تصویر نرسیدن به کار و گرما و تمام حواشی صف‌های طولانی بنزین این روزها موضوع داغ سیستان و بلوچستان است صف‌های غیر عادی که همه در مورد آن حرف می‌زنند و از وجودش ناراحتند، اما سوال اینجاست این صف‌های طولانی از کجا آب می‌خورد و علت و راه‌حل چیست.
به گزارش خبرنگار ایرنا، بالا رفتن سرسام آور قیمت موادسوختی شامل بنزین، نفت و گازوئیل در بازار آزاد سیستان و بلوچستان بسیاری از مردم را به فروش سهمیه‌های سوختشان ترغیب کرده به گونه‌ای که یک بشکه ۲۲۰ لیتری نفت سفید به قیمت سه میلیون و ۳۰۰ هزار تومان و بنزین نیز یک گالن ۲۰ لیتری حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار تومان در بازار آزاد به فروش می‌رسد.
تشکیل صف‌های طولانی در مقابل جایگاههای سوخت مشکلات زیادی برای شهروندان ایجاد کرده که به گفته برخی رانندگان برای سوخت‌گیری به ناچار باید سه تا چهار ساعت وقتشان را در این صف‌ها سپری کنند. این در حالیست که بازار قاچاق سوخت رونق زیادی گرفته و قاچاقچیان سوخت و سودجویان بشدت به تکاپو افتاده و برخی از مردم نیز به فروش سهمیه‌های نفت و بنزین خود رو آورده‌اند.
شهروندان زاهدانی و تجربه صف‌های طولانی بنزین
به میان شهروندان زاهدانی رفتم که در صف طولانی بنزین "پمپ بنزین خیابان دانشگاه " حضور داشتند بعد از چندی تلاش ناموفق و طفره رفتن برخی ها از جواب دادن، جهانتیغ مرد میانسال زاهدانی که اسم کوچک خود را نیز نگفت در مورد این شلوغی‌ها و علتش معتقد بود: قاچاقچیان سوخت با تعداد زیادی کارت در دست به پمپهای بنزین مراجعه و چندین گالن یا مشک های پلاستیکی صندوق عقب ماشینشان را پُر می‌کنند.
او اعتقاد داشت: این گالن‌ها و پُر کردنشان وقت زیادی را در پمپ‌بنزین‌ها از مردم عادی می‌گیرد و عملا صف‌های چندین لایه‌ای را در درون خودش تشکیل می‌دهد.
فریدون شاهمرادی شهروند دیگر زاهدانی با تمایل زیاد به صحبت و تاکید به گفتن همه حرفهایش معتقد بود: من الان سه ساعته که در این صف پمپ بنزین منتظرم شب هم عروسی پسرم است و کلی کار دیگر هم دارم من واقعا نمیدانم چرا باید اینقدر وقت ما در صف‌های بنزین تلف شود.
او در جواب سوالم به علت این صف‌های شلوغ از دید خود اشاره کرد و مانند جهانتیغ شهروند دیگر زاهدانی گفت: قاچاقچیان سوخت مقصر اصلی این وضعیت هستند آن‌ها با در دست داشتن چندین کارت به میان صف‌ها نفوذ پیدا می کنند از طرفی این قاچاقچیان حتی به صورت غیر مستقیم خارج از صف هر ۲۰ لیتری بنزین را ۱۵۰ هزار تومان از مردم می‌خرند تا ببرند در مرز و با چند برابر قیمت بفروشند و سود کنند و همین می‌شود که ما باید از شب تا صبح اینجا علاف شویم.
خبرهایی که آن طرف مرزهاست
مسوولان سیستان و بلوچستانی هم در مورد شلوغی صف‌های بنزین نظراتی دارند و در این ارتباط مدیر شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی منطقه زاهدان می‌گوید: هر لیتر از فرآورده های نفتی در آن طرف مرز کشورمان به بیش از ۳۲ هزار تومان افزایش یافته و این باعث شده که بعضی مردم استان کارت سهمیه سه هزار تومانی خود را در اختیار افراد غیر قرار داده و بفروشند.
ابراهیم پوریزدانی افزود: وقتی یک خودرو به جایگاه سوخت مراجعه و پنج کارت سوخت در دستش باشد با ماشینی که یک کارت بنزین دارد قطعا فرق دارد زیرا یک ماشین در حالت عادی پنج دقیقه طول می‌کشد که بنزین بزند اما در صورت داشتن پنج کارت این زمان افزایش پیدا می‌کند.
وی با تاکید بر اینکه عامل اصلی شلوغی صف‌های بنزین در سیستان و بلوچستان افزایش قیمت فرآورده‌های نفتی در کشورهای همسایه و تردد راحت قاچاقچیان به آن طرف مرز است، ادامه داد: شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی نسبت به سال قبل در همین ماه ۲۶ میلیون متر مکعب بیشتر فرآورده نفتی به استان آورده زیرا تامین فرآورده و توزیع آن وظیفه اصلی شرکت نفت است.
