سفر «جو بایدن» رئیس‌جمهوری آمریکا به غرب آسیا که ۱۳ ژوئیه (۲۲ تیرماه) آغاز و تا ۲۶ ژوئیه ادامه خواهد یافت، از نگاه ناظران با اهداف چندگانه صورت می‌گیرد. در جریان این سفر دیپلماتیک که برای نخستین بار طی دو سال اخیر صورت می‌گیرد، فلسطین اشغالی و عربستان سعودی هدف‌گذاری شده‌اند.
بر پایه گزارش‌های انتشاریافته از جزئیات برنامه سفر، هواپیمای بایدن ابتدا در فرودگاه «بن گوریون» اسرائیل فرود خواهد آمد؛ دیدار با مقامات رژیم صهیونیستی همچون «یائیر لاپید» نخست‌وزیر جدید و «بنی گانتس» وزیر جنگ این رژیم، بازدید از سامانه‌های امنیتی اسرائیل در پایگاه هوایی «پالماخیم» و تلاش برای عادی‌سازی روابط تل‌آویو-ریاض در قالب پروژه «ناتوی خاورمیانه‌ای» از جمله این اهداف و برنامه‌ها به شمار می‌رود.
کاپوی دیپلماتیک بایدن به منظور ائتلاف‌سازی با یک سری مجموعه‌های ناهمگون عبری- عربی و نیز پیشبرد طرح سپر دفاع موشکی منطقه‌ای بیش از آنکه رویای کاخ سفید را به واقعیت تبدیل کند، بر تنش‌های منطقه‌ای خواهد افزود
تکاپوی دیپلماتیک بایدن به منظور ائتلاف‌سازی با یک سری مجموعه‌های ناهمگون عبری- عربی و نیز پیشبرد طرح سپر دفاع موشکی منطقه‌ای بیش از آنکه رویای کاخ سفید را به واقعیت تبدیل کند، بر تنش‌های منطقه‌ای خواهد افزود. اندیشکده «کوئینسی» در گزارشی هشدار می دهد که تاکیدات بایدن بر اصولی نظیر عادی سازی روابط رژیم‌صهیونیستی با عربستان و یا پیشبرد طرح ایجاد سپر دفاع هوایی منطقه ای در خاورمیانه، می‌تواند منجر به تحریک فزاینده ایران و اوج گیری تنش‌ها در سطح منطقه شود.
از این رو، یکی از مهمترین توصیه‌های کارشناسان به بایدن این بوده که وی بهتر است پیشبرد طرح سپر دفاع موشکی منطقه‌ای خود را کنار بگذارد و بر آن اصرار نورزد چرا که پیشبرد این دستورکار، خلاف ادعای کاخ سفیدنشینان مبنی بر استقرار صلح و ثبات در منطقه غرب آسیا را ثابت می‌کند.
چشمان بایدن به نفت عربستان
بعد از اسرائیل، عربستان سعودی مقصد بعدی بایدن است و بر پایه برنامه اعلان شده قبلی، وی روز شنبه شانزدهم ژوئیه در نشست رهبران شورای همکاری خلیج فارس در شهر جده عربستان شرکت می‌کند.
سفر به عربستان با بوی نفت همراه است و بحران اوکراین بر آن سایه افکنده‌است؛ بحرانی که طی چهار ماه و نیم گذشته، غربی‌ها را به تنگنایی راهبردی کشانده‌است تا جایی که به رغم تحریم‌های شدید علیه ایران و ونزوئلا از این دو کشور درخواست افزایش صادرات نفت داشته‌باشند.
نشریه «اکونومیست» در این باره به نقل از یک مقام فرانسوی که در حاشیه اجلاس «گروه هفت» (جی۷) صحبت می‌کرد، گزارش کرد که «هدف پاریس از این رفع محدودیت، کاهش فشار روسیه به خاطر تکیه بر عرضه انرژی است».
مطالبه غربی‌ها از کشورهایی که دهه‌ها تحت تحریم‌های سنگین آمریکا قرار دارند از وضعیت اقتصادی اسفناک این کشور در فضای پسابحران اوکراین حکایت می‌کند به طوری که برخلاف رویه متداوم تورم ۲ دردرصدی، اینک نرخ تورم آمریکا از مرز ۸ درصد نیز فراتر رفته است که بی‌تردید در صورت تداوم بحران، روند رو به رشد آن ادامه خواهد یافت.
در چنین شرایطی، درک یکی از اهداف اصلی سفر بایدن به رغم تیرگی روابط دو ساله اخیر واشنگتن- ریاض دشوار نیست و آن تقاضا برای افزایش صادرات نفت با هدف کاهش بهای آن است؛ موضوعی که نه فقط آمریکا بلکه متحدان اروپایی آن را نیز سردرگم و نگران ساخته‌است.
