گیلان حدود ۳۱ سال پیش میزبان یکی از دلخراش ترین زمین لرزه های تاریخ استان و کشور بود. ساعت ۳۰ دقیقه بامداد ۳۱ خرداد ۱۳۶۹ منطقه رودبار گیلان لرزید و این لرزه حتی تا سواحل استان احساس شد. زمین لرزه ای به بزرگی ۷.۴ در مقیاس ریشتر که در ۹ استان شامل زنجان، آذربایجان شرقی، تهران، مرکزی، مازندران، سمنان، همدان،قزوین (الموت غربی) و کردستان احساس شد.
زلزله رودبار که برای ۶۰ ثانیه یعنی یک دقیقه کامل طول کشید، ۳۷ هزار نفر را به کام مرگ کشاند و نیم میلیون سکنه استان را بی خانمان کرد. علاوه بر این ۲۰۰ هزار واحد مسکونی به طور کامل با خاک یکسان شدند و خاطره آن شب کذایی هنوز در خاطر گیلان سیاه مانده است.
زلزله رودبار نخستین زمین لرزه این استان و اخرین آن نبود. طی سالهای بعد و حتی تا به امروز گیلان میزبان زلزله های متعدد با مقایاس های مختلف بود و همواره به دلیل کمربندهای متعدد گسلی رشته کوههای البرز سایه رویداد مشابه همچون حادثه تلخ رودبار بر سر گیلانیان و حتی استانهای همجوار سنگینی می کند.
مدیرکل زمین شناسی و اکتشافات معدنی گیلان در گفت و گویی اختصاصی با خبرگزاری ایرنا به مناسب سالروز حادثه تلخ زلزله رودبار به مسائل پیرامونی حوزه زمین شناختی استان و خطرات و وضعیت ناپایدار استان اشاره می کند. مسلم امانی با بیان اینکه رخداد زمین لرزه های تاریخی و همچنین وجود گسل های جنبان در گستره استان نشان دهنده لرزه خیزی بالای این منطقه است، گفت: این استان روی یکی از جنبان ترین گسل های کشور قرار دارد.
وی با یادآوری سی و یکم خرداد، به حادثه تلخ زمین لرزه رودبار اشاره کرد و اظهار داشت: گیلان دارای گسل های جوان و فعال است و لرزه خیزی بالای این استان و قرارگیری آن در زمره مناطق پرخطر انجام مطالعات لرزه‌خیزی در محدوده استان را حائز توجه می کند. هنوز اثرات جبران‌ناپذیر آن واقع تلخ فراموش نشده است، و این مسئله نشان میدهد که آمادگی همه جانبه مردم و مسئولان برای مقابله با این رخداد طبیعی چه میزان ضروری است.
مدیرکل زمین شناسی و اکتشافات معدنی گیلان در ادامه گفت: حادثه رودبار همواره این هشدار و خطر را یادآور می شود که زمین لرزه قابل پیش بینی نیست و همین مسئله آن را به رویدادی کنترل ناپذیر تبدیل می کند. اما باید تاکید کرد که با مدیریت و برنامه ریزی می توان از عواقب چنین حوادثی و خسارت های ناشی از آن کاست.
امانی ادامه داد: با توجه به واقع شدن ایران در کمربند لرزه خیز جهان و وجود گسل های فعال، رخداد زمین لرزه های همچون زمین لرزه۳۱ خرداد ۶۹ رودبار_ منجیل دور از انتظار نیست؛ از این‌رو انجام مطالعات پایه زمین شناسی و مخاطرات زمین شناختی با هدف شناسایی هرچه بهتر گسل‌ها بسیار حائز اهمیت دارد.
نقش ساخت و ساز استاندارد در کاهش خسارات
وی تاکید کرد: مطالعات زمین شناسی توان اجرایی دستگاه های اجرایی را به‌طور قابل ملاحظه ای افزایش می دهد و با افزایش توان علمی، مدیریت شرایط بحران را سهولت می بخشد. مقاوم سازی سازه های موجود و برنامه ریزی اصولی در ساخت و سازهای انبوه نیز همچون شهرک های مسکونی می تواند نقش بسزایی در پیشگیری از حوادث تلخ پس از زمین لرزه داشته باشد.
به گفته مدیرکل زمین شناسی و اکتشافات معدنی گیلان، با وجود اینکه تاکنون بودجه ای برای مطالعات طرح مخاطرات زمین شناختی اعم از تهیه نقشه های زمین شناسی مهندسی، نقشه گسلهای استان و طرح تدقیق گسل شهری در کلانشهر به اداره کل زمین شناسی گیلان تخصیص داده نشد، مطالعات محل دقیق گسل‌ها در استان، حرایم تالابی ، دریا و سایر مناطق پرخطر شناسایی شده و می توان ازاین مطالعات درساخت و ساز مراکز مهم و حساس استان کمک گرفت و با کمک سازمان نظام مهندسی ساختمان، راه وشهرسازی و سایر ارگانها قابل اجرا خواهد بود.
امانی خاطر نشان کرد: اگر حریم گسل‌ها به درستی در ساخت و سازها رعایت شود در مواقع وقوع زلزله به‌طور قطع با آسیب کمتری مواجه هستیم. بارها تذکرات جدی از سوی این سازمان در خصوص ساخت سازه های مهم بر روی گسل های پرخطر داده شد که البته به طور واقعی از سوی دستگاهها و مردم جدی گرفته نمی شود. مدیریت بحران حوادث طبیعی از جمله زلزله با وجود اطلاعات و مطالعات لازم از گسل ها بهتر انجام می شود و متاسفانه اجرایی نشدن آیین‌نامه‌های ساختمانی در ساخت و ساز خسارات جبران‌ناپذیری را به دنبال دارد.
وی گفت: با توجه به اینکه گیلان در زمره مناطق پرخطر از دیدگاه لرزه خیزی، سیل و زمین لغزش قرار دارد شناسایی و مطالعات زمین شناختی از گسل های استان بیش ازهمیشه ضروری است.
مدیرکل زمین شناسی و اکتشافات معدنی گیلان با اشاره به گسلهای شناسایی شده در استان گفت: بنابر تحقیقات؛ استان گیلان در یکی از لرزه‌خیزترین جغرافیای البرز واقع شده است که این از دیدگاه لرزه خیزی یکی از جنبان ترین گسلهای ایران در محدوده استان قرار دارد و در گذشته زمین لرزه‌های بزرگی در آن تجربه شده است.
امانی با یادآوری اینکه از سال ۱۳۸۵ تا سال ۱۴۰۰ ، ۵۵۰ زلزله کوچک و بزرگ در گیلان ثبت شده است، گفت: رخداد زمین لرزه های فراوان در استان گیلان از سال ۱۳۸۵ تا کنون و همچنین وجود گسلهای جنبانی چون گسل خزر، آستارا، رودبار، جیرنده، منجیل و لاهیجان در پهنه استان و رخداد زمین لرزه های مرگباری مانند زمین لرزه ۳۰ خرداد ۱۳۶۹رودبار – منجیل، بیانگر زمین ساخت جنبا در این پهنه از ایران زمین است.
مدیرکل زمین شناسی و اکتشافات معدنی گیلان اظهار داشت: بیان وضعیت هریک از گسل ها در استان نیازمند مطالعات دقیق برای هریک از ان‌هاست اما با رعایت دقیق استاندارد ها در ساخت و سازها می توان خسارت های جانی و مالی را به حداقل رساند.