به گزارش خبرنگار سیاست خارجی ایرنا، میدان دمشق و خیابان‌های اطراف وزارت خارجه این روزها ناظر عبور اتومبیل‌هایی با پلاک‌های دیپلماتیک هستند. فرودگاه مهرآباد هم در یک ماه گذشته شاهد نشست و برخاست‌های هواپیمای مسئولان ایرانی برای سفر به کشورهای منطقه است.
این دو صحنه در کنار گفت‌وگوهای تلفنی تابستان داغی در مناسبات ایران با جهان رقم زده است و نشان می‌دهد جمهوری اسلامی مصمم‌تر از همیشه در پی تثبیت روابط گرم خود از یک سو و احیای روابط سرد با برخی از کشورهای منطقه از سوی دیگر است تا نقش خود را در معادلات منطقه‌ای پررنگ‌تر از همیشه کند.
قطر؛ میانجی قابل اعتنا
دوحه در ۲ سال گذشته و به دلایل بسیاری تلاش کرده، وزن سیاسی خود را در تحولات منطقه افزایش دهد و در همین راستا سیاست میانجیگرانه‌ای بین ایران و غرب در پیش گرفته است. برگزاری دور جدید مذاکرات هسته‌ای ایران-اروپا-آمریکا در تاریخ هفتم و هشتم تیر ماه، سفرهای متعدد مقامات قطری به ایران، استقبال گرم امیر قطر از آیت‌الله «سید ابراهیم رئیسی» رئیس جمهور ایران، همگی حکایت از یک گزاره مشخص دارد؛ دوحه در پی نقش‌آفرینی گسترده است و ایران هم در پی میانجی قابل اعتنا و اعتماد. در راستای این نیاز دوطرفه شیخ «محمد بن عبدالرحمن آل ثانی» معاون نخست وزیر و وزیر خارجه قطر، چهارشنبه ۱۵ تیرماه به ایران سفر کرد. 22 اردیبهشت ماه سال جاری هم شیخ «تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر مهمان آیت‌الله رئیسی بود.
وزیر خارجه قطر در دیدار با «حسین امیرعبداللهیان» همتای ایرانی خود، از اعتماد ایران به میانجیگری دوحه، قدردانی کرد و از حمایت دوحه برای به نتیجه رسیدن گفت‌وگوهای منطقه‌ای هم سخن گفت.
پیام ایران به جهان، طرف‌های مذاکره کننده برجامی و دیگر کشورهای منطقه‌ای هم در نشست خبری از زبان امیرعبداللهیان اعلام شد که سه محور مشخص داشت: وزیر امورخارجه به طرف‌های مذاکره کننده یادآور شد که ایران خواسته‌های فرابرجامی ندارد، تا تاکید کند که از خواسته‌های برجامی و منطقی خود کوتاه نخواهد آمد.
امیرعبداللهیان تصریح کرد: ایران خواسته و مطالبه زیاده‌خواهانه ندارد اما در مسیر اخذ تضمین‌ها مصمم است، آمریکا باید متعهد باشد که جمهوری اسلامی ایران از مزایای کامل توافق سال ۲۰۱۵ برخوردار خواهد شد. این چیزی است که تاکنون طرف آمریکایی نتوانسته ما را نسبت به تحقق آن مطمئن کند.
امیرعبداللهیان همچنین از لزوم تقویت ساز و کارهای منطقه‌ای و همکاری‌های درون‌منطقه‌ای هم سخن گفت تا بر این مهم تاکید کند که سیاست منطقه‌گرایی ایران در دستور کار سیاست خارجی است. روابط دو جانبه دوحه-تهران هم در این نشست خبری مورد توجه وزاری خارجه ایران و قطر بود و بر گسترش روابط سیاسی و اقتصادی تاکید ویژه شد.
