در دنیای شلوغ امروز محیط کار بسیار پراسترس‌تر از قبل شده است. ساعت‌های کاری طولانی، مهلت محدود تحویل پروژه، افزایش تقاضا و فشار باعث شده که کارمندان و افراد شاغل احساس خستگی، فرسودگی و تخلیه انرژی داشته باشند.
وقتی استرس به حدی می‌رسد که دیگر علاقه‌ای به محیط کار وجود ندارد و کیفیت ارائه خدمات کاری پایین می‌آید، باید به فکر راهی برای کاهش فشار بود.
به طور معمول تغییر شغل ایده خوبی نیست، به خصوص در بازار پرتلاطم امروز یافتن یک شغل دیگر می‌تواند به بهای از دست دادن منبع درآمد در ماه‌های آینده باشد. از همین رو بهترین راه این است که با شغل فعلی خود کنار آمد و راهی برای کاهش فشار شغلی یافت و بهترین توصیه این است که با یک روانپزشک مشورت شود.
اهمین این موضوع سبب شد تا در گفت‌وگو با الهام فرزان‌نژاد متخصص روانپزشک به بررسی استرس شغلی و راه‌های درمان آن پرداخته شود که در ادامه می‌خوانید:
ایرنا: در ابتدا تعریفی از استرس شغلی ارائه دهید:
فرزان‌نژاد: استرس‌های شغلی و فرسودگی شغلی ۲ عاملی است که باعث اختلال در عملکرد فرد و اختلال در روابط بین فرد و همکاران می‌شود. استرس یک واکنش عمومی بدن فرد نسبت به عواملی است که بر بدن ناسازگار است که ممکن است هم درونی و هم خارجی باشد. فرسودگی شغلی نیز یک نوع خستگی عاطفی، احساس نداشتن موفقیت و کناره‌گیری فرد از کار است که حوزه‌های مختلف زندگی فرد را در بر می‌گیرد.
ایرنا: استرس شغلی با چه علائمی بروز و ظهور می‌کند؟
فرزان‌نژاد: استرس شغلی دارای علائم جسمانی، روانی، اجتماعی، رفتاری و روان‌شناختی است و در نهایت باعث اختلال در عملکرد فرد می‌شود. به این ترتیب که در محیط‌های شغلی زمانی که توانایی‌های فرد با امکانات در دسترس وی همخوانی نداشته باشد منجر به استرس می‌شود.
اختلاف و تعارض با همکاران، شکست‌های شغلی و ترس مداوم از اخراج شدن و حاصل نشدن رضایت کارفرما موضوعاتی است که فرد به دنبال استرس شغلی ممکن است متحمل شود.
در محیط‌های کاری عواملی که باعث می‌شود برای کارکنان استرس ایجاد کند، نداشتن مشارکت اعضای یک ارگان در تصمیم‌گیری‌های سازمانی است. ارزشیابی ناعادلانه، تبعیض بین کارکنان، قوانین و تغییرات در محیط کار، تضادها و اختلاف‌نظرهای و شرایط فیزیکی از دیگر عواملی است که منجر به ایجاد استرس شغلی در فرد می‌شود.
استرس‌ها باعث بروز علائم و بیماری‌هایی نظیر اختلال در خواب، مشکلات گوارشی، حالت تهوع، نفخ، سوءهاضمه، سردرد، رفتارهای پرخاشگرانه، بی‌صبری در محل کار و اختلاف در محیط کار و خانواده می‌شود.
اگر این علائم مشاهده شد زنگ خطری است که نشان می‌دهد فرد در معرض استرس حاد قرار دارد و چنانچه درمان نشود در نهایت به بروز سکته‌های قلبی، مغزی و فشار خون ناشی از استرس مزمن، درد عضلانی، سردرد، خستگی مزمن، افسردگی، اضطراب و سایر عوامل روان‌شناختی منجر می‌شود.
