به گزارش خبرنگار سیاسی ایرنا، آیت‌الله «سید ابراهیم رئیسی» صبح روز چهارشنبه هشتم تیر در رأس هیأتی بلندپایه به دعوت رسمی «سردار محمد بردی‌اف» رئیس جمهور ترکمنستان به این کشور سفر کرد. شرکت در اجلاس کشورهای حاشیه دریای خزر و دیدار با رؤسای جمهور این کشورها در حاشیه این نشست، مهم ترین برنامه رئیس جمهور در این سفر یک روزه بود.
سران کشورهای ساحلی دریای خزر شامل جمهوری اسلامی ایران، روسیه، قزاقستان، جمهوری آذربایجان و ترکمنستان هستند که برای ششمین بار در دو دهه گذشته، گرد هم آمدند تا مسائل حقوقی و سیاسی این دریا را با توافق یکدیگر، حل و فصل کنند. جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از مهمترین قطب‌های ساحلی خزر و کلیدی ترین مسیر دسترسی همسایگان ساحلی این دریا به آب‌های آزاد، در عالی‌ترین سطح در این نشست منطقه‌ای شرکت کرد.
سخنرانی رئیس جمهور در نشست خزر و بیانیه پایانی
حضور و سخنرانی در نشست روسای کشورهای حاشیه خزر، همان‌گونه که اشاره شد، مهمترین دستور کار رئیس جمهور در سفر به ترکمنستان بود.
این نشست که عصر روز چهارشنبه (به وقت تهران) در عشق‌آباد، پایتخت ترکمنستان برگزار شد، از ابعاد مختلف حائز اهمیت بود که یکی از مهمترین آنها تعیین رژیم حقوقی این حوزه مهم آبی، برپایه انصاف و عدالت میان همسایگان است.
این رژیم حقوقی باید بر مبنای همکاری و تایید هر پنج عضو حاضر صورت گیرد که رئیس جمهور هم در سخنرانی خود در این نشست، به آن اشاره و تصریح کرد: «ضروری است ما به عنوان کشورهای ساحلی دریای خزر با تاکید بر همکاری‌های پنج‌جانبه و پرهیز از اقدامات یکجانبه و با اتکاء به ظرفیت‌های موجود و گسترش همکاری ها، منطقه دریای خزر را به عنوان «منطقه صلح و دوستی» حفظ کنیم و به منافع بلندمدت منطقه و کشورهای ساحلی و رعایت «اصل اتفاق آراء» در کلیه تصمیمات مربوط به دریای خزر، توجه جدی داشته باشیم».
آیت‌الله رئیسی همچنین درباره نحوه همکاری کشورهای همسایه خزر، برسر نحوه تقسیم منافع این حوزه آبی یادآور شد: «نهایی شدن «موافقت‌نامه چگونگی ترسیم خطوط مبدأ» حائز اهمیت بوده و ایران در اعلامیه تفسیری پس از امضای کنوانسیون، تصریح کرده که این مساله برای ایران به عنوان کشوری که دارای «شکل ساحلی نامساعد» بوده، دارای اهمیت چشمگیر و تعیین کننده است. امیداریم با ادامه مذاکرات نمایندگان کشورهای ساحلی در آینده نزدیک، این موافقت‌نامه نیز نهایی شده و راه را برای تصویب کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر هموار کند.
اصرار آیت‌الله رئیسی برای دستیابی به سازوکاری که بتواند شرایط خاص ایران را در سواحل لحاظ کرده و به صورت منطقی درباره خط مبدأ، بسترهای دریا و دیگر موضوعات حقوقی تصمیم گیری کند، سبب شد که در بیانیه پایانی این محورها مورد تأکید رؤسای جمهور قرار گیرد. بر اساس این بیانیه وظیفه‌ی اولویت‌دار روند مذاکرات خزر، توافق هرچه‌سریع‌تر پیش‌نویس موافقت‌نامه روش تعیین خطوط مبداء مستقیم در دریای خزر در قالب پنج جانبه می‌باشد.
موضوعی که رئیس جمهور در کنفرانس پایانی سفر به ترکمنستان هم به آن اشاره کرد و گفت: «خط مبدأ» می‌تواند بهره‌برداری عادلانه را از دریای خزر برای کشورهای مختلف به ویژه جمهوری اسلامی ایران که در حوزه ساحلی دارای مشکلاتی است فراهم کند. حتما برای دستیابی به یک نظام حقوقی عادلانه باید خط مبدأ ترسیم شود و این نکته ای بود که بر آن تاکید کردم».
