رای گیری در شورای امنیت بر سر گذرگاههای مرزی سوریه چندین سال است که موضوعی بحث برانگیز است.۱۵ عضو شورای امنیت سازمان ملل ۱۸ تیرماه سال گذشته (۱۴۰۰) به اتفاق آرا به پیش نویس قطعنامه ای رای دادند که گذرگاه مرزی باب الهوی به سوریه از طریق ترکیه به مدت یکسال دیگر باز خواهد ماند؛ اکنون این مهلت در روز یکشنبه پایان می‌یابد.
رای مثبت سال گذشته بر سر این قطعنامه، در پی توافق آمریکا و روسیه صورت گرفت و ماحصل آن تصویب قطعنامه ۲۵۸۵ بود روسیه آن زمان در پیش نویس پیشنهادی خود تمدید ۶ ماهه این گذرگاه مرزی را پیشنهاد کرده بود اما قبل از نشست نهایی در مذاکراتی که با نماینده آمریکا داشت، طرفین بر سر تمدید یکساله توافق کردند.
روسیه پیش از آن ۵ بار از حق وتوی خود برای بسته شدن گذرگاههای مرزی استفاده کرد و تنها با باز بودن گذرگاه مرزی باب الهوی موافقت کرد و آن را وتو نکرد.
سال گذشته برای نخستین بار روسیه که دارای حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل است، هم در پیش نویسی پیشنهادی امکان تمدید مجوز را برای ۶ ماه مطرح کرد و هم از حق وتوی خود استفاده نکرد. این رای و همراهی روسیه و آمریکا با یکدیگر، در پرتو دیدار و مذاکرات جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا و ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه در ژنو سوئیس میسر شد اما اکنون جنگ اوکراین و تحریم های آمریکا و غرب علیه روسیه، ورق را برگردانده و اوضاع سیاسی را بشدت تحت تاثیر قرار داده است.
منابع دیپلماتیک به خبرنگار ایرنا گفتند که از دو هفته قبل و پیش از پایان یافتن زمان باز بودن گذرگاه مرزی سوریه و ترکیه، دیپلمات های کشوری مختلف در حال رایزنی بر سر این موضوع هستند تا بر اساس گزارشی که اخیرا دبیر کل سازمان ملل متحد ارائه داده و نیز دغدغه های مهم دولت سوریه در مورد گذرگاه مرزی کشورش با ترکیه، بتوانند به راه حل مرضی الطرفینی برسند.
کشورهای نروژ و ایرلند از اعضای غیردائم شورای امنیت سازمان ملل پیش نویس قطعنامه ای را تهیه کرده اند که گذرگاه باب الهوی در مرز مشترک ترکیه و سوریه را برای یک سال دیگر به منظور تداوم کمک های فرامرزی به ویژه کمک های سازمان ملل به داخل سوریه باز نگه می دارد .
جرالدین برن ناسون، سفیر ایرلند در سازمان ملل پنجشنبه شب به خبرنگاران گفت که شبانه به تلاش خود ادامه خواهد داد و ابراز امیدواری کرد که صبح با یک راه حل بازگردد.
به گفته منابع دیپلماتیک به خبرنگار ایرنا، هم بر سر مدت زمان باز بودن این گذرگاه مرزی و هم بر سر سایر مفاد پیش نویس قطعنامه پیشنهادی اختلاف نظرهایی میان غرب به رهبری آمریکا و نیز سوریه و روسیه است.
دیمیتری پولیانسکی معاون سفیر روسیه در سازمان ملل می گوید که مسکو می خواهد این گذرگاه مرزی برای شش ماه تمدید شود و شورای امنیت پس از شش ماه قطعنامه جدیدی برای تمدید آن تصویب کند.اما لیندا توماس گرینفیلد، سفیر آمریکا در سازمان ملل به خبرنگاران گفت: دوره شش ماهه در ماه ژانویه که اواسط زمستان است، در بدترین زمان ممکن به پایان می‌رسد.
وی افزود: قطعنامه شش ماهه اطمینان و تضمین مورد نیاز آوارگان سوری و گروه های امدادی را ارائه نمی کند.
به گفته منابع دیپلماتیک به خبرنگار ایرنا، ارائه تضمین به دولت سوریه که این قطعنامه هم حاکمیت و تمامیت ارضی دمشق را حفظ کند و هم بطور متوازن اجرا شود، و نیز تضمین بر سر اینکه کمک ها به دست تروریست هایی چون جبهه النصره و تحریر الشام نرسد، از دیگر محورهای اختلافات است.
