گروه سیاسی خبرگزاری ایرنا _ امین صبحی و مریم عاقلی: ۲۸ خرداد ۱۴۰۰ بعد از یک دوره پر فراز و نشیب اتفاق جدیدی به واسطه انتخاب مردم رخ داد که راه نجات کشور از این تصمیم گشوده شد، در تاریخ دولت‌های بعد از انقلاب، هیچ رئیس‌جمهوری به‌اندازه آیت‌الله رئیسی میراث‌دار مشکلات، ضعف‌ها و کاستی‌های برجای‌مانده از دولت پیش از خود نبوده و شرایط هنگام تحویل دولت آنقدر سخت بود که بسیاری از شاخص‌های کلان اقتصاد ایران در وضعیت بدی قرار داشت و بسیاری از چالش‌های اقتصادی مانند کسری بودجه، کاهش ارزش پول ملی و تورم بالا ماحصل هشت سال سیاست‌گذاری نادرست و ناکارآمدی بود، شرایط در زمان تحویل دولت آنقدر بد بود که مطابق اظهارنظر خود آیت‌الله رئیسی از همان اولین جلسه حضورش در دولت با وزرای روحانی بر سر پرداخت حقوق مردادماه بحث و چالش داشتند! این یعنی شروع کار جهادی در یک شرایط غیر عادی. در این اتمسفر، مهمترین چالش دولت سیزدهم در آغاز کار، اقتصاد و تامین معیشت مردم بود، اما در عین حال تعیین دستمزد عادلانه برای کارگران، تفکیک پیشران‌های اقتصادی کشور از مذاکرات وین، پایان دادن به رانت ارزی و دیپلماسی بدیع و گسترده رابطه با همسایگان به کانون تمرکز دیپلماسی دولت سیزدهم تبدیل شد. مهم‌تر از همه این موارد شروع برای بازگشت سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی بود که دولت گام های مهمی در این زمنیه برداشت؛ حالا در اولین سالگرد انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ در گفت‌وگوهای تفصیلی متعدد با چهره‌ها به مرور این اتفاقات پرداخته‌ایم.
آیت‌الله سید محمد خامنه‌ای رئیس بنیاد حکمت اسلامی صدرا است. ایشان برادر بزرگتر آیت‌الله سید علی خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب است که به عنوان حقوقدادن، مجتهد و استاد دانشگاه هم شناخته می‌شود. تدریس در دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده روابط بین‌الملل و دانشگاه الزهرا و همچنین وکالت پایه یک دادگستری از برنامه‌ها و کارهای علمی ایشان است؛ آیت‌الله محمد خامنه‌ای در سالهای اول انقلاب از تدوین‌کنندگان پیش‌نویس قانون اساسی جمهوری اسلامی و عضو مجلس خبرگان قانون اساسی بوده و همچنین عضویت در دوره اول و دوم مجلس شورای اسلامی را هم در سوابق خود داشته است. گفت‌وگوی ایرنا با آیت‌الله خامنه‌ای در ادامه از نگاهتان می‌گذرد:
ایرنا: این روزها برخی از جریانات سیاسی معتقد هستند که کشور به بن بست رسیده است، نظر شما درباره چنین مواضعی چیست؟
این‌ها نمی‌فهمند بن بست یعنی چه. بن بست یعنی شما راه برگشت ندارید و کاری نمی‌توانید بکنید اما این نظام آمده که به اهداف خود برسد، باید دید دشمنان چه می‌گویند. دشمنان می گویند ایران پدر ما را درآورده است. یک مملکت که حیاط خلوت دشمنان بود اکنون قدرت منطقه شده و حکومت درست کرده است بنابراین ما نه‌تنها به بن بست نرسیده‌ایم بلکه در مسیر رو به جلو هم هستیم.
**به بن بست رسیدن کشور حرف دشمنان است
البته برخی رسانه ها در مواقع انتخابات به مردم کمک نمی‌کنند، درحالی که باید به مردم گفته شود که به قیافه افراد هنگام رای دادن نگاه نکنید، به کسی رای بدهید که به نفع شما باشد چراکه قرار است چهار سال کشور و عزت خود را به دست این فرد بدهید. اما برخی بعد از اینکه رای دادند می‌گویند چرا مملکت خراب شد؟ ببینید به چه کسی رای می‌دهید. آقایی نزد من آمد و گفت مملکت چرا درست نمی شود؟ گفتم به چه کسی رای دادید؟ گفت بنی صدر. گفتم به من نگویید، شما به او رای دادید و از او بپرسید چرا مملکت درست نمی‌شود؟ بنابراین هرکسی بگوید کشور به بن بست رسیده اشتباه می‌کند چراکه این حرف را دشمن بیان کرده است. امروز امریکا، فرانسه، آلمان، انگلیس به بن بست رسیده اند و تلاش مذبوحانه می‌کنند، در حال حاضر فرانسه رو به نابودی است. امریکا اگر فشار صهیونیست ها و قدرت نظامی آنها نبود تا کنون از هم پاشیده بود بنابراین امروز دنیا بر اساس ایدئولوژیک انقلاب اسلامی ایران بهم خورده و از این رو ایران کار بزرگی کرده و در این مسیر نیز پیش می رود.
