حجت‌الله سلطانی در گفت وگو با دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه ای در پاسخ به سووالی مبنی بر این که روابط ایران و ونزوئلا روابطی نزدیک و دوستانه است. رئیس‌جمهور ونزوئلا در دیدار اخیر با رهبر انقلاب از کمک‌های ایران تشکر کرد و یکی از وجوه مشترکی که در این دیدار مورد تأکید قرار گرفت، ایستادگی مقابل فشار و جنگ ترکیبی آمریکا علیه دو کشور بود. در سال های اخیر آمریکا علیه استقلال ونزوئلا چه سیاست‌ها و اقدامات خصمانه‌ای را در پیش گرفت؟
سلطانی: متأسفانه باید گفت آمریکا به یک مرض و بیماری دچار شده که از ابزار سلطه‌اش اعم از دلار، سیستم مالی و بانکی و ارتباطات سیاسی به‌عنوان یک اهرم برای فشار به کشورهای مستقل استفاده و تلاش می‌کند که از این طریق استقلال رأی این کشورها را بشکند و آن‌ها را مجبور کند در خط و مشی که ترسیم می‌کند، رفتار کنند. خیلی از کشورهای مستقل دنیا از جمله جمهوری اسلامی ایران، ونزوئلا، کوبا، نیکاراگوئه این سازوکار را نمی‌پذیرند. به همین خاطر است که بحث مقاومت و اتخاذ تدابیر لازم برای خنثی‌کردن و شکست‌دادن این فشارها توسط دولت‌های مردمی، مقاوم و مستقل مطرح می‌شود.
آمریکا در ونزوئلا از تمام ابزارهای موجود در دسترس خودش برای سرنگون‌کردن و ساقط‌کردن دولت مادورو برای تضعیف و وادارکردن دولت به پذیرش خواسته‌هایش استفاده کرد. در حوزه اطلاعاتی و امنیتی چند برنامه ترور علیه مادورو طراحی شده بود که به اذعان مقامات ونزوئلا با برنامه‌ریزی و مداخله آمریکایی‌ها صورت گرفته بود. در حوزه سیاسی نیز آن‌ها در اقدامی غیرمرتبط با استفاده از حقوق بین‌الملل و کنوانسیون‌های بین‌المللی، فردی که خودش را رئیس‌جمهور معرفی کرد، به‌عنوان رئیس‌جمهور پذیرفتند و معرفی کردند و یک‌سری کشورها را هم وادار کردند که ریاست‌جمهوری این فرد را بپذیرند. در واقع، آن‌ها با این کار می‌خواستند دولت مرکزی مادورو را غیرمشروع جلوه بدهند و اعمال فشار سیاسی کنند. هم‌زمان در سازمان‌های بین‌المللی مثل مجمع عمومی هم این بحث را مطرح کردند و گفتند که باید بار دیگر رأی‌گیری کنیم و ببینیم آیا دولت مادورو دولت مشروع و مردمی است یا نه البته طرح دولت خودخوانده‌ای که درست کرده بودند، به شکست انجامید.
کار دیگری که انجام دادند، استفاده از ابزارهای منطقه‌ای سازمان کشورهای آمریکایی به‌غیر از خود آمریکا برای اعمال فشار به ونزوئلا بود. یک‌سری تشکل‌ها و اتحادیه منطقه سیاسی مثل «گروه لیما» درست کردند که متشکل از ۱۲ کشور منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای آمریکای لاتین بود. از این‌ها برای اهرم‌های سیاسی فشار بر دولت ونزوئلا استفاده می‌شد تا مادورو را وادار به تسلیم و سازش کنند.
در حوزه اقتصادی، آن‌ها این کشور را در خرید دارو، صادرات نفت، خرید فناوری، خرید تجهیزات و محصولات مرتبط با صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، نیروگاه‌ها، مخابرات و هر آنچه کشور نیاز دارد، تحریم کردند. بانک‌های ونزوئلا را تحریم کردند تا این کشور را در مضیقه قرار بدهند تا دولت با آمریکا و منویات آن سازش کند و آن ۱۰ خواسته آمریکا را بپذیرد. دولت ونزوئلا برابر همه این‌ها مقاومت کرد موج اول تحریم‌ها و این فشارهایی که اعمال شد، هزینه‌های زیادی را به مردم ونزوئلا تحمیل کرد.