سوریه و آغاز همکاری‌های پساجنگ
روابط تهران-دمشق، از استراتژیک‌ترین روابط دو پایتخت در چهل سال گذشته بوده و دو کشور همراه روزهای سخت هم. در مبارزه دمشق با داعشی‌های و تروریست‌ها، جمهوری اسلامی را کنار خود داشت و از این رو می‌توان نقش ایران را در آینده سوریه، مهم ارزیابی کرد. در سفر اخیر امیرعبداللهیان به دمشق هم این روابط راهبردی مورد توجه قرار گرفت. ایران برای حل معضل ایجاد شده بین سوریه و دمشق، در حال تلاش است و می‌توان سفر امیرعبداللهیان به ترکیه و بعد سوریه را در این راستا ارزیابی کرد. ایران تلاش می‌کند در اقتصاد سوریه‌ی پس از جنگ جای پای خود را محکم کرده و با ماجراجویی‌های رژیم صهیونیستی در این سرزمین مقابله کند.
چشم‌انداز روابط با عربستان
رفع سوتفاهم در سیاست منطقه‌ای را می‌توان توصیف ساده‌ای از انگیزه آغاز و تداوم گفت‌وگوها با عربستان سعودی در دولت سیزدهم دانست. مذاکراتی که شواهد از نتیجه‌بخشی روزافزون آن حکایت دارد و ارتقا سطح آن حتی به وزرای خارجه دو کشور. میزبان این دور از گفت‌وگوها عراق است و بغداد به خوبی از ثمرات نتیجه‌بخشی این مذاکرات برای منطقه و عراق آگاه است. روابط حسنه یا حتی قابل قبول تهران-ریاض، بسیاری از چالش‌های خاورمیانه را قابل حل می‌سازد و این برای کشورهای غرب آسیا، عامل رضایت است.
به همین دلیل است که فواد حسین وزیر خارجه عراق از تمایل بغداد برای آشکار شدن و ارتقای سطح گفت‌وگوهای بین ایران و عربستان سخن گفته و حتی خواستار گسترش آن به دیگر کشورها هم شده است و «مصطفی الکاظمی» نخست وزیر عراق در روزهای ۲۵ و ۲۶ ژوئن به عربستان و سپس ایران سفر و در این دو سفر، برای آرامش و ثبات در منطقه" گفت و گو کرده است.
سیگنال‌های مثبت از مصر
نزدیک به چهار دهه تنش یا سردی در روابط تهران و قاهره، تعطیلی سفارتخانه‌ها و ارتقا روابط دیپلماتیک به سطح دفتر حافظ منافع، دو کشور مسلمان را چنان از هم دور کرده است که برای نزدیکی مجدد، نیازمند همراهی بیشتر و صبوری هستند. با این همه سیگنال‌های مثبتی از سوی دو طرف در این زمینه به ویژه در یک هفته گذشته مشاهده شده است.
پس از اینکه فواد حسین وزیرخارجه عراق از آغاز گفت وگوهایی میان اردن-ایران و قاهره در تهران سخن گفت؛ گمانه‌زنی‌های بسیاری در این زمینه آغاز شد. در واکنش به این گمانه‌ها امیرعبداللهیان، گرچه از عدم مذاکره مستقیمی با طرف مصری، تاکنون سخن گفت اما بر این موضوع هم تاکید کرد که روابط تهران-قاهره به نفع دو کشور و دو ملت است. بیانیه تسلیت و همدردی «احمد حافظ» سخنگوی وزارت خارجه مصر، با خانواده قربانیان زمین‌لرزه استان هرمزگان و آرزوی شفای عاجل برای آنها، شاید در عرف بین‌الملل مرسوم باشد اما از ارسال آن از سوی قاهره در شرایط کنونی می‌تواند همان سیگنال مثبت توصیف شده قلمداد شود.
ترکیه، همسایه‌ای که ترک شدنی نیست
بهم ریختن روابط میان تهران و آنکارا، نقشه مشترک رژیم صهیونیستی و برخی کشورهای فرامنطقه‌ای است تا دو کشور قدرتمند منطقه را برابر یکدیگر قرار دهد. این نقشه شوم اما تاکنون با هوشیاری دو طرف ناکام مانده است و جمهوری اسلامی ایران، همچنان همسایه شمال غربی خود را به عنوان شریک استراتژیک تجارت و سیاست خود می‌داند و حجم ۲ میلیارد و ۷۴۲ میلیون دلاری مبادلات بین دو کشور گویای واضح این آگاهی درک متقابل است. هوشیاری آنکارا در برابر ماجراجویی‌های رژیم صهیونیستی در منطقه، مهم‌ترین خواسته تهران از همسایه خود است تا نبض امنیت منطقه در دست کشورهای منطقه قرار گیرد و تامین شود. در این مسیر سفر آینده «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه به تهران هم می‌تواند راهگشا باشد.
