به گزارش ایرنا از وزارت امور اقتصادی و دارایی، «محمد جلال» درباره اجرای طرح هوشمندسازی و مردمی‌سازی یارانه نان، اظهار داشت: یارانه آرد و نان یک تفاوت ماهوی با یارانه سایر کالاهای اساسی و حتی حامل‌های انرژی دارد و اینکه وقتی یارانه را به خود کالا اختصاص می‌دهیم، کسانی از یارانه بیشتر منتفع می‌شوند که بیشتر مصرف می‌کنند، اما در سایر کالاها و حتی حامل‌های انرژی، افراد پرمصرف‌مان، بیشتر افراد متمکن هستند.
وی افزود: در موضوع نان، پرمصرف‌ها، افراد و خانواده‌هایی هستند که تمکن مالی پایین‌تری دارند و به دلیل اینکه امکان تأمین کالاهای مصرفی دیگر را ندارند، نان بیشتری مصرف می‌کنند؛ البته به شرطی که واقعاً نان به مصرف این خانوارها برسد.
جلوگیری از انحراف مصارف گندم، آرد و نان
مشاور وزیر اقتصاد، هدف اصلی طرح مدیریت هوشمند یارانه آرد و نان یا به اختصار (مهیا) را جلوگیری انحراف از مصارف گندم و آرد و نان عنوان کرد.
وی توضیح داد: در سمت مردم اتفاق ویژه‌ای را مشاهده نخواهیم کرد؛ یعنی نه افزایش قیمت نان و نه محدودیت خرید نان توسط مردم را خواهیم داشت و نه حتی ابزار خاصی تحت عنوان کارت نان یا چیزی شبیه این برای مردم وجود دارد، به این معنی که مردم با کارت بانکی خودشان از هر بانکی که باشد، مطابق سابق خرید نان را با همان نرخ سابق انجام می‌دهند.
عملکرد نانوا قابل ارزیابی می‌شود
جلال ادامه داد: فقط از سمت کارتخوان‌های هوشمند، یا بستر پرداخت هوشمندی که به این سامانه متصل است، تغییر اتفاق می‌افتد و عملکرد نانوا سنجیده شده و قابل ارزیابی می‌شود، با این رویکرد بحث ما این است که دسترسی به آرد یارانه‌ای یا یارانه آرد، منوط به میزان عملکرد فروش نان به مردم است.
وی اضافه کرد: قبلاً این تخفیف با رایزنی و چانه‌زنی اتفاق می‌افتاد، یعنی یک سهمیه آرد مشخصی به نانوا داده می‌شد ولی اینکه برای آن عملکردی وجود دارد یا خیر، دیگر بررسی نمی‌شد؛ یعنی ما نمی‌توانستیم خروجی را بسنجیم، این زیرساخت در فاز نخست خودش که بحث استقرار سامانه‌های پرداخت هوشمند است، سنجش عملکرد نانوایان را انجام می‌دهد.
مشاور وزیر اقتصاد گفت: سهمیه آرد برای نانوایان متعهد و درستکار و توانمند در این طرح به‌تدریج برداشته می‌شود و هزینه بالای اجاره نانوایی که ناشی از سهمیه آرد بوده است، به آرامی کاهش پیدا می‌کند و همچنین هزینه مجوز به مرور کاهش می‌یابد و به سمت صفر حرکت می‌کند.
وی متذکر شد: بنابراین در نهایت هزینه تولید نان برای این نانوایان کاهش خواهد یافت و از سوی دیگر افرادی که بیشتر با انگیزه عرضه خارج از شبکه آرد و سوءاستفاده از آرد ارزان، کسب‌وکار خود را فعال کرده بودند و مجوز گرفته بودند، موضوعیت کار برایشان از دست می‌رود، چراکه در این طرح به آنان یا آرد یارانه‌ای مبتنی بر عملکرد ثبت شده در این سامانه اختصاص می‌یابد یا آرد و گندم آزادسازی می‌شود و اگر شرایط فراهم شود و در یک استان آزمایش شود، مابه‌التفاوت نرخ آزاد با نرخ فروش نان، یا همان قیمت تمام شده نان به حساب آنان واریز می‌شود.
جلال بیان کرد: این طرح با دو رویکرد در فاز دوم خود پیگیری خواهد شد؛ یا آرد یارانه‌ای مبتنی بر عملکرد اختصاص می‌یابد یا آرد و گندم به نرخ آزاد تغییر قیمت می‌یابد و به ازای عملکرد، مابه‌التفاوت آن به نانوا پرداخت می‌شود، ولی از سمت مردم هیچ تغییری نداریم و هیچ جهش قیمتی یا هزینه‌ای به مردم وارد نمی‌شود.