جنگ اقتصادی و ترکیبی موضوع ساده‌ای نبوده و نیست مقابله با سیاست‌های خصمانه زمان، برنامه‌ریزی، زیرساخت و مکانیزم می‌خواهد که این‌ها هم زمان‌بر است.
این اقدامات و فشارها ونزوئلا را با چه معضلاتی روبه‌رو کرد؟ شرایط اقتصادی ونزوئلا در حال حاضر چه وضعیتی دارد؟
سلطانی: در موج اول اثرگذاری این فشارها، ونزوئلا از نظر اقتصادی با مشکل مواجه شد سال ۲۰۲۰، مادورو در گزارشی که در پایان سال به مجلس ارائه کرد، گفت ما امسال صادرات نفت نداشتیم. کشوری که زمانی ۴۰ تا ۴۵ میلیارد دلار صادرات نفت داشت در انتهای سال ۲۰۲۰ کل صادرات نفتش به پایین‌ترین سطح خود در یک دهه گذشته تنزل پیدا کرد. این در حالی است که این کشور مثل خیلی از کشورهای دیگر درگیر بحران کرونا هم بود. هزینه‌های سرسام‌آوری برای مداوای بیماران و مقابله با این بیماری بر کشور تحمیل می‌شد.
هم‌زمان این دولت ماهانه چند میلیون بسته کمک‌های غذایی به اقشار آسیب‌پذیر اعطا می‌کرد. در کنار همه این‌ها، مشکلات اقتصادی فشار آورد و ابرتورم در ونزوئلا ایجاد شد تا جایی که تورم بالای دو هزار درصدی در تاریخ این کشور ثبت شد؛ اما به‌تدریج از اواسط سال ۲۰۲۱ نشانه‌های شکست فشارهای آمریکا پیدا شد. اول اینکه گروه لیما منحل شد. کشورها یکی‌یکی از این سازوکار خارج شدند و مراودات ۲۰ ساله‌شان را با ونزوئلا برقرار کردند.
دوم اینکه نامشروع جلوه‌دادن دولت قانونی مادورو و اعمال فشار آمریکا در سازمان‌های بین‌المللی برای به‌رسمیت‌شناختن دولت خودخوانده که موافقان آن در سال ۲۰۱۹ به حدود ۵۵ کشور رسید، شکست خورد و از اواسط ۲۰۲۱ تا انتهای آن، این کشورها به ۱۶ کشور رسیدند که همچنان بر موضع غیرقانونی و غیرمشروع خودشان اصرار دارند. بقیه کشورها هم به این جمع‌بندی رسیدند که بیش از این نباید در خدمت منافع امپریالیستی و توسعه‌طلبانه آمریکا باشند.
در حوزه اقتصادی ابرتورم در ونزوئلا مهار شد و از تورم بالای دو هزار درصد سال قبل به نزدیک ۶۰۰ درصد رسید و تمام برآوردها می‌گوید امسال بسیار کمتر از این خواهد بود. این کشور از رشد اقتصادی بین ۱۰ تا ۱۵ درصد منفی در سال‌های ۲۰۱۹، ۲۰۲۰ و در انتهای ۲۰۲۱ به چهارونیم درصد رشد اقتصادی مثبت رسید. به رغم تمام این تحریم‌ها و فشارها و تمام آمار و ارقام اقتصادی توسط مؤسسات بین‌المللی، ممکن است ونزوئلا در سال ۲۰۲۰ رشد اقتصادی دو رقمی را هم ثبت کند؛ بنابراین، اینجا هم می‌بینیم که مقاومت تنها راه مقابله با تحریم‌هاست و در مورد ایران و ونزوئلا در عمل دیدیم که مقاومت نتیجه داده است.
