به گفته کارشناسان گیاه دارویی و مرتعی آنغوزه معمولا پس از ۲۵سال آن هم برای یک مرتبه در طول حیات خودش به مرحله بذر دهی می رسد که این اتفاق نادر هم اینک در مراتع کهگیلویه و بویراحمد رخ داده است .
کارشناسان می گویند که گیاهان مرتعی در زمان خشکسالی و کم آبی احساس خطر کرده و برای بقای خود شروع به بذردهی می کنند این امر به خودی خود باعث ریختن بذر در مراتع، پراکنده شدن آن در طبیعت و بقای این گیاهان کمیاب می شود.
امسال پس از سال ها گیاه آنغوزه در مراتع کهگیلویه و بویراحمد در چنین شرایطی قرار گرفته و بذر دهی کرده اند که نیاز است تا از این ظرفیت حداکثر بهره برداری صورت گیرد و به جای سرمایه گذاری برای خرید بذر،این اعتبار برای ایجاد اشتغال و پرداخت دستمزد جمع آوری بذر به کارگران هزینه شود.
آن طور که کارشناسان منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد اعتقاد دارند؛ در صورت سود بردن جوامع محلی از برداشت بذر آنان از رهاسازی دام ها در این مراتع خودداری می کنند و به این ترتیب مقداری از بذرها در مراتع باقی می ماند و گیاهان آن طور که طبیعت می خواهد بقایش را حفظ می کند.
این کارشناسان بر این باورند که می توان با یک برنامه ریزی حساب شده بخشی از بذرها را برای توسعه این گیاهان در فصل پاییز جمع آوری و ذخیره کرد و بقیه را برای سبز شدن در عرصه های طبیعی رها کرد.
پیشگیری از تکرار تجربیات گذشته در انقراض گیاهان مرتعی
از آنجا که علاوه بر گیاه کوهی آنغوزه سه گونه شاخص دیگر گیاهان مرتعی کهگیلویه و بویراحمد شامل جاشیر خوراکی، بن سرخ و کرفس کوهی به علت برداشت بی رویه در خطر انقراض قرار گرفته اند بذردهی گونه های ارزشمند این گیاهان مرتعی فرصتی مغتنم برای حفظ دیگر گونه های ارزشمند و تکرار تجربیات تلخ گذشته است.
صاحب نظران منابع طبیعی می گویند: هنگامی که میزان تراکم گیاهان مرتعی به میزان کم برسد به آن گیاه در خطر انقراض اطلاق می شود.
رییس اداره امور مراتع و بیابان منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد می‌گوید که همزمان با آنغوزه گیاهان دارویی دیگر نظیر باریجه، آنغوزه و جاشیر امسال پس از سال ها به مرحله بذردهی رسیده اند که این امر می تواند بستری برای حفظ این گونه های ارزشمند باشد.
سلیمان محمدی اظهار داشت: هم اکنون هفت ذخیره گاه گیاهان دارویی کهگیلویه و بویراحمد در مناطقی مانند کوه سیاه و سفید ، کوه دمه در شهرستان چرام، تنگ سرخ در شهرستان بویراحمد به مرحله بذردهی رسیده است.
وی بیان کرد: هزینه دستمزد کارگران برای جمع آوری بذر گیاهان دارویی در مناطقی مانند کوه دمه چرام با مسوولیت پذیری کارکنان منابع طبیعی تامین شده و آنان انتظار دارند تا با تامین اعتبار از سوی متولیان امر مطالباتشان پرداخت شود.
رییس اداره امور مراتع و بیابان منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد ابراز داشت: این اداره نیازمند حداقل سه میلیارد ریال اعتبار برای تامین هزینه جمع آوری گیاهان دارویی در مراتع استان است.
محمدی با اشاره به اینکه برای تامین بذر گیاهان دارویی در پاییز امسال باید دست کم ۲میلیارد تومان هزینه شود عنوان کرد: با تزریق این اعتبار ضمن تامین بذر با کیفیت باقیمت کمتر زمینه بهره وری از این ظرفیت طبیعی برای اشتغال موقت کارگران نیز فراهم می شود.
