به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، امام جواد (ع) در آخرین روز ماه ذیقعده سال ۲۲۰ هجری در ۲۵ سالگی به شهادت رسید. از این رو تاریخ شهادت آن امام در سال ۱۴۰۱ برابر با روز پنجشنبه ۹ تیرماه است.
در تقویم روزهای سال، ذیقعده یازدهمین ماه قمری است. در این ماه شادی و غم به هم آمیخته، آغازی همراه با سرور و سرود، و پایانی همراه با اندوه دارد. این ماه را می توان ماه امام هشتم علیه السلام نامید؛ چراکه در ابتدای آن ولادت خواهر گرامی ایشان حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام و در یازدهم این ماه ولادت خود آن حضرت واقع شده است. زیارت مخصوص آن امام همام نیز در ۲۳ این ماه توصیه شده و در پایان این ماه شهادت حضرت جواد علیه السلام، فرزند گرامی امام هشتم رخ داده است.
احادیث فراوان موجود نشان می‌دهد در زمان گذشته صادقین(ع) با توجه به زمان خویش در فرصت‌های ممکن و مناسب با استفاده از روشهای مختلف عملی و نظری و استفاده از روایات و احادیث به نشر دین و معارف آن می پرداختند.
در ادامه به ۴۰ حدیث از امام جواد (ع) اشاره می‌شود از این رو با توجه به کلام نورانی اهل‌بیت (ع) ایمد است تا نوع نگاه ها نسبت به مقوله های مختلف اصلاح و از نور آن بزرگواران بیشترین بهره مند شویم.
١- الْمُؤمِنُ یَحْتاجُ إلی ثَلاثِ خِصالٍ: تَوْفیقٍ مِنَ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ، وَ واعِظٍ مِنْ نَفْسِهِ، وَقَبُولٍ مِمَّنْ یَنْصَحُهُ. (بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۵۸)
فرمود: مؤمن در هر حال نیازمند به سه خصلت است: توفیق از طرف خداوند متعال، واعظی از درون خود، قبول و پذیرش نصیحت کسی که او را نصیحت نماید.
٢- قالَ علیه‌السلام: مُلاقاةُ الاْخوانِ نَشْرَةٌ، وَ تَلْقیحٌ لِلْعَقْلِ وَ إنْ کانَ نَزْراً قَلیلاً. (بحارالانوار، ج۷۱، ص۳۵۳)
فرمود: ملاقات و دیدار با دوستان و برادران [خوب]، سبب صفای دل و نورانیّت آن می‌گردد و موجب شکوفایی عقل و درایت خواهد گشت؛ گرچه در مدّت زمانی کوتاه انجام پذیرد.
٣- قالَ علیه‌السلام: إیّاکَ وَ مُصاحَبَةُ الشَّریرِ، فَإنَّهُ کَالسَّیْفِ الْمَسْلُولِ، یَحْسُنُ مَنْظَرُهُ وَ یَقْبَحُ أثَرُهُ. (بحارالانوار، ج۷۱، ص۱۹۸)
فرمود: مواظب باش از مصاحبت و دوستی با افراد شرور؛ چون که او همانند شمشیری زهرآلود، برّاق است که ظاهرش زیبا و اثراتش زشت و خطرناک خواهد بود.
۴- قالَ علیه‌السلام: کَیْفَ یُضَیَّعُ مَنِ اللّهُ کافِلُهُ، وَکَیْفَ یَنْجُو مَنِ اللّه طالِبُهُ، وَ مَنِ انْقَطَعَ إلی غَیْرِ اللّهِ وَ کَّلَهُ اللّهُ إلَیْهِ. (بحارالانوار، ج۶۸، ص۱۵۵)
فرمود: چگونه گمراه و درمانده خواهد شد کسی که خداوند سَرپرست و متکفّل اوست. چطور نجات می‌یابد کسی که خداوند طالبش است. هر که از خدا قطع امید کند و به غیر او پناهنده شود، خداوند او را به همان شخص واگذار می‌کند.