ونزوئلا شاید از نظر زیرساخت‌های اقتصادی، تکنولوژیکی، فنی و حتی سرمایه‌ای به‌اندازه ایران توانمند نباشد، اما توانسته است مقابل این فشارها مقاومت کند، به‌گونه‌ای که اکنون مواضع آمریکا نسبت به قبل خیلی تعدیل‌شده و یک‌سری معافیت‌های تحریمی برای ونزوئلا در نظر گرفته است؛ چون آن‌ها هم به این جمع‌بندی رسیدند که دیگر فشار جواب نمی‌دهد و جواب هم نخواهد داد. مداخله نظامی و ترور هم که در گذشته مطرح بود نتیجه‌ای نداشت. آمریکا اکنون در حوزه اقتصادی آن سخت‌گیری قبل را نمی‌تواند داشته باشد؛ چون هیچ نتیجه‌ای برایش نداشته و این همان دستاوردی است که برای ونزوئلا حاصل شده است. ونزوئلای امروز به‌مراتب قوی‌تر، با اعتمادبه‌نفس بیشتر و مقاوم‌تر نسبت به قبل در مسیر پیشرفت خودش است و در چهارچوب سیاست‌های سوسیالیستی، آزادی‌خواهانه و انقلابی‌اش به پیش خواهد می‌رود.
محور دیگری که در دیدار مطرح شد، رابطه نزدیک دو کشور بود؛ اینکه چرا ایران و ونزوئلا روابط ویژه و بسیار نزدیکی دارند . این توصیف از سوی عالی‌ترین مقامات سیاسی دو کشور در چه بستری مطرح شده است؟
سلطانی: جمهوری اسلامی ایران و ونزوئلا در سایه اشتراکات سیاسی بسیار نزدیک و پیوندهای عمیق انسانی و آن احساسات برادرانه، دوستانه، آزادی‌خواهانه و استقلال‌طلبانه‌ای که بین این دو کشور وجود دارد، روابط بسیار نزدیکی دارند. روابط سیاسی به‌صورت کامل بین دو کشور برقرار است و در سایه این روابط در خیلی از جاها دو کشور در بزنگاه‌ها و در سازمان‌ها، مجامع بین‌المللی و در روابط دوجانبه به همدیگر کمک کردند.
وقتی در سال ۲۰۰۹ بوش پسر رئیس‌جمهور اسبق آمریکا ارسال سوخت و بنزین به ایران را تحریم کرد، ونزوئلا برای ایران بنزین فرستاد. شاید الان کمتر از آن رویداد سخن به میان می‌آید، اما این واقعیتی است که در روابط ایران و ونزوئلا اتفاق‌افتاده و ونزوئلا در آن بزنگاه به جمهوری اسلامی ایران کمک کرد. بالعکس آن‌هم وجود دارد. زمانی که آمریکا فشار می‌آورد که دولت مادورو را غیرقانونی و نامشروع جلوه بدهد، جمهوری اسلامی ایران با تمام توان در سازمان‌ها و محافل بین‌المللی از دولت ونزوئلا حمایت کرد و همیشه با مواضع قاطع خودش از دولت مشروع مادورو حمایت می‌کند.
در بُعد روابط دوجانبه با افزایش مبادلات اقتصادی و تبادل هیات‌ها نشان‌داده که این کشور از نظر سیاسی کشوری باثبات و از نظر اقتصادی کشوری مستعد است. نمونه و نشان این هم‌بستگی هم اعزام نفت‌کش‌های حاوی بنزین ایران در سال ۲۰۲۰ به ونزوئلا بود که در آن مقطع چند ناو جنگی آمریکا در دریای کارائیب و در نزدیکی ونزوئلا حضور داشتند و اغلب تحلیلگرها از جمله برخی از مقامات آمریکایی به‌صورت غیرمستقیم هشدار می‌دادند نسبت به اینکه اگر نفت‌کش‌ها به‌سمت ونزوئلا حرکت کنند، می‌تواند اتفاقی برایشان بیفتد. تصمیم بسیار سختی برای کشور در آن مقطع بود که آیا وارد چنین شرایطی بشوند یا این کار را به فرصت بعدی موکول کنند. لحظه سرنوشت‌سازی برای ونزوئلا بود؛ چون آن موقع از نظر کمبود بنزین به‌شدت در مضیقه بودند و موقعی که این نفت‌کش‌ها به ونزوئلا رسیدند موجی از شادی، امید و اعتمادبه‌نفس در مردم این کشور زنده شد. در آن مقطع، جمهوری اسلامی ایران با قاطعیت، با شجاعت و با شهامت تمام تصمیم گرفت که در دفاع از آزادی عمل و استقلال رأی خودش، در کنار هم‌بستگی که با دولت و ملت ونزوئلا دارد این نفت‌کش‌ها را اعزام کند. با لطف خدا کشتی‌ها و نفت‌کش‌های ما به سلامت به ونزوئلا رسیدند و مأموریت خودشان را انجام دادند. بسیاری از کشورهای دنیا و بسیاری از تحلیلگران تصور می‌کردند که ایران این کار را نخواهد کرد و احتیاط به خرج خواهد داد و صبر می‌کند تا زمان مناسب‌تری فراهم شود؛ اما ایران با شجاعت تمام و در راستای قوانین و مقررات بین‌المللی این کار را انجام داد.