جمهوری آذربایجان؛ فصل عبور از سوءتفاهم
آغاز دولت سیزدهم در پاییز سال گذشته، همزمان بود با درگیری‌های جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر مناطقی از مرزهای مشترک. مناقشه ای که برخی دخالت‌ها، آن را به روابط تهران و باکو هم تسری داد و دو کشور روزهای پرتنشی را گذراندند.
تدبیر وزارت خارجه در آن زمان، نقشه‌های تل‌آویو علیه تهران را در باکو ناکام گذاشت، به گونه‌ای که روسای جمهور دو کشور در حاشیه نشست‌هایی در گفت‌وگو با یکدیگر در مسیر رفع سوتفاهم‌های موجود گام برداشتند. نتیجه این تدبیر ایران به گفته «جیحون بایراموف»، وزیرخارجه جمهوری آذربایجان رفع سوتفاهم‌های میان دو کشور بود و بایراموف از سفر قریب‌الوقوع «الهام علی‌اف» رئیس‌جمهور آذربایجان به ایران خبر داد.
همکاری‌های منطقه‌ای با اجرای پروژه های مشترک، ورود شرکت‌های ایرانی در شهرک‌های صنعتی و مناطق آزاد تجاری جمهوری آذربایجان، همکاری در حوزه انرژی و ترانزیت از برنامه‌هایی است که باکو و تهران برای ارتقا روابط اقتصادی خود آنها را در دستور کار دارند.
برجام؛ چشم انتظار نگاه منطقی غرب
بخش دیگری از رفت‌وآمدهای دیپلماتیک مردان دیپلماسی ایران، در یک ماه گذشته در حوزه برجام و مذاکرات هسته‌ای بود. مذاکراتی که دور جدید آن کوتاه بود و در دوحه قطر برگزار شد.
جمهوری اسلامی ایران در این دور از گفت‌وگوها تلاش کرد تا در چارچوب مشخص، خواسته‌های خود را به نماینده تروییکای اروپا و آمریکا منتقل کند. خواسته‌هایی که نه فراتر از برجام و نه فروتر از آن هستند. اینکه جمهوری اسلامی از طرف‌های ناقض برجام، قول‌هایی شفاهی و غیرقابل راستی‌آزمایی نخواهد یا در پی ایجاد و تثبیت سازوکار مشخصی برای برداشتن تحریم‌ها علیه اقتصاد خود نباشد یا نخواهد درباره توان دفاعی خود به خواسته های خارج از قاعده و منطق توجه کند، زیاده‌خواهی نیست و این موضوع باید به صورت مشخص برای غرب تبیین شود.
همانگونه که «علی باقری» مذاکره‌کننده ارشد ایران در مذاکرات هسته‌ای و نیز امیرعبداللهیان، بر آن تاکید می‌کنند، جمهوری اسلامی هرگز میز مذاکره را ترک نمی‌کند اما تن به خواسته‌های فراتر از منافع خود هم نخواهد داد. از این رو آغوش خود را به هر نوع استدلال منطقی که از سوی طرف‌های مذاکره اعلام و اعمال شود، گشوده است. این روی باز هم تنها محدود به مذاکرات هسته‌ای و غرب نیست، بلکه هر کشور مستقلی در صورتی که خواهان رابطه‌ای بر پایه احترام متقابل و منطق باشد، می‌تواند طرف مذاکره و روابط جمهوری اسلامی قرار گیرد. ایران از جهان جز منطق و انصاف نمی‌خواهد و این خواسته را هم غیرمنطقی نمی‌داند. از این روست که از هر ابتکاری در این زمینه استقبال کرده و آماده تفاهمی است که بتواند تامین کننده منافع‌اش باشد.