یکی از رویدادهای مهم بین‌المللی در سال ۲۰۲۱ (سال ۱۴۰۰) تسلط طالبان بر افغانستان بود که دوره جدیدی را در این کشور آغاز کرد. اگرچه توافق آمریکا و طالبان در تاریخ ۲۹ فوریه ۲۰۲۰ (۱۰ اسفند ۱۳۹۸) در دوحه، پایتخت قطر امضا شد، اما سال ۲۰۲۱ در این زمینه تعیین‌کننده بود، زیرا این گروه جهان را لرزاند. طالبان بسیاری از شهرهای افغانستان را به تصرف درآورد و در نهایت کنترل کابل پایتخت این کشور را تصرف کردند.
بسیاری از مقامات بلندپایه از جمله اشرف غنی رئیس‌جمهور از کشور فرار کرده و چندین نفر حتی هنگام تلاش برای خروج از این کشور در فرودگاه کابل جان باختند. این دومین باری بود که طالبان قدرت را در افغانستان به دست گرفت. دوره نخست اقتدار از سال ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۱ بود و پس از حمله ایالات‌متحده در سال ۲۰۰۱ پایان یافت. آمریکا این حمله را پس از حمله تروریستی ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ انجام داد که در آن مهاجمان از آموزش تا پناهگاه در افغانستان که تحت حکومت طالبان بود، حضور داشتند. پس از ۲۰ سال، ظهور جدی طالبان بار دیگر تمام جهان را شوکه کرد.
آمریکا که سبب پایان حکومت طالبان در سال ۲۰۰۱ شد، مقصر ظهور طالبان در سال ۲۰۲۱ شناخته شد. باوجود صرف میلیاردها دلار آمریکا و ناتو برای آماده‌سازی نیروهای امنیتی در افغانستان، طالبان کنترل کل کشور را در ۱۵ اوت به دست گرفت. در سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۴، نیروهای بین‌المللی کمک به امنیت (ایساف) به رهبری ناتو در حفظ امنیت در این کشور مشارکت داشتند.
چگونه طالبان پس از دو دهه قدرت را به دست گرفت؟
حدود ۳۰ سال پیش که طالبان در افغانستان به قدرت رسید، ماهیتی ضد آمریکایی نداشت بلکه شرکت‌های آمریکایی از طالبان حمایت مالی انجام می‌دادند
همه چیز از زمان مذاکرات طالبان و آمریکا در دوحه آغاز شد و در آن زمان تفاهماتی میان طرفین شکل گرفت که مشخصا دشمنی را بین آمریکا و طالبان از بین برد. در زمان مذاکرات دوحه طرفین به دنبال منافع خود بودند و به توافقاتی نیز دست پیدا کردند. آمریکا با توجه به هزینه‌های سنگینی که در غرب آسیا متحمل شده بود، قصد داشت از این هجمه سنگین رها شود. از سوی دیگر نیز به دنبال این بودند تا قسمتی از افغانستان که طالبان بر آن تسلط داشت، علیه آمریکا نباشند و طالبان نیز به شکلی با پذیرش خواسته‌های آمریکا به دنبال این بود تا تحرکات سیاسی خود را رسمیت بخشد و حداقل آمریکا را دیگر در مقابل خود نبیند تا آسان‌تر به خواسته‌های خود در افغانستان دست یابد.
خواسته‌های طرفین تا حدود زیادی به واقعیت نزدیک شد و هر یک از طرفین ۷۰ درصد خواسته‌های خود را به‌دست آوردند. باید توجه داشت که حدود ۳۰ سال پیش که طالبان در افغانستان به قدرت رسید، ماهیتی ضد آمریکایی نداشت بلکه شرکت‌های آمریکایی از طالبان حمایت مالی انجام می‌دادند تا بتوانند در آینده گاز ترکمنستان را از طریق خاک افغانستان به پاکستان منتقل کنند. بنابراین طالبان از ابتدا رویکرد ضدآمریکایی نداشته است. طالبان فقط بر این باور بود که آمریکا رقیب آنها در افغانستان است که در این خصوص نیز به توافق رسیدند و آمریکا از خاک افغانستان خارج شد.
