضور نیروهای غیرمتخصص هستیم. بدون شک کم‌توجهی به افراد نخبه و شایسته و خلأ آنها در کشور موجب بروز حوادثی مانند متروپل می‌شود.
وی خلأهای قانونی و ضعیف بودن برخی قوانین را از دیگر بحران‌های کنونی در کشور دانست و یادآور شد: اگر اجرای قوانین به درستی صورت بگیرد و خلأهای قانونی نیز برطرف شود قطعا شاهد اتفاقات بهتری خواهیم بود.
کمیسیون ها، بستر قانون فروشی را فراهم می کنند
استادیار گروه شهرسازی دانشگاه شیراز افزود: در حال حاضر بخش عمده‌ای از مشکلات ما کمیسیون‌ها هستند که بسترهایی را برای قانون فروشی فراهم می‌کنند.
وی با بیان اینکه بحران اقتصادی یکی از مهمترین بحران‌ها در شرایط کنونی محسوب می‌شود، گفت: وقتی امکان سرمایه‌گذاری در تولید و یا بورس وجود نداشته باشد بسیاری از مردم به خرید ملک و زمین روی می‌آورند و همین مسئله منجر به بالا رفتن جمعیت شیراز و افزایش ساخت و سازهای غیرقانونی و بُحران‌زا می‌شود.
در پایان این نشست نیز برخی دانشجویان شهرسازی نظرات و پیشنهادات خود را ارائه دادند و خواستار فراهم شدن شرایطی برای ورود دانشگاهیان به منظور حل مشکلات شهری شدند. یکی از دانشجویان عامل بروز حادثه متروپل را نیندیشیدن تمهیدات لازم پیش از بروز این اتفاق قلمداد کرد و سخنان خود را با این ضرب المثل به پایان رساند که «علاج واقعه پیش از وقوع باید کرد».