به گزارش ایرنا، عنصری را در طبیعت نمی توان یافت که مانند آهن در ریزترین جزئیات زندگی انسان نقش داشته باشد و در عین حال نماد دور شدن انسان از اصل خودش یعنی همان خاک باشد.
آهن سرسخت ترین فلزی است که وارد زندگی روزمره انسان ها شده است.
سرسختی که حتی در قرآن کریم هم از آن یاد شده است با این حال سرانگشتان هنرمندان چیره دست همین عنصر بی انعطاف سخت جان را چون موم در خدمت همان زندگی اصیل خاکی انسان در می آورد گویی آهن خود بخشی از وجود انسان می شود.
سالهاست که دنیا پر از دستگاه و کارخانه های مدرنی شده که آهن را در چشم به هم زدنی به درون قالب و کوره می ریزند و دیری نمی پاید آن طور دوست دارد بیرون می آورد اما هنوز هم ابزارهای تولید دست آهنگران چیره دست ویژگی هایی دارد که هیچ کارخانه ای نمی تواند ان را بسازد.
هنوز هم در مناطقی از ایران بویژه در مناطق روستایی آهنگران در کنار سایر هموطنان با سخت کوشی نیازهای هموطنان را برای تهیه ابزارآلات آهنی را برآورده می کنند و از سویی این صنعت دستی بومی را زنده نگه می دارند.
صنعت آهنگری تاریخی به قدمت عمر انسانها دارد و در هر دوره به مقتضای زمان و نیاز تغییر کرده است و آنچه این صنعت را ماندنی کرده افکندن پنجه در پنجه فناوری است که موجب شده از یادها نرود و همچنان پابرجا بماند.
دیر زمانی نمی گذرد که در استان کهگیلویه و بویراحمد آهنگران چیره دست در کنار مردمان این دیار ، ابزار آهنی مورد نیاز بویژه ابزار کشاورزی را فراهم می کردند و در ییلاق و قشلاق پا به پای عشایر کوچ می کردند اما سالهاست چرخهای فعالیت این حرفه قدیمی می لنگد.
در این گزارش وضعیت حرفه قدیمی آهنگری در کهگیلویه و بویراحمد و مشکلات آن بررسی شده و در گفت و گو با یکی از اهنگران شهرستان چرام درد دلهای وی را جویا شدیم.
بشیر حدادی یکی از هنرمندانی است که در آستانه چهل سالگی بر خود می بالد که در نیمی از عمرش ، آهن بر سندان سخت کوبیده و آن را به خدمت انسان درآورده است.
او جا پای پدران و نیاکانی گذاشته که تاریخی دراز دارد و به کاوه آهنگر می رسد همان کاوه ای که حکیم طوس فردوسی به تفصیل درباره ویژگی های پهلوانی آن شعر سروده است.
بشیر صبح که چشم باز می کند در کارگاه سنگ و گلی اش که هیچ نشانی از زندگی مدرن آهنی ندارد بر سندان آهنگری می کوبد و شب با خیال آسوده از اینکه مسئولیتی را که به خاطرش پا به این دنیا گذاشته به خوبی انجام داده سر بر بالین می گذارد.
با اینکه دنیا پر از دستگاه و کارخانه های مدرنی شده که هر ابزاری را در چشم به هم زدنی از کوره بیرون می اندازند اما حدادی بر این باور است آنچه از دست و توان آهنگران بر می آید را هیچ کارخانه ای نمی تواند بسازد.
او نگران است که وابستگی انسان ها به ابزارهای کار صنعتی باعث دلسردی آهنگران شود و برای همین هم به دنبال تبلیغ و ترویج شغل آبا و اجدادیش است تا هم این صنعت بومی بدست فراموشی سپرده نشود و هم آهنگر تربیت کند.
حدادی می گوید آهنگران ابزارها را متناسب با فیزیک جسمی، جغرافیا و نیاز آدمها می سازند. این گونه نیست که یک ابزار در تیراژ فراوان تولید کنند و به بازار بفرستند.
او بر این باور است که در کار آهنگری احترام به همه ویژگیهای انسانی که خداوند خلق کرده حرف اول را می زند.
حدادی می گوید بیل از نگاه همه بیل است اما هر فرهنگ و جغرافیایی برای کاری آن را نیاز دارد و باید این ابزار مهم متناسب با نیاز همان فرهنگ و جغرافیا ساخته شود.
وقتی حدادی به این موضوعات اشاره می کند تازه آدم متوجه می شود چرا کشاورزان چندین بیل و کلنگ و داس می خرند تا شاید یکی از انها به دلشان باشد.
حدادی بر این باور است که آهنگری نه یک حرفه که نماد یک قوم ریشه دار است و باید ترویج شود چرا که اگر حرفه آهنگری منسوخ شود یک قوم در تاریخ حذف خواهد شد .
او اشاره ای بی پیشینه صنعت آهنگری هم می کند و می گوید: صنعت آهنگری از قدیمی‌ترین هنرهای فلزکاری است و منشأ آن به زمان‌های بسیار دور بازمی‌گردد.