خروج سربازان ناتو منجر به حمله قدرتمند طالبان شد
بایدن خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان را تا ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۱ اعلام و روحیه طالبان را تقویت کرد و این گروه مسلح کمپینی را برای به دست گرفتن کنترل شهرهای افغانستان آغاز کرد
در سال ۲۰۱۵، نیروهای اصلی ناتو از افغانستان خارج شدند، در چارچوب عملیات غیر جنگی این ائتلاف «پشتیبانی قاطع»، یک گروه ۱۳ هزار نفری برای حمایت از دولت افغانستان در آنجا باقی ماندند.
در اوایل سال ۲۰۲۱، جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد که خروج نیروها از افغانستان تا ۱۱ سپتامبر تکمیل خواهد شد. در اواسط همان سال، خروج سربازان ناتو از کشور منجر به حمله قدرتمند طالبان شد. در حالی که توافق‌نامه دوحه در دوره دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا با طالبان امضا شد، جو بایدن که در ۲۰ ژانویه ۲۰۲۱ به قدرت رسید، هیچ تغییری در توافق‌نامه و خروج نیروهای آمریکایی از اسلاف خود ایجاد نکرد. دولت افغانستان این تصمیم را تایید کرد.
در ۱۴ آوریل ۲۰۲۱، بایدن خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان را تا ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۱ اعلام و روحیه طالبان را تقویت کرد و این گروه مسلح کمپینی را برای به دست گرفتن کنترل شهرهای افغانستان آغاز کرد.
نیروهای آمریکایی در جریان پیشروی طالبان فرودگاه بگرام را تخلیه کردند
طالبان نه تنها موفق شدند مردم محلی را ساکت کنند، بلکه پرسنل امنیتی افغان را که در کنار آمریکا کار می‌کردند متقاعد کردند که تسلیم شوند و امنیت آنها را تضمین کردند
با اعلام خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان تا ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۱، طالبان شروع به تصرف و تسلط بر همه شهرها به‌ویژه در شمال افغانستان کرد. این در حالی است که دنیا از اینکه این کنترل به جز سال ۲۰۰۱ بدون خونریزی انجام شده، تعجب کرد. طالبان نه تنها موفق شدند مردم محلی را ساکت کنند، بلکه پرسنل امنیتی افغان را که در کنار ایالات‌متحده کار می‌کردند، متقاعد کردند که تسلیم شوند و امنیت آنها را تضمین کردند. نیروهای آمریکایی در جریان پیشروی طالبان در افغانستان، فرودگاه بگرام، مرکز مهم جنگ آمریکا را تخلیه کردند.
نیروهای افغان مدعی شدند که نیروهای آمریکایی بدون هیچ هماهنگی با مقامات شهرستان بگرام یا دفتر والی پایگاه هوایی را تخلیه کردند که این امر نه تنها بر روحیه نیروهای افغان بلکه بر روحیه دزدان و عوامل نفوذی نیز تأثیر گذاشته است. این پایگاه هوایی از سال ۲۰۰۱ تحت کنترل ایالات‌متحده بود و به محض تخلیه نیروهای آمریکایی، غارت و هرج و مرج به وجود آمد.
طالبان پیش از این بسیاری از شهرها و ولایات افغانستان را تصرف کرده و کنترل بسیاری از مناطق را بدون درگیری به دست گرفته بود. تمام شهرهای کوچک و بزرگ طی چند روز توسط طالبان به تصرف درآمد. مقدمات ورود طالبان به کابل فراهم شده بود که در ۱۵ اوت، زمانی که اشرف غنی، رئیس‌جمهور از کشور فرار کرد و طالبان بدون خونریزی کاخ ریاست جمهوری را تصرف کردند. با این حال جمعیتی در فرودگاه کابل از کشور خارج می‌شدند. همه جا فقط هرج و مرج بود. مردم به هر قیمتی می خواستند این کشور را ترک کنند.