وی تاکید کرد: برخی دامداران با وجود اطلاع رسانی اداره کل منابع طبیعی دام های خود را وارد این عرصه ها کرده اند که این اقدام می‌تواند باعث نابودی گیاهان مذکور شود.
محمدی عنوان کرد: هرچند اداره کل منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد برای برخورد قانونی با این دامداران متخلف پرونده تشکیل داده اما باید طوری برنامه ریزی شود تا جوامع محلی عرصه های طبیعی را سرمایه خود بدانند.
اهمیت توسعه گیاهان دارویی
اجرای طرح توسعه گیاهان دارویی در مراتع کهگیلویه و بویراحمد افزون بر اهمیت آن در حفظ مراتع فعالیتی سودآور برای بهره برداران است که البته هم اکنون به صورت محدود این اقدام انجام می شود.
مسوولان منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد تاکید می کنند با وجودی که ۲۰۰ هزار هکتار از مراتع استان ظرفیت اجرای طرح کشت گیاهان دارویی را دارند اما به دلیل کمبود اعتبار خرید بذر و تامین هزینه های کارگر برای کشت از این ظرفیت ارزشمند به صورت محدود استفاده می شود.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد با اشاره به اینکه در زمان حاضر برداشت شیرابه آنغوزه در استان در حال انجام است گفت:براساس برآوردهای کارشناسی امسال ۳۰ تن آنغوزه در مراتع برداشت می شود.
گودرز باقری فرد اظهار داشت:امسال برداشت شیرابه گیاه دارویی آنغوزه در ۵۰۰هکتار از مراتع کهگیلویه و بویراحمد انجام می شود.
وی بیان کرد: منطقه تنگ سرخ، کوه سیاه و کوه سفید از مهمترین مناطق برداشت گیاه دارویی آنغوزه در استان است.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد با بیان اینکه هر کیلوگرم آنغوزه یک میلیون تومان خرید و فروش می شود تاکید کرد: کشت این محصول درآمد چشمگیری عاید بهره برداران می کند.
باقری فرد تاکید کرد:طرح توسعه کشت گیاهان دارویی به عنوان یکی از راهکارهای اقتصادی کردن مراتع برای جوامع محلی با توزیع بذر رایگان از سوی دولت حمایت می شود.
وی با اشاره به اینکه شیرابه گیاه دارویی آنغوزه از سوی دلالان خریداری به صورت خام به خارج از کشور صادر می شود افزود: برای افزایش درآمد بهره برداران بومی نیاز است تا یک سرمایه گذار با حمایت دولت واحد فراوری گیاهان دارویی در استان ایجاد کند که در صورت تحقق این امر زمینه ۱۰برابر شدن ثروت آفرینی از راه فروش گیاهان دارویی در کهگیلویه و بویراحمد فراهم می شود.
باقری فرد عنوان کرد:گیاهان دارویی در سطح ۲۰۰ هزار هکتار از مراتع کهگیلویه و بویراحمد قابل کشت است.
وی عنوان کرد:عمده ترین مقصد صادرات شیره آنغوزه به کشور هند است.
ظرفیت ها و تهدیدهای مراتع
کهگیلویه و بویراحمد رویشگاه بیش از ۲ هزار گونه گیاهی است که از این تعداد ۴۵۰ گونه آن دارویی است.
براساس برآوردهای مرکز تحقیقات اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد،این استان دارای ۵۵۲ هزار هکتار مرتع که ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار واحد دامی از آن استفاده می کنند.
با وجودی که بارها کارشناسان ظرفیت مراتع استان را ۹۰۰ هزار راس دام اعلام کرده اند اما بیش از ۲برابر این مقدار دام از مراتع کهگیلویه و بویراحم تعلیف می کنند که این خطری بالقوه برای نابودی عرصه های طبیعی است.
به نظر می رسد که اختصاص اعتبارات کلان برای توسعه گیاهان دارویی در کهگیلویه و بویراحمد راهکاری گره گشا برای سهیم کردن بهره برداران در مزایای مراتع و حفظ این عرصه های طبیعی ارزشمند است.