به گزارش روز دوشنبه ایرنا، پیش نویس معاهده دوستی، حسن همجواری و همکاری برای توسعه آسیای مرکزی در قرن بیست و یکم در ۲۱ ژوئیه در چهارمین نشست مشورتی سران کشورهای آسیای میانه در چلپون آتا قرقیزستان از طرف رئیس جمهوری قزاقستان به سران این کشورها برای بررسی و امضا پیشنهاد شد.
در توضیح این پیش نویس که توسط رئیس جمهور قزاقستان تهیه شده بود، آمده است: در شرایط آشفتگی ژئوپلیتیک، تنش در عرصه بین الملل و افزایش خطرات امنیت جهانی، تعمیق همکاری کشورهای آسیای مرکزی اهمیت فزاینده ای پیدا می کند.
بر اساس این سند هر پنج کشور آسیای میانه متعهد می شوند که «برای تقویت صلح، ثبات و امنیت در منطقه از نزدیک همکاری کنند. اول از همه، در توسعه همکاری در زمینه های نظامی و نظامی-فنی برنامه ریزی شده است.
در صورت لزوم، طرفین متعهد می شوند که برای جلوگیری از تهدید استقلال، حاکمیت و تمامیت ارضی خود از یکدیگر حمایت و کمک های متقابل همه جانبه کنند. در عین حال، آنها باید "از توسل به زور یا تهدید به زور در روابط بین دولتی خودداری کنند آنها همچنین متعهد شوند که وارد اتحادهای نظامی، بلوک ها یا سایر انجمن های دولت ها علیه طرف های متعاهد نشوند. "
این سند به شدت آنها را از شرکت در اقداماتی که علیه هر یک از آنها انجام می شود منع می کند. کشورهای مورد توافق، موضوعات مورد مناقشه را بین خود «به طور انحصاری در چارچوب گفت‌وگو با ابزارهای دیپلماتیک صلح‌آمیز، از جمله از طریق ایجاد مکانیسم‌های مناسب برای تعامل در صورت لزوم، حل خواهند کرد».آنها متعهد می شوند که از استفاده کشورهای ثالث از سرزمین ها، سیستم های ارتباطی و سایر زیرساخت های خود به ضرر حاکمیت، امنیت، ثبات و تمامیت ارضی یکدیگر جلوگیری کنند.
پیش‌نویس معاهده همچنین تشدید همکاری‌های سودمند متقابل بین طرف‌ها در زمینه‌های تجاری، اقتصادی، لجستیکی، فرهنگی و بشردوستانه و همچنین در بخش‌های دفاع مدنی، انرژی و گردشگری را پیش‌بینی می‌کند.
نویسندگان پیش نویس این سند ابراز اطمینان کرده اند که این معاهده به عنوان مبنای محکمی برای تعمیق بیشتر همکاری‌های سودمند متقابل بین کشورهای آسیای مرکزی، ایجاد مدل بهینه روابط با جامعه جهانی و توسعه رویکردهای مشترک در قبال چالش‌ها و تهدیدهای مدرن و همچنین به توسعه کمک خواهد کرد.»
شوکرجان خاکیموف کارشناس سیاسی تاجیکستان در گفت و گو با آسیاپلاس از دستیابی به چنین توافقی استقبال، اما در عین حال خاطرنشان می کند که «این ایده جدید نیست، آن را نورسلطان نظربایف، رئیس جمهور سابق قزاقستان در سال های اولیه استقلال توسط کشورهای این کشور پیشنهاد کرد اما پس از آن این ایده از نظر قانونی رسمیت پیدا نکرد،
خاکیموف توضیح داد که آسیای مرکزی در منطقه منافع قدرت های پیشرو جهانی قرار دارد که به دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی منطقه، ظرفیت های عظیم اقتصادی از جمله وجود ذخایر عظیم منابع طبیعی است.
وی اطمینان دارد که آسیای مرکزی متحد می تواند در مقابل هر نیروی خارجی ایستادگی کند و به آنها اجازه ندهد بدون در نظر گرفتن منافع کشورهای منطقه مشکلی را در آینده حل کنند یا به اهداف خود دست یابند.