روسیه همچنین معتقد است با توجه به اینکه دولت بشار اسد قدرت را در سوریه در دست دارد، کمک های فرامرزی به این کشور باید از طریق دولت مرکزی انجام شود و سوریه نیز بارها نگرانی‌های جدی خود را در مورد سازوکار ارسال کمک ها از طریق گذرگاه مرزی را اعلام کرده است.
"بسام صباغ" نماینده دایم سوریه در سازمان ملل متحد همواره تاکید کرده است که برخی کشورها از شورای امنیت برای سیاسی کردن روند فعالیت های انسانی در سوریه سوء استفاده می کنند و پیامدهای فاجعه بار تحریم های یکجانبه و تحمیلی علیه ملت سوریه را نادیده می گیرند.
وی با تاکید بر اصل حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه بارها بیان کرده است مرکز توزیع کمک های بشردوستانه در سراسر سوریه، باید دمشق باشد نه هیچ شهری در کشورهای همسایه.
نماینده سوریه در سازمان ملل گفته است شورای امنیت باید از ترکیه بخواهد که نیروهای خود را از سوریه خارج کرده و دست از حمایت از تروریسم در سوریه بردارد.
وی تصریح کرده است: آمریکا باید به اشغال اراضی سوریه پایان دهد و دست از حمایت از گروه های تروریستی جدایی طلب بردارد و همچنین سرقت منابع ملی سوریه را متوقف کند.
اکنون روسیه نیز پیش نویس قطعنامه پیشنهادی خود را با توجه به مسایل یاد شده تهیه کرده است.
منابع دیپلماتیک به خبرنگار ایرنا می گویند از سویی کشورهای مختلف در حال رایزنی با مسکو هستند که قطعنامه باز بودن گذرگاه مرزی سوریه و ترکیه را وتو نکند و از سوی دیگر رایزنی ها با نروژ و ایرلند و غرب بر سر متن پیشنهادی آنان در حال انجام است که آنها نیز دغدغه های دولت سوریه و نیز روسیه را در متن پیش نویس لحاظ کنند. چرا که تحریم های یکجانبه مانع اجرای پروژه های اولیه بازسازی بوده و در واقع سوریه و روسیه به دنبال تضمین هستند.
آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل متحد ۳۱ خرداد ماه در نشست شورای امنیت درباره سوریه با بیان اینکه وضعیت انسانی در سوریه برای میلیون ها کودک، زن و مرد در سراسر این کشور همچنان وخیم است و ۹۰ درصد مردم سوریه زیر خط فقر زندگی می کنند، خواستار تمدید قطعنامه شورای امنیت شد.
دبیر کل سازمان ملل افزود: نیازها از زمان شروع جنگ در ۱۱ سال پیش به بالاترین حد خود رسیده است. و بزرگترین بحران پناهجویان در جهان همچنان بر منطقه و جهان تأثیر می گذارد و ۱۴.۶ میلیون نفر به کمک های بشردوستانه نیاز دارند و ۱۲ میلیون نفر در ناامنی غذایی به سر می‌برند.
گوترش تاکید کرد: زیرساخت‌ها در سوریه در حال فروپاشی است و در طول سال ها درگیری ویران شده است. فعالیت اقتصادی سوریه طی یک دهه درگیری، بحران‌های مالی منطقه‌ای، تحریم‌ها و همه‌گیری کرونا به نصف کاهش یافته است.
به گفته وی، بر اساس گزارش بانک جهانی، اقتصاد سوریه امسال کوچک تر خواهد شد و مردم سوریه در لبه پرتگاه زندگی می کنند و دیگر قادر به تحمل این وضعیت نیستند. همچنین نیازها در شمال غرب سوریه همچنان در حال افزایش است. ۲.۸ میلیون نفر، عمدتاً زنان و کودکان، آواره هستند و بسیاری در اردوگاه ها زندگی می کنند.
دبیر کل سازمان ملل با بیان اینکه بیش از ۹۰ درصد مردم سوریه در شمال غرب این کشور به کمک نیاز دارند، می گوید ما باید شجاعت و عزم را برای انجام کار لازم جهت دستیابی به یک راه حل سیاسی از طریق مذاکره انجام دهیم.
گوترش از همه اعضای شورای امنیت خواسته است هر چه در توان دارند انجام دهند تا طرفین را به شرکت در مذاکرات معنادار تشویق کنند.
اکنون تصمیم گیری درباره تمدید باز بودن گذرگاه مرزی باب الهوی در مرز سوریه و ترکیه، آزمون دیگری برای سنجش روابط میان کشورها پس از جنگ اوکراین است چرا که دیگر ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه که تا قبل از این جنگ، از نظر جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا "دشمنی شایسته" بود، نیست و از این رو، دیپلمات ها لحظات سختی را پیش رو دارند.