۵- قالَ علیه‌السلام: مَنْ لَمْ یَعْرِفِ الْمَوارِدَ أعْیَتْهُ الْمَصادِرُ. (بحارالانوار، ج۶۸، ص۳۴۰)
فرمود: هرکس موقعیت‌شناس نباشد، جریانات، او را می‌رباید و هلاک خواهد شد.
۶- قالَ علیه‌السلام: مَنْ عَتَبَ مِنْ غَیْرِ ارْتِیابٍ أعْتَبَ مِنْ غَیْرِ اسْتِعْتابٍ. (بحارالانوار، ج۷۱، ص۱۸۱)
فرمود: سرزنش کردن دیگران بدون علّت و دلیل، سبب ناراحتی و خشم خواهد گشت، درحالی‌که رضایت آنان نیز کسب نخواهد کرد.
٧- قالَ علیه‌السلام: أفْضَلُ الْعِبادَةِ الاْخْلاصُ. (بحارالانوار، ج۶۸، ص۲۴۵)
فرمود: با فضیلت‌ترین و ارزشمندترین عبادت‌ها آن است که خالص و بدون ریا باشد.
٨- قالَ علیه‌السلام: یَخْفی عَلَی النّاسِ وِلادَتُهُ، وَ یَغیبُ عَنْهُمْ شَخْصُهُ، وَ تَحْرُمُ عَلَیْهِمْ تَسْمِیَتُهُ، وَ هُوَ سَمّیُ رَسُول اللّهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله وَ کَنّیهِ. (بحارالانوار، ج۵۱، ص۳۲)
فرمود: زمان ولادت امام عصر علیه‌السلام بر مردم زمانش مخفی است، و شخصش از شناخت افراد غایب و پنهان است. و حرام است که آن حضرت را نام ببرند؛ و او هم‌نام و هم‌کنیه رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله است.
٩- قالَ علیه‌السلام: عِزُّ الْمُؤْمِنِ غِناه عَنِ النّاسِ. (بحارالانوار، ج۷۲، ص۱۰۹)
فرمود: عزّت مؤمن در بی‌نیازی و طمع نداشتن به مال و زندگی دیگران است.
١٠- قالَ علیه‌السلام: مَنْ أصْغی إلی ناطِقٍ فَقَدْ عَبَدَهُ، فَإنْ کانَ النّاطِقُ عَنِ اللّهِ فَقَدْ عَبَدَ اللّهَ، وَ إنْ کانَ النّاطِقُ یَنْطِقُ عَنْ لِسانِ إبلیس فَقَدْ عَبَدَ إبلیسَ. (کافی، ج۶، ص۴۳۴)
فرمود: هر کس به شخصی سخنران علاقمند و متمایل باشد، بنده اوست، پس چنان‌چه سخنور برای خدا و از احکام و معارف خدا سخن بگوید، بنده خداست، و اگر از زبان شیطان و هوا و هوس و مادیات سخن بگوید، بنده شیطان خواهد بود.
١١- قالَ علیه‌السلام: لایَضُرُّکَ سَخَطُ مَنْ رِضاهُ الْجَوْرُ. (بحارالانوار، ج۷۲، ص۳۸۰)
فرمود: تو را زیان نمی‌رساند، خشم آن کسی که رضا و خشنودیش جور و ستم است.
١٢- قالَ علیه‌السلام: مَنْ خَطَبَ إلَیْکُمْ فَرَضیتُمْ دینَهُ وَ أمانَتَهُ فَزَوِّجُوهُ، إلاّ تَفْعَلُوهُ تَکْنُ فِتْنَةٌ فِی الاْرْضِ وَ فَسادٌ کَبیرْ. (کافی، ج۵، ص۳۴۷)
فرمود: هر که به خواستگاری دختر شما آید و به تقوا و تدیّن و امانتداری او مطمئن می‌باشید با او موافقت کنید، وگرنه سبب فتنه و فساد بزرگی بر روی زمین خواهید شد.
١٣- قالَ علیه‌السلام: لَوْ سَکَتَ الْجاهِلُ مَا اخْتَلَفَ النّاسُ. (بحارالانوار، ج۷۵، ص۸۱)
فرمود: چنان‌چه افراد جاهل ساکت باشند، مردم دچار اختلافات نمی‌شوند.