ایرنا: عوامل محیطی برای مهار و کنترل استرس‌های شغلی چه نقشی دارند؟
فرزان‌نژاد: وقتی فرد دچار علائم استرس و اضطراب می‌شود نیازمند این هستیم که مدیران و مسوولان تغییراتی در رویه خود ایجاد کنند و برای هر فردی متناسب با مهارت‌ها و ویژگی‌های شخصیتی وی مسئولیت‌هایی تعریف کنند. دوره‌های آموزشی به صورت دوره‌ای برگزار کنند و برای برخی از مشاغل دوره‌های بازآموزی پیش‌بینی شود تا فرد آمادگی بیشتر برای انجام وظایف خود داشته باشد و در نهایت استرس و اضطراب وی کاهش یابد.
برای مشاغل پرخطر انتظار می‌رود که محل کار ایمن شود و احساس امنیت و آرامش در محیط حکمفرما شود.کارکنان نظرات خود را با مسئول خود بدون ترس از توبیخ و تنبیه مطرح کنند.
ایرنا: فرد برای کاهش علائم استرس و اضطراب چه کارایی باید انجام دهد؟
فرزان‌نژاد: اگر فرد علائم استرس نظیر بی‌خوابی و نداشتن تمرکز لازم را داشته باشد و دچار حواس‌پرتی و گرفتگی عضلات و مشکلات گوارشی شود بی‌شک وی در معرض استرس و اضطراب قرار دارد از همین رو باید تکنیک‌های را فراگیرد تا بتواند خود را از این وضعیت رهایی بخشد. تکنیک آرام‌سازی، تکنیک مدیریت زمان، تکنیک رفتارهای جرات‌مندانه، تکنیک مهارت حل مساله و تکنیک مقابله با افکار غیرمنطقی آموزش‌هایی است که به فرد کمک می‌کند تا از استرس و اضطراب به ویژه در محیط‌های کاری خارج شود.
توصیه می‌شود تا فرد یک برنامه ورزشی در برنامه روزانه خود بگنجاند و به ویژه به انجام ورزش‌هایی نظیر شنا، پیاده‌روی و ایروبیک بپردازد.
همچنین در محیط کار و زندگی خود تنوع بدهد و برنامه غذایی سالم داشته باشد. علاوه‌بر آن پیشنهاد می‌شود در یک دفترچه یادداشت اتفاقات روزانه خود را بنویسد و از مواردی و با موردی که ممکن است برایش استرس‌آور باشد روبرو شود.
کمال‌گرایی اضطراب را در افراد افزایش می‌دهد از همین رو توصیه می‌شود تحت نظر یک درمانگر روی کاهش کمال‌گرایی کار شود.
لازم است گاهی از جلد جدیت خارج شویم و بچگی کنیم و از سرعت زندگی خود بکاهیم. برای خود سرگرمی نظیر خرید کردن، تماشا کردن تلویزیون و رفتن به تفریح و مسافرت ایجاد کنیم.
همچنین توصیه می‌شود متناسب با شغل رویدادهای استرس‌آور را فهرست کنیم و با مطالعه، آرام‌سازی را تمرین کنیم تا هرگاه که با آن استرس روبرو می‌شویم از این تکنیک استفاده کنیم.
ایرنا: فردی که دچار استرس و فرسودگی شغلی می‌شود چه زمان لازم است که به روانپزشک مراجعه کند؟
فرزان‌نژاد: در صورت بروز علائمی نظیری افسردگی، وسواس فکری و سردردهای میگرنی و زمانی که فرد در انجام وظایف شغلی خود دچار اختلال در عملکرد می‌شود باید به روانپزشک مراجعه کرد و تحت درمان قرار گیرد.
این باور که هرکس به روانپزشک مراجعه می‌کند مهر روانی بودن بر پیشانی وی می‌خورد یک تفکر غلط و اشتباهی است و فرد هر زمان که نیاز به کمک روانپزشک داشته باشد باید اقدام کند چراکه بسیاری از اختلالات روانی نظیر استرس در مراحل اولیه به راحتی قابل درمان هستند و از مزمن شدن آن جلوگیری می‌شود از همین رو نبایدنسبت به مراجعه به روانپزشک مقاومت کرد.