به گزارش ایرنا ،حضرت حمزه بن موسی بن جعفر الکاظم از فرزندان امام هفتم(ع) است، وی دانشوری فاضل بود و نزد قشرهای گوناگون مردم محبوبیت ویژه‌ای داشت. طبق برخی روایات اطرافیان مأمون او را به قتل رساندند. بقعه‌های زیادی در ایران و کشورهای دیگر به وی منسوب است؛ البته شواهد موجود موید این است که مرقد وی در ری در جوار آستانه حضرت عبدالعظیم است.
وی فرزند امام موسی کاظم (علیه‌السلام ) هفتمین امام شیعیان است که به احتمال زیاد در سال ۱۵۱ هجری قمری متولد شده و درحدود سالهای ۲۰۱ تا ۲۰۴ به شهادت رسیده و حدوداً ۵۳ سال عمر کرده هر چند در مورد تاریخ وفات و تولد آن حضرت بین مورخین اختلاف هست ولی این احتمال طرفداران بیشتری دارد.
پدر حمزه، امام کاظم(ع) و مادر او بنا بر قول مؤلف کتاب منتخب التواریخ، امّ احمد بوده است، بنابراین حمزه برادر حضرت احمد بن موسی(ع) ملقّب به شاه چراغ است و بنا بر قولی مادرش ام ولد بوده است. کنیه وی را ابوالقاسم گفته‌اند.
حضرت امام موسی کاظم علیه السلام در سال 128 در اَبْواء، دیده به جهان گشودند، کنیه مشهورشان ابوالحسن و ابوابراهیم و القاب ایشان کاظم، عبد صالح، امین، عالم، زین المجتهدین و باب الحوائج است.
به نقل از سایت شیعه، پس از آنکه حضرت شاه عبدالعظیم حسنی به ری مراجعت نمود در ری به زیارت قبر حمزه بن موسی می‌رفت و در هنگام زیارت ایشان می‌فرمود:هذا قبر خیر رجل من ولد امام کاظم (ع). حضرت عبدالعظیم با وجود جلالت و قدری که داشت، همواره به زیارت این مرقد می‌رفت و شخص مدفون در آنجا را به اصحاب و شاگردان مورد اطمینان خویش معرفی می‌کرد.
رساله‌ای منسوب به صاحب بن عباد، دانشمند قرن چهارم هجری قمری است که آن را در احوال حضرت عبدالعظیم نگاشته است و این نکته را تأکید و تصریح کرده است.
ضامن بن شدقم درباره وی می‌نویسد: دانشور فاضلی که از دیانت صیانت می‌کرد، جلیل‌القدر و رفیع المنزله بود، رتبه‌ای عالی داشت، اقتدار و عزتش زبانزد خاص و عام گردید و نزد قشرهای گوناگون مردم محبوبیت فوق‌العاده و ویژه‌ای به دست آورد.
علامه مجلسی در تحفة الزائر نوشته است: قبر شریفش نزدیک مرقد حضرت عبدالعظیم است و ظاهراً همان امام‌زاده‌ای است که آن سید زیارت می‌کرده است و باید آن را زیارت کرد. از صاحب مجدّی نقل شده که حمزة بن موسی مکنّا به ابوالقاسم است.
محدث قمی در وصفش می‌گوید:همانا حمزه فرزند موسی(ع) سیدی جلیل‌الشأن بود و در نزدیکی شاه عبدالعظیم قبری است با بقعه‌ای عالی، منسوب به او و مزار عامه مردم است.
به گفته وی در روایت نجاشی است که وقتی حضرت عبدالعظیم حسنی در ری به حالت اختفا [پنهانی] و دور از چشم عباسیان و کارگزاران آنان زندگی می‌کرد، روزها را روزه می‌داشت و شب‌ها به نماز می‌ایستاد و پنهان بیرون می‌آمد و قبری را زیارت می‌کرد و می‌گفت مرقد فرزندی از اولاد موسی بن جعفر(ع) است.
شهادت یا وفات
ازتاریخ وفات حمزة بن امام موسی(ع) اطلّاع دقیقی در دست نیست و در مصادر ترجمه او، از این موضوع ذکری به میان نیامده و علما و مورخان تحقیقی در این خصوص انجام نداده‌اند.
طبق برخی روایت‌ها، گروهی از هواداران مأمون علیه او شورش کردند و حمزه را به قتل رسانیدند؛ تا آن که آشنایان و دوستانش وی را در باغی در ری دفن کردند.
سید محسن امین در اعیان الشیعه به نقل از بحار الانوار می‌نویسد:حمزة بن موسی علیه‌السلام در خدمت برادرش امام علی بن موسی الرضا علیه‌السلام عازم خراسان بود، و همواره در خدمت برادر بود و در رفع حوایج امام می‌کوشید. چون به سوسمر (یکی از قرا که معلوم ننموده در کجا واقع است) رسیدند. عده‌ای از عمّال مأمون بر آنان حمله کردند و او را کشتند و برادرش امام رضا(ع) در باغی او را دفن کرد.
فرزندان
علی: او بدون فرزند از دنیا رفت و در شیراز در باب استخر مدفون گردید.
قاسم معروف به قاسم اعرابی: از نسل وی سادات زیادی ماندند.
حمزه: از نسل وی سادات زیادی در بلخ و خراسان ماندند. شاهان صفویه از نسل حمزه بن حمزه هستند.
قرائنی بر بارگاه حمزه در ری
محمد حسین حسینی جلالی در کتاب «مزارات أهل البیت و تاریخها» می‌نویسد: یکی از دلایل سکونت سید عبدالعظیم حسنی در شهر ری، حمزة بن موسی بوده است. این واقعیت در زیارت آن امامزاده چنین آمده است: «ای زیارت‌کنندۀ بهترین مرد از فرزندان موسی بن جعفر(ع)!».
طبق برخی روایت‌ها، گروهی از هواداران مأمون علیه او شورش کردند و حمزه را به قتل رساندند و آشنایان و دوستانش، وی را در باغی در ری دفن کردند.
حرزالدین گفته است: مقبره حمزه در ری شناخته شده و معروف است و به سمت جنوبی رواق آرامگاه سید عبدالعظیم حسنی پیوسته است. گنبدی بلند و استوار، ضریح و پنجره‌ای گران‌بها دارد. بر کسی پوشیده نیست که به حمزة بن موسی بن جعفر آرامگاه‌هایی در شهرهای گوناگون نسبت داده شده است که از جمله مشهورترین آنها در ری است. او از عالمان، بزرگان و فقیهان و فردی با تقوا بود. امامت برادرش علی بن موسی الرضا(ع) را پذیرفت، در خدمتش در مدینه به سر می‌برد، فرمان حضرت را عملی می‌ساخت، از اصحاب امام هشتم(ع) به شمار می‌رفت و در سفر و حضر به حضرت خدمت می‌کرد.
خوانساری در روضات الجنات، و رضاقلی خان هدایت در روضة الصفای ناصری مزار حمزه را در ری ذکر کرده‌اند.
سید عبدالرزاق کمونه حسینی یادآور شده است: در ری آرامگاه حمزة بن موسی واقع است؛ چنان که سید مهدی قزوینی در فلک النجاة به این نکته اشاره دارد.
به گفته این محقق و عالم نسّابه، حمزه، مردی فاضل و پارسا بود و از برادرش حضرت امام رضا(ع) صادقانه پیروی می‌کرد و پیوسته در پی کسب رضایت وی بود.