١۴- قالَ علیه‌السلام: مَنِ اسْتَحْسَنَ قَبیحاً کانَ شَریکاً فیهِ. (بحارالانوار، ج۷۵، ص۸۲)
فرمود: هر که کار زشتی را تحسین و تأیید کند، در [عِقاب] آن شریک است.
١۵- قالَ علیه‌السلام: مَنِ انْقادَ إلَی الطُّمَأنینَةِ قَبْلَ الْخِیَرَةِ فَقَدْ عَرَضَ نَفْسَهُ لِلْهَلَکَةِ وَالْعاقِبَةِ الْمُغْضِبَةِ. (بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۶۴)
فرمود: هرکس بدون اطمینان نسبت به جوانب [هر کاری ، فرمانی، حرکتی و...] مطیع و پذیرای آن شود، خود را در معرض هلاکت قرار داده؛ و نتیجه‌ای جز خشم و عصبانیّت نخواهد گرفت.
١۶- قالَ علیه‌السلام: مَنِ اسْتَغْنی بِاللّهِ إفْتَقَرَ النّاسُ إلَیْهِ، وَمَنِ اتَّقَی اللّهَ أحَبَّهُ النّاسُ وَ إنْ کَرِهُوا. (بحارالانوار، ج۷۵، ص۷۹)
فرمود: هر که خود را به‌وسیله خداوند بی‌نیاز بداند مردم محتاج او خواهند شد و هر که تقوای الهی را پیشه خود کند خواه ناخواه، مورد محبّت مردم قرار می‌گیرد، گرچه مردم خودشان اهل تقوا نباشند.
١٧- قالَ علیه‌السلام: عَلَّمَ رَسُولُ اللّهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله عَلّیا علیه‌السلام ألْفَ کَلِمَةٍ، کُلُّ کَلِمَةٍ یَفْتَحُ ألْفُ کَلِمَةٍ. (بحارالانوار، ج۴۰، ص۱۳۴)
فرمود: حضرت رسول صلی‌الله‌علیه‌وآله، یک هزار کلمه به امام علی علیه‌السلام تعلیم نمود که از هر کلمه‌ای هزار باب علم و مسئله فرعی باز می‌شود.
١٨- قالَ علیه‌السلام: نِعْمَةٌ لاتُشْکَرُ کَسِیَّئَةٍ لاتُغْفَرُ. (بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۶۴)
فرمود: خدمت و نعمتی که مورد شکر و سپاس قرار نگیرد، همچون خطائی است که غیر قابل بخشش باشد.
١٩- قالَ علیه‌السلام: مَوْتُ الاْنْسانِ بِالذُّنُوبِ أکْثَرُ مِنْ مَوْتِهِ بِالأجَلِ، وَ حَیاتُهُ بِالْبِرِّ أکْثَرُ مِنْ حَیاتِهِ بِالْعُمْرِ. (بحارالانوار، ج۷۵، ص۸۳)
فرمود: مرگ انسانها در نتیجه گناهان، بیشتر از مرگ آنها در نتیجه فرا رسیدنِ اَجَل است و زنده ماندن انسانها در نتیجه نیکی هایشان، بیشتر از زندگی کردنشان به خاطر باقی بودنِ عمر است.
٢٠- قالَ علیه‌السلام: لَنْ یَسْتَکْمِلَ الْعَبْدُ حَقیقَةَ الاْیمانِ حَتّی یُؤْثِرَ دینَهُ عَلی شَهْوَتِهِ، وَلَنْ یُهْلِکَ حَتّی یُؤْثِرَ شَهْوَتَهُ عَلی دینِهِ. (بحارالانوار، ج۷۵، ص۸۱)
فرمود: بنده‌ای حقیقت ایمان را نمی‌یابد، مگر آنکه دین و احکام الهی را در همه جهات بر تمایلات و هواهای نفسانی خود مقدّم دارد. و کسی هلاک و بدبخت نمی‌گردد، مگر آنکه هواها و خواسته‌های نفسانی خود را بر احکام الهی مقدّم نماید.
