گروه جنگ و صلح انجمن ایرانی مطالعات غرب آسیا با همکاری خانه اندیشمندان علوم انسانی نشستی با عنوان «جنگ روسیه و اوکراین: نگرش و عملکرد چین در چند سطح؛ چالش‌ها و فرصت‌ها» برگزار کرد. در این نشست «دکتر بهزاد شاهنده» استاد مطالعات شرق و جنوب شرق آسیا در دانشگاه تهران، «دکتر حسین نوروزی» عضو هیات علمی گروه روابط بین‌الملل دانشگاه تهران و «دکتر محسن شریعتی‌نیا» عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی به ایراد سخنرانی پرداختند که در ادامه متن این سخنرانی‌ها آمده است.
چین سیاست آمریکا در گسترش ناتو را دلیل بحران اوکراین می‌داند
بهزاد شاهنده جنگ روسیه و اوکراین را یک جنگ فرسایشی می‌داند و می‌گوید که در جنگ فرسایشی هیچ کشوری پیروز نخواهد شد. الان از این جنگ چند ماه گذشته و در این مدت اقتصاد اوکراین ۴۵ درصد کوچک‌تر شده است. از طرف دیگر، هیچ کدام از کشورهای جهان همچون چین پشت روسیه قرار نگرفتند و تنها کاری که انجام دادند این بود که از یک طرف این جنگ را محکوم کردند و از طرفی دیگر سیاست آمریکا در گسترش ناتو را دلیل این بحران دانستند.
استاد مطالعات شرق و جنوب شرق آسیا به این نکته اشاره می‌کند که روسیه بزرگترین تولیدکننده نفت جهان و چین بزرگترین واردکننده نفت جهان است اما مشاهده می‌شود که روسیه چیزی حدود سه میلیون بشکه صادرات نفت خود را از دست داده و ارتباط اقتصادی و تجاری روسیه و چین در این خصوص به صورت محسوسی کم شده است.
شاهنده: چینی‌ها می‌گویند جنگ روسیه و اوکراین در بدترین زمان اتفاق افتاده است اما در شرایط فعلی از این فرصت استفاده می‌کنند از جمله برنامه بازسازی اوکراین که قرار شده به چین واگذار شود
شاهنده معتقد است که موضع چین در این جنگ مشخص است؛ از یک طرف ادعا می‌کند که مخالف این جنگ است و از طرفی دیگر علت آن را گسترش ناتو می‌دانند. همچنین چینی‌ها در این جنگ فاصله خود را حفظ کرده‌اند و به دلیل اینکه نفت ارزان از روسیه می‌خرند در پی آن هستند تا روابط خود را حفظ کنند.
چین علاقه‌ای ندارد به ائتلاف به نفع روسیه وارد شود
استاد دانشگاه تهران به چشم‌انداز جنگ روسیه و اوکراین اشاره می‌کند و می‌گوید که اوکراین شریک تجاری چین بوده و روابطی در این زمینه داشته‌اند و این دو کشور برنامه‌های بلندمدت دارند. یکی از برنامه‌های بعد از جنگ بازسازی اوکراین است که قرار شده به چین واگذار شود.
شاهنده می‌گوید: چین علاقه‌ای ندارد که به ائتلاف به نفع روسیه وارد شود زیرا روابط تنیده و نزدیکی با اروپا و آمریکا دارد. اعتقاد چینی‌ها بر این است که تا ۳۰ یا ۳۵ سال آینده باید با آمریکا کار کنند و چین این وضعیت را با روسیه ندارد. البته چینی‌ها که می‌گفتند در بدترین زمان این جنگ اتفاق افتاده اما در شرایط فعلی از این فرصت استفاده می‌کنند و نفت ارزان می‌خرند و خود را از جنگ دور نگه داشته‌اند تا ببینند پایان جنگ چه خواهد شد.
آمریکا جنگ روسیه و اوکراین را شعله‌ور کرد
حسین نوروزی جنگ روسیه و اوکراین را بسیار غافلگیرکننده می‌داند و می‌گوید: این اتفاق ارتباط نزدیکی با سیاست‌های آمریکا دارد که طی سه دهه گذشته می‌خواست با نظم خاص خودش و از موضع بالا جهان را مدیریت کند و همه کشورها مطیع باشند. آمریکا در همین خصوص در منطقه و جهان کارهایی انجام داده که جمع آن کارنامه ۳۰ ساله ضعیفی بوده است و همین امر هم نقش مهمی در شروع بحران اوکراین داشت و این کار را هم خیلی حساب شده به روسیه نسبت داد. پس تحلیل چنین بحرانی در ارتباط با روسیه و چین بدون نام بردن و توجه کرده به آمریکا معنایی ندارد. پس آمریکا چنین کاری انجام داد و به شدت در حال سوءاستفاده از آن است.