رؤسای جمهور در بیانیه پایانی همچین از فرآیند شکل‌گیری مبانی حقوقی همکاری کشورهای حاشیه خزر ابراز رضایت و ضرورت ادامه فعالیت در این مسیر را خاطر نشان کردند. آنها همچنین بر اهمیت تسریع فرایند توافق پیش‌نویس اسناد پنج جانبه در حال تدوین فعلی در جهت توسعه مبانی حقوقی همکاری در خزر و همچنین ادامه رایزنی ها در خصوص بررسی مسائل مرتبط با اجرای موافقت‌نامه‌های امضا شده قبلی اشاره کردند. رؤسای جمهور خاطرنشان کردند که دریای خزر دریای صلح، توافق، حُسن همجواری و همکاری ثمربخش بین المللی است و بر اهمیت تعامل در زمینه نظامی در دریای خزر اشاره شد.
دیدارهای صمیمانه رئیس جمهور با همتایان
دیدار با همتایان منطقه‌ای از دیگر برنامه‌های آیت‌الله رئیسی در عشق‌آباد بود. دیدارهایی که برخی از آنها هم به دلایلی مورد توجه بیشتر رسانه‌ها قرار گرفت که دیدار با «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه از این دیدارها بود. صمیمیت دو رئیس‌جمهور در تصاویر منتشر شده مشهود و در فضای مجازی با عناوین و تحلیل‌های گوناگون نشر و بازنشر شد.
رئیس‌جمهور همچنین در دیدار با «سردار بردی محمداف» رئیس جمهور ترکمنستان، از آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای افزایش ظرفیت سواپ گاز ترکمنستان به آذربایجان از مسیر کشورمان خبر داد و گفت: «بدون تردید رایزنی‌هایی از قبیل آنچه در متن و حاشیه این اجلاس اتفاق می‌افتد، می‌تواند به استفاده بهتر از ظرفیت‌های دریای خزر با مقاصد صلح‌آمیز، ضمن رعایت ملاحظات زیست محیطی و با تاکید بر ممانعت از حضور بیگانگان بیانجامد».
آیت‌الله رئیسی در دیدار با «الهام علی‌اف» به یکی از مهمترین موضوعات منطقه، یعنی بحث امنیت اشاره و تصریح کرد: «حضور رژیم اشغالگر قدس در منطقه تنش‌زا بوده و به هیچ وجه به نفع امنیت منطقه نیست، امنیت در منطقه صرفا با همکاری کشورهای منطقه و همسایگان خزر محقق می‌شود».
رئیس جمهور همچنین در دیدار با «قربانقلی بردی محمداف» رئیس مجلس مصلحت خلق شورای ملی ترکمنستان، گفت: «دولت سیزدهم در عرصه سیاست خارجی برنامه ویژه‌ای برای توسعه روابط همسایگی دارد و روابط ایران و ترکمنستان در همین راستا بر پایه همکاری‌های گسترده و بر اساس اعتماد متقابل به سرعت در حال گسترش است».
آیت‌الله رئیسی در دیدار با «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری فدراسیون روسیه، روابط تهران - مسکو را راهبردی خواند و با تأکید بر ضرورت حمایت دو کشور از تقویت کریدور شمال - جنوب گفت: ایران و روسیه ظرفیت‌های مناسبی برای همکاری در حوزه‌های انرژی از جمله سوآپ دارند.
او همچنین بر بهره‌گیری مناسب و مستمر از مکانیزم‌های لازم برای تقویت روابط بانکی و پولی ایران و روسیه تأکید و تصریح کرد: تبادلات مالی دو کشور باید در چارچوبی مستقل که سیستم تبادلات مالی غربی گسترش یابد تا هیچ کشوری نتواند بر آن اعمال نفوذ و فشار کند.
«حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه روز چهارشنبه در این توئیتی به مهمترین دستاوردهای سفر آیت‌الله رئیسی به ترکمنستان اشاره کرد و نوشت: «رئیسی امروز در اجلاس سران حاشیه دریای خزر در عشق آباد، اجرای کنوانسیون حقوقی خزر را مرتبط با توافق بر سر ترسیم خط مبداء خواند. موقعیت مهم ایران و مزیت ویژه ترانزیتی کشورمان در گستره دریای خزر و عمان و خلیج فارس را تبیین کرد».