به گفته حدادی در این فرایند نیروهای بزرگی به کار گرفته می‌شود و لوازم کار اغلب بسیار سنگین هستند. در دوران گذشته فلز مورد نظرشان را تا حد لازم گداخته می‌کردند و بعد با یک انبر آن را بر روی سندان نگه می‌داشتند و چکش‌کاری می‌کردند تا شکل مورد نظر را پیدا کند.
وی ادامه می دهد: گاهی نیز فلز گداخته را با چکش کاری در داخل یک قالب شکل می‌دادند و فلز گداخته شکل قالب را به خود می‌گرفت.
وی گریزی هم به پیشینه آهنگری می زند و می گوید : از مطالعه اسناد و مدارک چنین استنباط می‌شود که از هزاره دوم پیش از میلاد، یعنی دوره آهن به بعد، آهن همواره در میان فلزات از جایگاه خاصی برخوردار بوده و اقوام مختلف برای این فلز، اهمیت زیادی قائل بودند.
ساخت ابزار و ادوات کشاورزی و همچنین ساخت سلاح‌های جنگی، توفیق بزرگی بود که بشر پس از کشف و استخراج آهن به آن‌ها دست پیدا کرد و جهش چشم‌گیری در سیر تکامل بشر با بکار گیری آن به وجود آمد.
به گفته حدادی سنگ‌های اکسیدی فلزاتی چون مس، آهن، قلع و سرب در دمایی حدود هشت‌صد درجه سانتی‌گراد، قابل احیا هستند و تأمین این درجه حرارت، حتی با فن‌آوری آن دوران ممکن بوده است.
حدادی می گوید: آهن یک عنصر طبیعی است که به‌طور خالص، بسیار نرم بوده و قابل‌استفاده نیست و برای استفاده از آن، این فلز را با مواد ناخالص مانند کربن، منگنز و سلیس ترکیب کرده و آن را به‌صورت آلیاژهایی مانند فولاد تبدیل می‌کنند.
در دوران باستان، برای احیای سنگ‌های آهن با زغال چوب در حالت‌جامد، نخست آهن خام همراه با ناخالصی‌های دیگر تولید می‌شده که شکلی اسفنجی داشته؛ در آن زمان آهن اسفنجی در کوره‌های ابتدایی تولید می‌ش ده است.
بشیر در روستای القچین شهرستان چرام در استان کهگیلویه و بویراحمد در خانه خود کارگاه کوچک آهنگری دایر کرده است اما قصد دارد کارگاه خود را از خانه جدا کند، توسعه دهد تا بتواند در این صنعت فعالیت بیشتری داشته باشد و هم شاگردانی تربیت کند .
این استاد آهنگر تاکید می کند در صورت داشتن یک کارگاه آهنگری مجزا از محوطه خانه ،می تواند برای پنج نفر در این شرایط اقتصادی شغل ایجاد کند و از سویی در شرایط بهتری به همشهریان خدمات مورد نظر را ارائه دهد.
نزدیک به یک سال است که این آهنگر در مرکز استان و شهرستان چرام دست به دست می شود از این اداره به آن اداره برای گرفتن یک استعلام پاس داده می شود، معاونت صنایع دستی برای دادن مجوز جهت ساخت کارگاه از او خواسته از سایر ادارات استعلام بگیرد .گرفتن استعلامی که اکنون می رود به یک سال برسد.
اکنون همه سازمان های ذیربط نظر مثبت خود را برای واگذار کردن یک قطعه زمین جهت دایر کردن کارگاه آهنگری سنتی استاد بشیر به اداره صمت اعلام کرده اند جز اداره راهداری.قرار است در روزهای آینده کارشناسان این اداره منطقه مورد نظر برای ساخت کارگاه را بازدید کرده و نظر خود را اعلام کنند .
معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث فرهنگی ،گردشگری و صنایع دستی کهگیلویه و بویراحمد در این زمینه گفت : رشته آهنگری سنتی استان به عنوان یک اثر معنوی در کشور ثبت ملی شده است و این اداره برای رونق این رشته سنتی به هنرمندان همکاری های لازم را صورت می دهد.
محمدکاظم رحمانی افزود: علاوه بر این اینکه برای فعالیت هنرمندان این رشته سنتی در کمتر از ۱۵روز پروانه فعالیت صادر می شود برای رونق این رشته به آنان بیش از یک میلیارد ریال تسهیلات با بهره کم پرداخت می شود.
وی ادامه داد براساس مصوبه هیات دولت ،همه سازمانها موظف هستند استعلام های لازم برای صدور مجوز فعالیت مشاغل را حداکثر تا ۱۵ روز جواب دهند .
استاد بشیر اگرچه از همکاری نکردن برخی سازمانها در یک سال اخیر دلگیر است اما همچنان امیدوار و منتظر است در روزهای آتی اداره راهداری جواب استعلام اداره کل میراث فرهنگی را صادر کند تا زودتر بتواند کارگاه آهنگری سنتی خود را در کنار روستای القچین چرام دایر کند و جان تازه ای به پیکر نحیف آهنگری سنتی در منطقه بدهد.