٢١- قالَ علیه‌السلام: عَلَیْکُمْ بِطَلَبِ الْعِلْمِ، فَإنَّ طَلَبَهُ فَریضَةٌ وَالْبَحْثَ عَنْهُ نافِلَةٌ، وَ هُوَ صِلَةُ بَیْنَ الاْخْوانِ، وَ دَلیلٌ عَلَی الْمُرُوَّةِ، وَ تُحْفَةٌ فِی الْمَجالِسِ، وَ صاحِبٌ فِی السَّفَرِ، وَ أنْسٌ فِی الْغُرْبَةِ. (بحارالانوار، ج۷۵، ص۸۰)
فرمود: بر شما باد به تحصیل علم و معرفت، چون فراگیری آن واجب و بحث پیرامون آن مستحب و پُرفائده است. علم وسیله کمک به دوستان و برادران است، دلیل و نشانه مروّت و جوانمردی است، هدیه و سرگرمی در مجالس است، همدم و رفیق انسان در مسافرت است؛ و انیس و مونس انسان در تنهایی است.
٢٢- قالَ علیه‌السلام: خَفْضُ الْجَناحِ زینَةُ الْعِلْمِ، وَ حُسْنُ الاْدَبِ زینَةُ الْعَقْلِ، وَبَسْطُ الْوَجْهِ زینَةُ الْحِلْمِ. (بحارالانوار، ج۷۵، ص۹۱)
فرمود: تواضع و فروتنی زینت‌بخش علم و دانش است، ادب داشتن و اخلاق نیک زینت‌بخش عقل می‌باشد، خوش‌رویی با افراد زینت‌بخش حلم و بردباری است.
٢٣- قالَ علیه‌السلام: تَوَسَّدِ الصَّبْرَ، وَاعْتَنِقِ الْفَقْرَ، وَارْفَضِ الشَّهَواتِ، وَ خالِفِ الْهَوی، وَ اعْلَمْ أنَّکَ لَنْ تَخْلُو مِنْ عَیْنِ اللّهِ، فَانْظُرْ کَیْفَ تَکُونُ. (بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۵۸)
فرمود: در زندگی، صبر را تکیه‌گاه خود، فقر و تنگ‌دستی را هم‌نشین خود قرار بده و با هواهای نفسانی مخالفت کن. و بدان که هیچ‌گاه از دیدگاه خداوند پنهان و مخفی نخواهی ماند، پس مواظب باش که در چه حالتی خواهی بود.
٢۴- قالَ علیه‌السلام: مَنْ اتَمَّ رُکُوعَهُ لَمْ تُدْخِلْهُ وَحْشَةُ الْقَبْرِ. (کافی، ج۳، ص۳۲۱)
فرمود: هرکس رکوع نمازش را به‌طور کامل و صحیح انجام دهد، وحشت قبر بر او وارد نخواهد شد.
٢۵- قالَ علیه‌السلام: الْخُشُوعُ زینَةُ الصَّلاةِ، وَ تَرْکُ مالایُعْنی زینَةُ الْوَرَعِ. (بحارالانوار، ج۷۴، ص۱۳۱)
فرمود: خشوع و خضوع زینت‌بخش نماز خواهد بود، ترک و رها کردن آنچه [برای دین و دنیا و آخرت] سودمند نباشد زینت بخش ورع و تقوای انسان می‌باشد.
٢۶- قالَ علیه‌السلام: الاْمْرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیُ عَنِ الْمُنْکَرِ خَلْقانِ مِنْ خَلْقِ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ، فَمْن نَصَرَهُما اعَزَّهُ اللّهُ، وَمَنْ خَذَلَهُما خَذَلَهُ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ. (وسائل‌الشیعه، ج۱۶، ص۱۲۴)
فرمود: امر به معروف و نهی از منکر دو مخلوق الهی است، هر که آنها را یاری و اجرا کند مورد نصرت و رحمت خدا قرار می‌گیرد و هر که آنها را ترک و رها گرداند، مورد خذلان و عِقاب قرار می‌گیرد.