نوروزی: مناسبات روسیه و چین در بحران اوکراین وارد فضای جدیدی شده و هر دو کشور به خوبی از این فضای جدید در حال استفاده‌اندروابط روسیه و چین به سمت اتحاد کشیده شده است
عضو هیات علمی گروه روابط بین‌الملل دانشگاه تهران، وضعیت واقعی روابط روسیه و چین را در یک نگاه کلان و سیستمی مورد تحلیل قرار می‌دهد: این روابط در ارتباط با نقش آمریکا در بحران اوکراین معنادار می‌شود و این روابط از وضعیت عادی و همکار به تشریک مساعی رسیده است و این تحول و تکامل در روابط روسیه و چین در یکصد سال اخیر بی‌نظیر بوده است. به همین دلیل این دو کشور از شرایطی که احساس می‌کنند رقیبی همچون آمریکا می‌خواهد به هر صورت آنها را از میدان به در کند، آگاه هستند و به شکل های مختلف آن را بیان می‌کنند. بنابراین این همکاری روسیه و چین با انس و علاقه و دیداری که سران این کشورها با هم داشته‌اند در حال پیگری است که مبادلات تجاری، اقتصادی و مناسبات نظامی به روش‌های مختلف نتیجه این نوع همکاری بوده است.
استاد دانشگاه تهران معتقد است: مناسبات روسیه و چین در بحران اوکراین وارد فضای جدیدی شده و هر دو کشور به خوبی از این فضای جدید در حال استفاده کردن هستند و این دو کشور در عین رقابت با یکدیگر همسایه هستند و دوستی بین آنها پایدار است که این وضعیت به سمت اتحاد کشیده می‌شود.
چین در حال تطبیق با وضعیت جدید در بحران اوکراین است
محسن شریعتی‌نیا نیز معتقد است: چین در جنگ روسیه و اوکراین به نوعی دچار شگفتی شده و در حال تطبیق دادن خود با این وضعیت جدید است. روابط روسیه و چین از وضعیت تفاهم و تعامل عبور کرده و در حال همکاری راهبردی هستند. البته نباید این‌گونه برداشت کرد که این دو کشور یک اتحاد شکل داده‌اند و با تهدیدی همچون غرب در حال جنگ هستند بلکه این مشارکت چند لایه است و چین تعهد امنیتی نمی‌دهد و از رفتاری که آنها را به عنوان یک بلوک برجسته کند، پرهیز می‌کنند.
شریعتی‌نیا: همگونی لازم میان چین و روسیه برای ائتلاف دو کشور به وجود نیامده است چرا که پکن از چنین ائتلافی پرهیز می‌کند
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی می‌افزاید: این همکاری راهبردی میان روسیه و چین در یک سطح باقی مانده است و همگونی لازم در ائتلاف دو کشور به وجود نیامده است چرا که چین از چنین ائتلافی پرهیز می‌کند زیرا این امکان در خودش می‌بیند که در مقابل آمریکا توازن‌سازی کند و در حال انجام این کار هم است.
چین با برخی از شرایط جدید در جنگ روسیه و اوکراین موافق نیست
شریعتی‌نیا اختلافات چین و روسیه هم قابل توجه می‌داند و می‌گوید که این دو کشور در حوزه‌های مختلف دچار اختلاف هستند و همین اختلافات هم باعث شد که سازمان همکاری شانگهای هیچ وقت به عنوان یک بلوک تبدیل نشود.
استاد دانشگاه شهید بهشتی بیان می‌کند: جنگ روسیه، مرزها را تغییر داده و چین کشوری است که با تغییر مرز مشکل دارد و تجزیه‌طلبی در سین‌کیانگ و تایوان را به عنوان یک مساله برای خودش می‌داند. چین تنها قدرتی در جهان است که هنوز انسجام سرزمین آن کامل نشده و با معضل تجزیه‌طلبی مواجه است. پس این تصمیم روسیه برای آنها کار مطلوبی نیست. این جنگ اقتصاد جهانی را بی‌ثبات‌تر کرد و این برای چین لزوما خبر خوبی نیست.