استفاده از مفهوم الگوی متعارف
وی یادآور شد: از سمت مردم اصولاً ما محدودیت یا مفهومی تحت عنوان سهمیه نان نداریم، وقتی می‌گوییم سهمیه، یعنی یک قیمت نان اصطلاحاً ترجیحی و یک قیمت آزاد نان داریم و کلاً رویکرد طرح، رویکرد مدیریت داده‌محور است. یعنی ما سمت نانوا در بیشتر اوقات و گاهی از سمت مردم یا خریداران، ممکن است تراکنش‌های غیرمتعارف داشته باشند که در اینجا از مفهوم الگوی متعارف استفاده کردیم و میانگین رفتاری فروش یا خرید نان در بین نانوایان و مشتریان در هر منطقه، سنجیده می‌شود چون در هر منطقه یک الگوی رفتاری متفاوت داریم.
مشاور وزیر اقتصاد افزود: ما از همان میانگین عملکرد نانوایان یا میانگین عملکرد خریداران، الگوی متوسط را استخراج می‌کنیم و فعالیت کردن حوالی این الگو را متعارف می‌دانیم؛ اما فاصله گرفتن از این الگو قاعدتاً متعارف نخواهد بود، یعنی نانوایی که احیاناً بخواهد تقلب کند و با یک کارت چند بار تراکنش خرید بزند یا بیش از حد تراکنش‌های غیرواقعی در کارتخوان داشته باشد، با یک تحلیل داده ساده، استخراج می‌شود و تراکنش‌های غیرمعمول از مابه‌التفاوتی که قرار است به وی پرداخت شود یا آرد یارانه‌ای که قرار است مابه‌التفاوت آن به نانوا پرداخت شود، حذف خواهد شد و همچنین برای نانوا رتبه اعتباری در نظر گرفته می‌شود که به‌ازای هر بار ارتکاب روش‌های متقلبانه، رتبه اعتباری نانوا کاهش یابد.
وی یادآوری کرد: این روش باعث می‌شود که ضریب تخفیف بازپرداخت یا تخفیف مابه‌التفاوت آرد یارانه‌ای کاهش یابد و مدت‌ها طول بکشد که نانوا بتواند رتبه اعتباری‌اش را ترمیم کند؛ لذا با یک الگوی بازدارنده غیرقضایی ترجیح می‌دهیم که موضوع حل‌وفصل شود و نانوایی که زحمتکش است و می‌خواهد مفصل روی این حوزه کار کند و قبلاً محدودیت سهمیه آرد داشت و یا نمی‌توانست از یک حجمی بیشتر تولید کند، در این طرح دیگر آن محدودیت‌ها به‌صورت خودکار برداشته می‌شود.
جلال ادامه داد: از آن طرف یک عده‌ای که صرفاً به دنبال سهمیه هستند، موضوعیت ادامه کسب‌وکارشان از بین می‌رود و خود به خود مجبورند یا تغییر شیوه دهند و یا واقعاً به فکر تولید نان برای کسب سود باشند و یا اینکه کلاً این کسب‌وکار را رها کنند.
پوشش ۶۳ درصدی کارتخوان‌های هوشمند در کشور
وی با اشاره به برآورد صرفه‌جویی ۱.۵ میلیارد یورویی سالانه با اجرای این طرح تشریح کرد: برآوردهای بیشتر از ۱.۵ میلیارد یورو هم از محل ذخیره گندم و آرد صرفه‌جویی با این طرح خواهیم داشت که این از طریق بررسی داده‌هایی که از سامانه به دست می‌آید، مشخص شده است، با گذشت حدود ۵۵ روز از این طرح، ما از نظر تعداد کارتخوان بیش از ۶۳ درصد از کل کشور را پوشش داده‌ایم و از نظر تعداد تراکنش‌های فروش نان نانوایی‌ها بیش از ۸۹ درصد نانوایی‌های کشور را پوشش داده‌ایم.