٢٧- قالَ علیه‌السلام: إنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ یَخْتارُ مِنْ مالِ الْمُؤْمِنِ وَ مِنْ وُلْدِهِ انْفَسَهُ لِیَأجُرَهُ عَلی ذلِکَ. (کافی، ج۳، ص۲۱۸)
فرمود: همانا خداوند متعال بهترین و عزیزترین ثروت و فرزند مؤمن را می‌گیرد، چون دنیا و متعلّقات آن بی‌ارزش است تا [در قیامت] پاداش عظیمی عطایش نماید.
٢٨- قالَ له رجل: اوصِنی بَوَصِیَّةٍ جامِعَةٍ مُخْتَصَرَةٍ؟
فَقالَ علیه‌السلام: صُنْ نَفْسَکَ عَنْ عارِ الْعاجِلَةِ وَ نار الْآجِلَةِ. (عوالم العلوم و المعارف، ج۲۳، ص۳۰۵)
شخصی به حضرت عرض کرد: مرا موعظه و نصیحتی کامل و مختصر عطا فرما. امام علیه‌السلام فرمود: اعضا و جوارح ظاهری و باطنی خود را از ذلّت و ننگ سریع و زودرس ، همچنین از آتش و عذاب آخرت ، در امان و محفوظ بدار.
٢٩- قالَ علیه‌السلام: فَسادُ الاْخْلاقِ بِمُعاشَرَةِ السُّفَهاءِ، وَ صَلاحُ الاْخلاقِ بِمُنافَسَةِ الْعُقَلاءِ. (بحارالانوار، ج۷۵، ص۸۲)
فرمود: معاشرت و هم‌نشینی با بی‌خردان و افراد لااُبالی سبب فساد و تباهی اخلاق خواهد شد؛ و معاشرت و رفاقت با خردمندان هوشیار، موجب رشد و کمال اخلاق می‌باشد.
٣٠- قالَ علیه‌السلام: مَنْ زَارَ قَبْرَ أَبِی بِطُوسَ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّر. (وسائل‌الشیعه، ج۱۴، ص۵۵۰)
فرمود: هر که قبر پدرم را در طوس زیارت کند خداوند گناهان گذشته و آینده‌اش را می‌آمرزد.
٣١- قالَ علیه‌السلام: ثَلاثُ خِصالٍ تَجْتَلِبُ بِهِنَّ الْمَحَبَّةُ: الاْنْصافُ فِی الْمُعاشَرَةِ، وَ الْمُواساةُ فِی الشِّدِّةِ، وَ الاْنْطِواعُ وَ الرُّجُوعُ إلی قَلْبٍ سَلیمٍ. (بحارالانوار، ج۷۵، ص۸۲)
فرمود: سه خصلت جلب محبّت می‌کند: انصاف در معاشرت با مردم، هم‌دردی در مشکلات آنها، همراه و همدم شدن با معنویات.
٣٢- قالَ علیه‌السلام: التَّوْبَةُ عَلی أرْبَع دَعائِم: نَدَمٌ بِالْقَلْبِ، وَاسْتِغْفارٌ بِاللِّسانِ، وَ عَمَلٌ بِالْجَوارِحِ، وَ عَزْمٌ أنْ لایَعُودَ. (کشف‌الغمه، ج۲، ص۳۴۹)
فرمود: شرایط پذیرش توبه چهار چیز است: پشیمانی قلبی، استغفار با زبان، جبران کردن گناه نسبت به همان گناه و تصمیم جدی بر اینکه دیگر مرتکب آن گناه نشود.
٣٣- قالَ علیه‌السلام: ثَلاثٌ مِنْ عَمَلِ الاْبْرارِ: إقامَةُ الْفَرائِض، وَاجْتِنابُ الْمَحارِم، واحْتِراسٌ مِنَ الْغَفْلَةِ فِی الدّین. (بحارالانوار، ج۵، ص۸۱)
فرمود: سه چیز از کارهای نیکان است: انجام واجبات الهی، ترک و دوری از گناهان، مواظبت و رعایت مسائل و احکام دین.
٣۴- قالَ علیه‌السلام: الْعِلْمُ عِلْمَانِ مَطْبُوعٌ وَ مَسْمُوعٌ وَ لَا یَنْفَعُ مَسْمُوعٌ إِذَا لَمْ یَکُ مَطْبُوعٌ. (بحارالانوار، ج۷۵، ص۸۰)
فرمود: علم دوگونه است: علمی که شنیده شود و علمی که [علاوه بر شنیده شدن] تبعیت شود. علم شنیده شده تا زمانی که بدان عمل نشود، فایده‌ای ندارد.