مدیر شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی منطقه زاهدان با تاکید بر اینکه تاکنون هیچ جایگاهی در سطح شهر زاهدان بدون بنزین نمانده است گفت: باید مظاهر اصلی قاچاق جمع شود ما اطراف جایگاههای سوخت مشاهده می‌کنیم که عده‌ای کارت سوخت خرید و فروش می‌کنند و همچنین بعد از جایگاه می‌بینیم که ماشین‌ها کاپوتشان را زدند بالا و بنزینشان را خالی می‌کنند.
وی با اشاره به اینکه باید مظاهر علنی قاچاق در اطراف جایگاههای سوخت توسط دستگاه‌های متولی جمع شود بیان کرد: متولی اصلی شرکت نفت نیست ما به اندازه‌ای می‌توانیم سیستمی و با دوربین جایگاه‌ها را کنترل کنیم.
پوریزدانی بیان کرد: در راستای مقابله با این پدیده و جلوگیری از صفوف طولانی جایگاههای پمپ بنزین ۱۲ هزار کارت شناسایی و حدود ۲ هزار کارت باطل کردیم و چهار هزار کارت هم در حال باطل شدن است.
وی گفت: سومین دلیل شلوغی صفوف بنزین در جایگاههای سوخت استان مراجعه افراد برای خالی کردن کارت سوخت بنزین سه هزار تومانی است که این مهم نیز به جایگاه‌ها فشار آورده است.
وی ادامه داد: برای برداشته شدن صفوف بنزین ابتدا باید همه دستگاه‌ها پای کار بیایند تا عده‌ای نتوانند بنزین را راحت به آن طرف مرز ببرند وقتی قیمت یک لیتر بنزین در ایران سه هزار تومان اما در آن طرف مرز ۳۴ هزار تومان است این شرایط پیش می‌آید.
مدیر شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی منطقه زاهدان بیان کرد: این شرکت تمام تلاش خود را در راستای برداشتن صفوف طولانی بنزین در جایگاه‌ها انجام و همه برای این مهم بسیج شده‌اند و به همین منظور دنبال احداث جایگاه جدید و راه‌اندازی جایگاههای C.N.G هستیم.
طبق آن چیزی که مردم گفتند و مدیر شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه زاهدان هم آن را تاکید کرد علت اصلی شلوغی صف‌های بنزین در سیستان و بلوچستان موضوع قاچاق سوخت و گران بودن فرآورده‌های سوختی در آن طرف مرزهاست که حسابی سودجویان را طماع کرده است.
اما برای اینکه ببینیم چرا فرایند قاچاق در مرزها آسان است و به راحتی سوخت جابجا می‌شود و تاثیر آن در صف‌های طولانی بنزین در سیستان و بلوچستان چیست نیاز به گفت‌وگو با مسوولان دیگری هم بود؛ مسوولانی مثل دبیر شورای هماهنگی مبارزه با قاچاق کالا و ارز که علیرغم تماس‌های مکرر خبرنگار ایرنا و ارسال پیامک از روز گذشته تاکنون تلفن خود و پیامک های ارسالی را پاسخ نداد.
اما حالا که بعضی مسوولان کم لطفی می‌کنند و جواب نمی‌دهند بهتر است در این قسمت گزارش چرایی افزایش قاچاق را به صورت علمی و آماری بررسی کنیم.
نمودار بالا هم که با روش استخوان ماهی توسط یک مقاله علمی در فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان در سال ۹۹نوشته شده(ارجاع دقیق مقاله(۱)در پی نوشت گزارش آورده شده است)چهار تیغه اصلی ضعف سیاست‌ها و برنامه‌های دولت به عنوان عوامل محیطی اثرگذار، ضعف قوانین و دستورالعمل و روش‌های اجرایی به عنوان شیوه‌های مبارزه با قاچاق فرآورده‌های نفتی یارانه‌ای، ضعف نیروی انسانی به عنوان ناظران و افراد کنترل‌کننده فرایند مبارزه با مساله به عنوان ابزار کنترلی به عنوان عوامل موثر در قاچاق سوخت برشمرده است.
با توجه به این نمودار علاوه بر چهار گزینه اصلی در قاچاق سوخت، ۲۰ عامل جزیی‌تر دیگر هم بیان شده عواملی که شدت و ضعف عدم توجه به هر کدام از آن‌ها می‌تواند پدیده قاچاق سوخت را تشدید کند، پدیده‌ای که این روزها در سیستان و بلوچستان شدت گرفته و فرصتی مناسب برای قاچاقچیان سوخت توسط سوداگران فراهم کرده و در نتیجه صف‌های طولانی و کلافه کننده پمپهای بنزین در این روزهای گرم سهم مردم شده است.
پی نوشت:
(۱)Akbarian,M,& Latifi-Rostami,M.(۲۰۲۱).(A Framework FOR Combating against Iran s Fuel Sumggling).Quarterly Journal Of the Macro AND Strate-gic POLICIES