مشاور وزیر اقتصاد گفت: قبل از شروع طرح، روزانه چیزی حدود هفت میلیون تراکنش فروش نان در کارتخوان‌های نانوایی‌های سراسر کشور داشتیم که مبتنی بر آمارهای بانک مرکزی است و الان بیش از ۶ میلیون تراکنش را روزانه در سامانه مشاهده می‌کنیم و تخمین‌های اولیه نشان می‌دهد که این مبنای ۳۰ درصد انحراف، تخمین رو به بالایی نیست، بلکه یک تخمین معمولی و شاید هم رو به پایین باشد و عدد جلوگیری از انحرافات و تقلب‌ها و سوءاستفاده‌ها شاید بزرگ‌تر از این هم باشد؛ ولی اجمالاً برای طرح موضوع همان ۳۰ درصد انحراف عددی است که روی آن اطمینان حاصل شده است که وجود دارد و امیدواریم که این طرح بتواند تا حد بسیار زیادی از این انحرافات را بدون ایجاد تنش قیمتی یا محدودیتی در خرید برای خریدهای متعارف، مدیریت بکند.
وی همچنین توضیح داد: خریدهای کسب‌وکارها و نهادهای بزرگ و خریدهای حجیم که اصطلاحاً ناظر به یک نهاد یا مجموعه‌ای است، صرفاً با ثبت اطلاعات آن نهاد یا کسب‌وکارها، اطلاعات فرد خریداری که به نمایندگی از آنها می‌خواهد خرید را انجام بدهد، تراکنش‌های خریدش تبدیل به تراکنش‌های متعارف می‌شود و جزو عملکرد نانوا هم محاسبه خواهد شد؛ اما اگر این کار را انجام ندهد، عملکرد خریدش جزو عملکرد خروجی نانوا محسوب نمی‌شود و از تخفیف‌های بعدی دچار مشکل خواهد شد.
پرداخت ۱۵ درصد مازاد عملکرد فروش کارتخوان‌های هوشمند با نانوایان
جلال درباره نرخ‌های اعلام شده از سوی اتحادیه عنوان کرد: اینها همان نرخ سال گذشته است و هیچ تغییری نکرده است، مبنای عمل مطابق همان قانون مجلس و هم نرخ‌های سال ۱۴۰۰ است و چون این نرخ‌ها تغییر نمی‌کند، نانوایانی که فعالیت می‌کنند، فعلاً بعد از نصب کارتخوان‌های هوشمند و مبتنی بر عملکردشان ۱۵ درصد مازاد پرداخت به آنها در پایان هر روز پرداخت می‌شود و پیگیر هستیم که این عدد افزایش یابد تا نانوایان بتوانند افزایش هزینه‌های اجاره و دستمزد خودشان را پوشش بدهند و بتوانیم از کسی که فعالیت درست و سالم انجام می‌دهد به قدر کفایت حمایت کنیم تا کسب‌وکارش ادامه پیدا کند.
وی توضیح داد: از سمت مردم هم زیرساخت مشارکت برای رتبه‌بندی نانوایان و اخذ نظر مردم راجع به کیفیت و مقدار نان برای هر نانوایی اعم از کم‌فروشی و احیاناً گزارش دادن برخی تقلب‌ها و ... با استفاده از ظرفیت مردم هم پیش‌بینی‌هایی انجام شده است که در آینده به آن پرداخته خواهد شد.
ابزار جدیدی تحت عنوان کارت نان صحت ندارد
این مقام مسوول متذکر شد: مجدداً تأکید می‌کنم که در راهکار طرح پیشنهادی مدیریت هوشمند یارانه آرد و نان که از سمت وزارت اقتصاد مدیریت می‌شود و وزارتخانه‌های کشور، کشاورزی، رفاه و ... همکاری بسیار خوب و نزدیکی داشتند و مسئولان استانی هم همراهی و دقت نظر بالایی داشتند، کار به خوبی پیگیری شد، اما حتماً نواقصی در کار وجود دارد که در طول زمان رفع خواهد شد.
وی خاطرنشان کرد: از مردم هم که صبوری به خرج می‌دهند تشکر و تأکید می‌کنیم که در این طرح هیچ‌گونه افزایش قیمتی در حوزه نان سنتی را به دنبال نخواهد داشت و محدودیت‌های خرید هم وجود نخواهد داشت و ابزار جدیدی تحت عنوان کارت نان و ... هم یک شایعه و گمانه‌زنی رسانه‌ای بوده و صحت ندارد و مردم با هر کارت بانکی که نزد خودشان است می‌توانند خرید خودشان را انجام دهند و هیچ‌گونه تغییری از طریق کارتخوان‌های جدید نخواهیم داشت.