این استاد دانشگاه افزود: نمونه‌های کافی داریم که برخی از مراکز قدرت بدون بحث و گفتگو با ما در مورد مسائل خاصی برای ما تصمیم گرفتند و حاکمیت و استقلال ما را محدود کردند.
در عین حال یک کارشناس سیاسی معروف تاجیکستان که ترجیح داد نامش فاش نشود هم به آسیاپلاس گفت: «اتحاد پیشنهادی» را آشکارا غیرقابل دفاع می داند زیرا مشکلات زیادی را در روابط دوجانبه بین کشورهای منطقه می بیند.
وی گفت: «امضا کردن برخی از اوراق در مورد دوستی و همسایگی خوب یک چیز است، این که واقعاً یک دوست خوب، یک همسایه خوب باشید و فوراً در زمان مناسب به کمک بیایید چیز دیگری است.»
وی تصریح کرد: «اگر مرز بین تاجیکستان و قرقیزستان بیش از یک سال بسته بماند و هر از چند گاهی در مناطق مرزی یکدیگر را بکشیم، از چه نوع دوستی و حسن همجواری می توان صحبت کرد؟ همچنین مسائل مرزی حل نشده بین قرقیزستان و ازبکستان و تناقضات خاصی بین قرقیزستان و قزاقستان وجود دارد.»
این کارشناس مسائل سیاسی همچنین خاطرنشان کرد: هر اتحادیه بین المللی، منطقه ای و سایر اتحادیه ها عملا همیشه یک رهبر دارند اما حتی نمی تواند تصور کند که قزاقستان و ازبکستان که در جاه طلبی های خود تقریباً در یک سطح هستند رهبران آنها نقش رهبری فرادستی را بپذیرند.
به عقیده وی، بسیاری از مسائل دیگر وجود دارد که سند پیشنهادی را زیر سوال می برد. این کارشناس مسائل سیاسی خاطرنشان کرد: به عنوان مثال ما در محاصره قدرت های قدرتمندی هستیم که نمی توانند چنین دمارشی(نوعی شیوه حکومتی) را دوست داشته باشند و هر لحظه می توانند درگیری های داخلی را چه در کشورهای مختلف و چه بین کشورهای منطقه ایجاد کنند.
در همین حال، الکساندر کنیازف، کارشناس آسیای مرکزی و خاورمیانه به روزنامه روسی نزاویسیمایا گازتا گفت که جلسات مشورتی سران کشورهای آسیای مرکزی چهار سال است که برگزار می شود، اما در حالی که این جلسات با محتوای صرفاً نمادین پر شده است و هیچ سابقه ای برای اثربخشی عملی آنها وجود ندارد.
به گفته وی، منطقه مملو از تعداد زیادی درگیری نهفته و اشکار است.
وی گفت: همه کشورها به شدت با روسیه در ارتباط هستند و به آن وابسته هستند، فدراسیون روسیه اکنون علاقه فزاینده ای به تعامل با کشورهای آسیای مرکزی خواهد داشت. از نظر تئوری، این فرصت‌های بزرگی را برای کشورهای آسیای مرکزی باز می‌کند، اما تاکنون، به استثنای احتمالی ازبکستان، این فرصت‌ها در عمل محقق نشده است.
او تصریح کرد: کشورهای منطقه بسیار متفاوت هستند، و این تفاوت بعید است که اجازه ایجاد حداقل نوعی همکاری را بدهد. وی خاطرنشان کرد که نشست اخیر سران آسیای مرکزی در «چلپون آتا» در بحبوحه جنگ مرزی بین قرقیزستان و تاجیکستان برگزار شد.
کنیازف افزود: به نظر می رسد که نیاز به حل این گره درگیری وجود دارد با این حال، بعید است که همه کشورهای منطقه بتوانند به نحوی در حل این مشکل دخالت کنند به این دلیل که بیشکک و دوشنبه قبلاً بیش از یک بار از هرگونه میانجیگری امتناع کرده اند.