ایرنا: با توجه به سیر تغییر دولت‌ها و هندسه ای که از غرب بیان کردید، نگاهتان نسبت به وضعیت کشور و دولت جدید چطور است؟
دولت جدید بر اساس حسن ظن و بر اساس احساس وظیفه آمده است و ممکن است در این برنامه کاری موفق شوند چون حسن نیت داشته و مردم را دوست دارد و می‌خواهد به مردم خدمت کنند اما این کافی نیست و باید منشأ مشکلات را بگیرند، اشخاصی که سابق در کار بودند را نفوذ ندهند، کسی که قبلا این کشتی را سوراخ کرده نباید به کار گرفته شود تا به این ترتیب وضعیت یکدست باشد. امیرالمومنین می‌فرمودند اجازه نمی‌دهم معاویه یک روز هم باشد. به هرحال امیدواریم نتیجه خوب باشد. مردم هم باید وقتی رای می‌دهند دقت کرده و افرادی را انتخاب کنند که نسبت به آنها علاقه مند هستند و خیر مردم را وظیفه خود بدانند. جمهوریت یعنی کار دست مردم است، انقلاب اسلامی می گوید نظام جمهوریت است و باید به رای مردم باشد ولی مردم هم باید آگاه باشند.
ایرنا:به نظر شما در خرداد سال گذشته مردم آگاهانه حضور یافتند؟
از ترس وضع سابق بود، رای دادند و می‌بینند به نفع‌شان است یا خیر. از این به بعد مراقب باشند. در این مملکت افراد اینچنینی کم نیستند و باید این افراد را پیدا کنند و نامزدهای آینده در نظر بگیرند.
**انقلاب اسلامی نظام امید است
ایرنا:یعنی این دولت روزنه های امید را روشن کرد؟
این نظام، نظام امید است. البته عده ای هم ساده لوحانه رفتار می‌کنند، لذا آنقدر باید حرف بزنیم و تکرار کنیم که مردم آگاه شوند.
**دولت سیزدهم امید ایجاد کرده و اثر مثبت داشته است
ایرنا: با توجه به اینکه مردم به تعبیر شما به دلیل نه گفتن به وضع گذشته دولت سیزدهم را انتخاب کردند، آیا عملکرد فعلی دولت سیزدهم منجر به تولید امید شده است؟
بله تاکنون تاحدودی امید ایجاد شده و اثر مثبت داشته است. اینکه رئیس جمهوری به مردم می‌گوید من فدای شما هستم و آمده‌ام کار کنم و نوکر شما هستم خیلی اهمیت دارد تا اینکه در برج عاج بنشیند و مردم بگویند غلط کردیم رای دادیم. این اسلامی نیست و رویکرد باید اسلامی باشد.
ایرنا:اگر شما بخواهید مسئولان را به یکی از مهمترین فرازهای وصیت‌نامه امام ارجاع دهید، آن فراز چیست؟
تمام جملات حکمت‌آمیز امام مهم است و به عقیده من مهمترین آنها توصیه آنها به تقوا (تقوای رفتاری و سیاسی و افکاری) بود که شاید بتواند با یاد عواقب و پیامدهای واقعی و دشوار آخرتی، آنها را از کارهای خلاف مصلحت امّت و رُکون و پیروی از سیاستهای دشمنان باز بدارد و بگذارند نظام اسلامی به اهداف خود برسد.
ایرنا:مولفه‌های اصلی عدالتخواهی در دوره جدید از نظر شما چگونه تعریف می‌شود؟
عدالت یک قاعده طبیعی برای زندگی انسان و هر نظام اجتماعی است، اولین جای عمل به عدالت دستگاه قضائی است که بوسیله آن از ضایع شدن حقوق مردم و شکستن قوانین کشوری می‌توان جلوگیری کرد. در قوه اجرائی هم علاوه بر عدالت در کل قوانین، از جمله عدالت مالیاتی، و جلوگیری از اتلاف ثروت ملی و دیگر حقوق مردم، بایستی از افراط و تفریطهای اداری و بیرون رفتن از حد اعتدال (که همان عدالت است) دوری کرد و قسط یعنی حقوق ذاتی و قانونی همه افراد به آنها اعطا شود.
ایرنا: یکی از اهداف اصلی نهضت حضرت امام، تشکیل نظام اسلامی و اجرای عدالت بود، مهمترین مؤلفه‌های این نوع حکمرانی طبق سیره امام‌علی(ع) نیازمند توجه به چه موضوعاتی است؟
هدف از انقلاب به رهبری امام‌خمینی رحمه‌الله علیه بر پایی نظامی اسلامی بود که اهداف اسلام واقعی و ائمه اطهار(ع) را علمی سازد و جامعه‌ای را تشکیل دهد که در آن عدالت و مساوات بین افراد در حقوق طبیعی و قانونی و شرعی آنها برپا و رعایت شود. مقصود از عدالت در اصطلاح قرآنی همان اعطای حقوق واقعی افراد به آنهاست، چه حقوق طبیعی و ذاتی و چه حقوق قانونی و شرعی تا عده‌ای از مردم از رفاه و راحت محروم نباشند و عده‌ای خاص با اشرافیت‌گرایی به انباشت ثروت و رفاه نپردازند و به آن وسیله کسب قدرت اجتماعی و سیاسی نکنند.