لازم به ذکر است که بهای نفت در ماه مارس پس از اعمال تحریم‌های گسترده آمریکا و اروپا علیه روسیه بر سر جنگ در اوکراین، به بالاترین حد از سال ۲۰۰۸ صعود کرد و به بیش از ۱۳۹ دلار در هر بشکه رسید. اگرچه قیمت‌ها از آن زمان اندکی کاهش پیدا کرده اما به دلیل عرضه محدود و نگرانی از ظرفیت مازاد تولید اندک «اوپک پلاس»، همچنان بیش از ۱۱۵ دلار در هر بشکه معامله می‌شود.
بهای نفت در ماه مارس پس از اعمال تحریم‌های گسترده آمریکا و اروپا علیه روسیه بر سر جنگ در اوکراین، به بالاترین حد از سال ۲۰۰۸ صعود کرد و به بیش از ۱۳۹ دلار در هر بشکه رسید
امید غربی‌ها از نشست روز پنجشنبه نهم تیرماه اوپک پلاس نیز به یاس تبدیل شد چرا که کشورهای عضو تصمیم گرفتند به طور مشترک تولید نفت خود را در ماه اوت ۶۴۸ هزار بشکه در روز افزایش دهند که این میزان برای پر کردن خلا موجود در بازار انرژی کافی نیست.
سفری که چشم اندازش روشن نیست
بسیاری از صاحبنظران سیاسی طی هفته‌های اخیر با شنیدن زمزمههای نخستین سفر بایدن به منطقه، تلاش کردند تا این سفر را از زوایای مختلف به ویژه تکاپوی کاخ سفید برای همراهی نفتی عربستان واکاوی کنند.
لازم به یادآوری است که برخلاف دوره چهارساله «دونالد ترامپ»، روابط واشگتن و ریاض در دو سال اخیر همواره تیره بوده‌است؛ موضوعی که در شعارهای انتخاباتی ۲۰۲۰ بایدن و ماجرای قتل «جمال خاشقجی» ستون نویس «واشنگتن پست» و روزنامه‌نگار منتقد سعودی ریشه دارد که به باور سازمان‌های امنیتی آمریکا به دستور ولیعهد عربستان صورت گرفته‌است.
بایدن در مناظره اولیه حزب دموکرات که در سال ۲۰۱۹ برگزار شد از واژه «پرایا» (منفور) خطاب به ولیعهد سعودی بهره گرفت و متعهد شد به عنوان رئیس‌جمهوری آمریکا، دولت عربستان‌سعودی و ولیعهد «محمد بن‌سلمان» را وادار می‌کند تا بهای قتل خاشقچی را بپردازند.
در ماه‌های گذشته که بحران انرژی در جهان به ویژه غرب ایجاد شد، آل سعود دست رد بر سینه واشنگتن زد و به بهانه‌های مختلف از افزایش صادرات سر باز زد. سفر کنونی بایدن به عربستان هم از نگاه بسیاری از کارشناسان به نتیجه مورد نظر کاخ سفید منجر نخواهد شد.
همان گونه که اندیشکده آمریکایی «فارن افرز» این سفر رت یک «اشتباه» دانسته و پایگاه تحلیلی «گرید» (grid) در گزارشی نوشته‌است: بعید به نظر می‌رسد که سفر بایدن به عربستان سعودی همچون سفر معروف ترامپ در سال ۲۰۱۷ پر زرق و برق باشد و مطمئناً از رقص شمشیر و هدیه‌های گرانقیمت خبری نیست.
رئیس‌جمهوری آمریکا نیم نگاهی نیز به انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره دارد که به دلیل ناکارمدی، احتمال شکست دموکرات‌ها در آن بسیار بالا است
طنز تلخ ماجرا اما بازی کاخ سفید با مهره عربستان برای برون رفت از دو بحران همزمان اقتصادی و سیاسی داخلی است؛ متهم کردن ریاض به نقض حقوق بشر و استمداد طلبیدن از عربستان دو رفتار متناقض است و از اولویت منافع اقتصادی بر ارزش های انسانی آنها نشان دارد.
افزون بر تلاش دیپلماتیک بایدن برای برون رفت از بحران اقتصادی که پیشتر به آن اشاره شد، رئیس‌جمهوری آمریکا نیم نگاهی نیز به انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره دارد که به دلیل ناکارمدی، احتمال شکست دموکرات‌ها در آن بسیار بالا است و در صورت تداوم این وضعیت، این طیف سیاسی در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴ با چالش‌های جدی مواجه خواهند شد.