«علی بهادری جهرمی» سخنگوی دولت هم با بیان اینکه نشست خزر نقطه عطف مهمی در تقویت روابط کشورهای همسایه به منظور مدیریت مشترک خزر است. دیدارهای حاشیه‌ای نشست هم تکمیل کننده دیپلماسی پویای اقتصادی و سیاسی است. روابط گسترده دوستانه با همسایگان، ظرفیت‌های فراموش شده را در اقتصاد ملی فعال می کند».
در این دیدارها امنیت منطقه، ظرفیت‌های تجاری و اقتصادی و ضرورت ارتقا سطح همکاری‌ها، انتقال توانمندی‌های فنی و خدماتی و نیز ظرفیت‌های ژئوپلتیک و لجستیکی ایران از جمله در عرصه ترانزیت و حمل و نقل به کشورهای همسایه خزر و ایجاد بسترهای تازه برای گسترش همکاری‌ها و نیز توسعه تعاملات کشورهای ساحلی خزر، از مهمترین موضوعات مورد تأکید بودند.
دستگاه سیاست خارجی جمهوری اسلامی به موازات تلاش برای رفع تحریم‌ها، سیاست راهبردی تعامل با کشورهای حوزه تمدنی ایران را با جدیت دنبال کرده و در همین راستا در ۵۰ روز گذشته مقامات عالی کشورمان و ۱۴ کشور منطقه با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو کرده‌اند؛ رفت‌وآمدها و دیدارهایی که از گزینه‌های روی میز دولت سیزدهم برای تغییر به نفع مردم به حساب می آید و تراز تجاری مثبت و افزایش روابط اقتصادی با همسایگان را می توان سند موفقیت این راهبرد دانست.
عشق‌آباد و ترسیم تصویر اثرگذار ایران در منطقه
در جهان سیاست و دیپلماسی، گاهی حاشیه‌های نشست سران کشورها، از آنچه به صورت رسمی در تریبون‌ها اعلام می‌شود، اهمیت بیشتری می‌یابد. این رسم نانوشته در راهروها و سالن‌های محل برگزاری نشست رؤسای جمهور پنج کشور حاشیه دریای خزر، هم به چشم آمد. دیدارهای رئیس‌جمهور با برخی همتایان خود، گرچه در نگاه نخست، نشانه صمیمیت اشاره شده بود اما در لایه‌های از واقعیت غیرقابل انکاری حکایت دارد که حتی دشمنان ایران هم توان نادیده‌انگاری آن را ندارند؛ واقعیت مُسَلم اثرگذاری ایران در معادلات جهان. آغوش‌ها و لبخندهایی که در سایه این اثرگذاری درست از سوی دوربین‌های حاضر شکار شد، نشان می‌دهد که سیاست تعامل با منطقه از سوی دولت سیزدهم، مورد توجه و تأمل همسایگان آبی و خاکی ایران هم قرار گرفته است.
موضوعی که آیت‌الله رئیسی هم در کنفرانس خبری پس از بازگشت از ترکمنستان به آن اشاره و تصریح کرد: «این سفرها نشان می‌دهد که سیاست افزایش تعامل با همسایگان سیاست کاملاً موفقی بوده است و بعد از این هم موفق خواهد بود؛ ما آثار آن را کاملاً در منطقه مشاهده می‌کنیم».
استقبال از میزبانی ایران از هفتمین دور گفت‌وهای کشورهای حاشیه دریای خزر و فعال شدن دبیرخانه کنوانسیون محیط زیستی در ایران، یکی از نشانه‌های این سیاست موفق در سفر آیت‌الله رئیسی به پایتخت همسایه شمالی بود.
رئیس جمهوری اسلامی ایران که بامداد امروز (پنجشنبه نهم تیر ماه) به تهران بازگشت، در دیدارهای خود با سران کشورهای حاشیه دریای خزر، در راستای ارتقای امنیت منطقه از آمادگی و ظرفیت جمهوری اسلامی برای حل و فصل جنگ اوکراین هم سخن گفت و به واسطه همان اثرگذاری، بار دیگر حضور نیروهای نظامی فرامنطقه‌ای در حاشیه خزر را خط قرمز خود اعلام کرده و صیانت از حریم این حوزه آبی را ضرورت امروز کشورهای همجوار خواند.