متأسفانه در زمان امام خمینی رحمه‌الله علیه افرادی انقلابی‌نما در عین ادعای پیروی از خط امام و انقلاب به اشرافیت روی آوردند و به جبران دوران نکبت و ذلت گذشته خود در پیش از انقلاب، در پی کسب قدرت اجتماعی و سیاسی افتادند و جریان نحس و نامبارکی را از طریق خانواده و اطرافیان خود به وجود آوردند و به دولت و قدرت دست یافتند که بعدها همین جریان منتهی به چندین دولت خائن و خرابکار شد که مجری برنامه و اهداف خصمانه دشمنان خارجی از آب درآمدند و فرهنگ و اقتصاد را خراب و مردم را ناراضی کردند.
**امیدواریم در تحولات امروزی به طعم شیرین نظام اسلامی نزدیک شویم
در کنار این جریان، عده‌ای هم با ورود به دستگاه عدالت و قضا، از اجرای عدالت در دادگستری که هدف مهم امام و مردم و حتی انقلاب مشروطه بود، دور شدند؛ در آن زمان هم مردم هدف عمده تشکیل عدالتخانه یعنی دادگستری عدل گستر و سالم بود. تا جایی که امر قضا در برخی موارد و در تسویه حساب‌های سیاسی و شخصی گاهی به نقض عدالت و عمل برخلاف قانون صریح و روشن قضا منتهی شد که برخی موارد را عیناً ملاحظه کرده‌ام و قابل انکار نیست. هدف امام خمینی از انقلاب اسلامی، درواقع دور شدن از اشرافیگری و طبقه‌بندی جامعه بود و الگوی ایشان هم نهج‌البلاغه امیرالمؤمنین علیه‌اسلام و بویژه فرمان او به مالک اشتر بود که متأسفانه در بسیاری از موارد برخلاف آن عمل شده و می‌شود و هنوز مردم و ملت طعم شیرین نظام اسلامی و علوی را که وعده داده بودیم نچشیده‌اند که البته امیدواریم در تحولات بعدی و امروزی به برخی از این اهداف نزدیک شویم.
ایرنا: رهبر انقلاب همواره به یک مسئله مهم تاکید داشتند و آن تحریف حضرت امام است، چرا برخی به‌دنبال تحریف امام هستند؟
امام رحمت‌الله علیه و خط سیاسی و انقلابی ایشان تنها خط حفظ استقلال و عزت ملت و کشور و رسیدن مردم به رفاه، سعادت و رشد و پیشرفت کشور است از این رو دشمن به وسیله ایادی و نوکران داخلی خود که برخی از آنها دولت و قدرت اجرا در دست داشتند، استقلال و عزت ایران را به خطر انداختند و توسط تبلیغات رسانه‌های جهانی خود سعی می‌کردند افکار دیگری را جایگزین کنند و پس از امام به دروغ و به عنوان نزدیکی به شخص امام چیزهایی را رواج می‌دادند، از جمله اینکه نمی‌شود تا ابد با دشمنان غربی رابطه نداشت.
**تلاش دشمن فشار اقتصادی و روانی و خسته کردن مردم از انقلاب‌شان است
ایرنا: با این تفاسیر مهمترین شاخص‌های مکتب امام چه مواردی است و چگونه می‌تواند در جامعه امروز راهگشا باشد؟
مکتب امام یک رکن اجتماعی و سیاسی مهم داشت و آن این بود که به فکر مردم باشید و بر وفاداری و اهمیت آنها مخصوصاً طبقه پائین در بقای انقلاب و حفظ نظام تکیه کنید، همانگونه که امیرالمؤمنین علیه‌السلام هم می‌فرمود: «ثمّ الله الله فی الطبقه السُفلی». دشمنان داخلی و خارجی ما کوشش بسیاری کردند تا برخلاف این نظر، مردم را در فشار اقتصادی و روانی قرار دهند و آنها را خسته و بیزار از انقلاب و مخالف و رودرروی نظام بسازند. امروز هم برای رسیدن به گشایش وضع مردم باید بیشتر تلاش شود و برای اصلاح امور اقتصادی و مبارزه با فساد به شدت با رشوه‌خواری که موریانه هر جامعه و سبب نابودی نظام اداری آن می‌شود، مبارزه و مقابله شود.
ایرنا: به نظر حضرتعالی الزامات شفافیت در حکمرانی نوین چیست و چگونه قابل تحقق است؟
شفافیت یعنی مسئول دولتی که در واقع کارگزار و خادم ملت است و وکیل او شمرده می‌شود، صادق باشد و ملت را از همه کارهای خود آگاه سازد تا ملت به او خوشبین باشد و با او همکاری کند. شفافیت مخصوصاً در دیپلماسی و بازرگانی خارجی بسیار مهم است و از خیانت و خطرات مانند آن جلوگیری می‌کند.