با این عقبه، دو کشور چه ظرفیت‌های همکاری‌ای با هم دارند؛ به‌خصوص اینکه سند همکاری بیست‌ساله‌ای هم بین طرفین به امضا رسیده است؟
سلطانی: ایران و ونزوئلا در همه ابعاد همکاری اعم از علمی، فناوری، کشاورزی، دارو، تجهیزات پزشکی، اقتصادی، خدمات فنی و مهندسی و مبادلات با همدیگر همکاری‌هایی دارند. این سند، چشم‌اندازی به این همکاری‌ها داده و این همکاری‌ها را در قالب‌های مشخص خودش تعریف و هدف‌گذاری کرده است؛ یعنی ما در ۲۰ سال آینده به کجا باید برسیم و در این ۲۰ سال این سند چه برنامه‌های اجرایی چندساله‌ای خواهد داشت. البته تیم‌های فنی باید در مورد برنامه‌ها با همدیگر مذاکره کنند؛ این سند به‌دنبال اراده عالی و مصمم هر دو طرف برای توسعه روابط و هدف‌گذاری‌کردن و برنامه‌ریزی‌کردن و مشخص کردن حوزه‌های همکاری بعد از رفتن به‌سمت برنامه‌های اجرایی است؛ چون همان‌طوری که رهبر انقلاب اسلامی هم فرمودند این اسناد خوب است، اما باید با برنامه‌های اجرایی و بلند مدت آن‌ها را به سرانجام رساند.
ونزوئلا و ایران دو کشوری هستند که در حوزه اقتصاد مکمل هم‌اند. ونزوئلا به کالاهای دانش‌بنیان و واسطه‌ای به صنعت، مواد پتروشیمی، اقلام و ادوات کشاورزی، خودرو، اقلام و مصالح ساختمانی و به خیلی از کالاهای دیگر نیاز دارد. محصولات ایران در ونزوئلا با قیمت رقابتی قابل عرضه است. شرکت‌های ما هم به‌دنبال بازار هستند و ونزوئلا می‌تواند بازار هدف خوبی باشد و محصولات از طریق آن به کشورهای همسایه‌اش صادر شود.
از طرف دیگر، جمهوری اسلامی ایران با یک‌سری محدودیت‌های اقلیمی مثل خشکسالی و کمبود زمین حاصلخیز مواجه است. رئیس‌جمهور در مصاحبه مطبوعاتی خود گفت ونزوئلا حدود ۳۰ میلیون هکتار زمین حاصلخیز قابل کشت با میانگین بارندگی ۱۵۰۰ میلیمتر دارد. همین به‌تنهایی فرصت بسیار استثنایی برای شرکت‌های ما خواهد بود که بتوانند کشت فراسرزمینی انجام بدهند. شرکت‌های دانش‌بنیان ما می‌توانند با ائتلاف با شرکت‌های ونزوئلایی یک‌سری محصولات را در آنجا تولید کنند و از طریق پیمان‌های منطقه‌ای که ونزوئلا در آن‌ها عضویت دارد، کالاها را به کشورهای هم‌جوار خودش صادر کند.