پنتاگون درباره سرنوشت سلاح‌های آمریکایی در دست طالبان سکوت می‌کند
آمریکا از سال ۲۰۰۵ تا اوت ۲۰۲۱ در مجموع ۱۸.۶ میلیارد دلار تجهیزات به نیروهای دفاعی و امنیت ملی افغانستان داده است و از مجموع آنها، تجهیزاتی به ارزش ۷.۱۲ میلیارد دلار پس از تکمیل روند خروج ایالات متحده در ۳۱ اوت ۲۰۲۱، در افغانستان باقی مانده‌اند
پس از خروج کامل نیروهای آمریکایی از افغانستان، انبوهی از تجهیزات نظامی آمریکا به ارزش بیش از هفت میلیارد دلار در افغانستان باقی مانده و به دست طالبان افتاده است و ایالات‌متحده، برای بازگشت به افغانستان به منظور پس گرفتن یا انهدام این تجهیزات هیچ برنامه‌ای ندارد. شایان ذکر است که آمریکا از سال ۲۰۰۵ تا اوت ۲۰۲۱ در مجموع ۱۸.۶ میلیارد دلار تجهیزات به نیروهای دفاعی و امنیت ملی افغانستان داده است و از مجموع آنها، تجهیزاتی به ارزش ۷.۱۲ میلیارد دلار پس از تکمیل روند خروج ایالات‌متحده در ۳۱ اوت ۲۰۲۱، در افغانستان باقی مانده‌اند. اخیراً یکی از مقامات ارشد پنتاگون اذعان کرد هیچ اطلاعاتی در مورد برنامه‌ای برای دور نگه داشتن تسلیحات، خودروها، هواپیماها و سایر ادوات جنگی آمریکایی از دست نیروهای طالبان ندارند. طالبان از زمان آغاز آخرین عملیات خود در سراسر افغانستان، ویدئوهای تبلیغاتی از نیروهای خود منتشر کرد که نشان می‌داد آنها هاموی آمریکایی (خودروی چند منظوره با قابلیت تحرک بالا)، تانک‌ها و سلاح‌ها دیگر را از نیروهای افغان مصادره کردند.
یکی از فرماندهان طالبان نیز ماه گذشته به اسکای نیوز گفت که نیروهایش یک انبار با ۷۰ قبضه اسلحه تک تیرانداز، ۹۰۰ اسلحه، ۳۰ دستگاه هاموی، ۲۰ وانت و ۱۵ خودروی زرهی را ضبط کرده‌اند. طالبان در اواخر هفته گذشته نیز هلی‌کوپترهای نظامی را در فرودگاه قندهار نشان داد که ساخت ایالات‌متحده بودند. نیروهای امنیتی افغانستان در طول دو دهه با هزینه ۸۳ میلیارد دلاری تجهیز و آموزش دیدند اما به نظر می‌رسد که این سرمایه‌گذاری آمریکایی‌ها در نهایت به نفع طالبان تمام شد. آنها نه تنها قدرت سیاسی بلکه تجهیزات نظامی آمریکایی را نیز در اختیار گرفتند.
طبق گزارش آسوشیتدپرس به نقل از یک مقام دفاعی آمریکایی میزان تجهیزاتی که طالبان در اختیار گرفته‌اند بسیار زیاد است.
منابع:
https://www.salon.com/۲۰۲۱/۰۷/۲۸/debacle-in-afghanistan-taliban-victory/
https://edition.cnn.com/۲۰۲۲/۰۴/۲۷/politics/afghan-weapons-left-behind/index.html
https://www.reuters.com/business/aerospace-defense/planes-guns-night-vision-goggles-talibans-new-us-made-war-chest-۲۰۲۱-۰۸-۱۹/
https://www.cfr.org/timeline/us-war-afghanistan