٣۵- قالَ علیه‌السلام: إنَّ بَیْنَ جَبَلَیْ طُوسٍ قَبْضَةٌ قُبِضَتْ مِنَ الْجَنَّةِ، مَنْ دَخَلَها کانَ آمِنا یَوْمَ الْقِیامَةِ مِنَ النّار. (وسائل‌الشیعه، ج۱۴، ص۵۵۶)
فرمود: همانا بین دو سمت شهر طوس قطعه‌ای می‌باشد که از بهشت گرفته شده است، هر که داخل آن شود و با معرفت زیارت کند، روز قیامت از آتش در امان خواهد بود.
٣۶- قالَ علیه‌السلام: مَنْ زارَ قَبْرَ عَمَّتی بِقُمْ، فَلَهُ الْجَنَّتهُ. (وسائل‌الشیعه، ج۱۴، ص۵۷۶)
فرمود: هرکس قبر عمّه‌ام ـ حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها ـ را [با علاقه و معرفت] در قم زیارت کند، اهل بهشت خواهد بود.
٣٧- قالَ علیه‌السلام: مَنْ زارَ قَبْرَ اخیهِ الْمُؤْمِنِ فَجَلَسَ عِنْدَ قَبْرِهِ وَاسْتَقْبَلَ الْقِبْلَةَ وَ وَضَعَ یَدَهُ عَلَی الْقَبْرِ وَ قَرَأَ: «إنّا أنْزَلْناهُ فی لَیْلَةِ الْقَدْرِ» سَبْعَ مَرّاتٍ، أمِنَ مِنَ الْفَزَعَ الاْکْبَرِ. (وسائل‌الشیعه، ج۳، ص۲۲۷)
فرمود: هرکس بر بالین قبر مؤمنی حضور یابد و رو به قبله بنشیند و دست خود را روی قبر بگذارد و هفت مرتبه سوره مبارکه «إنّا أنزلناه» را بخواند از شداید و سختی‌های صحرای محشر در امان قرار می‌گیرد.
٣٨- قالَ علیه‌السلام: ثَلاثٌ یَبْلُغْنَ بِالْعَبْدِ رِضْوانَ اللّهِ: کَثْرَةُ الاْسْتِغْفارِ، وَ خَفْضِ الْجْانِبِ، وَ کَثْرَةِ الصَّدَقَةَ. (بحارالانوار، ج۷۵، ص۸۱)
فرمود: سه چیز، سبب رسیدن به رضوان خدای متعال است:
١. نسبت به گناهان و خطاها، زیاد استغفار و اظهار ندامت کردن؛
٢. اهل تواضع کردن و فروتن بودن؛
٣. صدقه و کارهای خیر بسیار انجام دادن.
٣٩- قالَ علیه‌السلام: الْعامِلُ بِالظُّلْمِ، وَالْمُعینُ لَهُ، وَالرّاضی بِهِ شُرَکاءٌ. (بحارالانوار، ج۷۵، ص۸۱)
فرمود: انجام‌دهنده ظلم، کمک‌دهنده ظلم و کسی که راضی به ظلم باشد، هر سه شریک خواهند بود.
۴٠- قالَ علیه‌السلام: التَّواضُعُ زینَةُ الْحَسَبِ، وَالْفَصاحَةُ زینَةُ الْکَلامِ، وَ الْعَدْلُ زینَةُ الاْیمانِ، وَالسَّکینَةُ زینَةُ الْعِبادَةِ، وَالْحِفْظُ زینُةُ الرِّوایَةِ. (بحارالانوار، ج۷۵، ص۹۱)
فرمود: تواضع و فروتنی زینت‌بخش حسب و شرف، فصاحت زینت‌بخش کلام، عدالت زینت‌بخش ایمان و اعتقادات، وقار و ادب زینت‌بخش اعمال و عبادات؛ و دقّت در ضبط و حفظ آن، زینت‌بخش نقل روایت و سخن است.