به گزارش خبرنگار ایرنا، هدایت تحصیلی، دغدغه هزاران دانش‌آموز ورودی پایه دهم است که باید با انتخاب آگاهانه و از سر علاقه همراه باشد تا آینده تحصیلی و شغلی خوبی را برای آنان رقم بزند، درحالیکه ناهماهنگی و توجیه نبودن متولیان، موجب سردرگمی خانواده‌ها و دانش آموزان می شود.
تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد که در برخی از رشته‌ها تعداد خروجی دانش‌آموزان از دبیرستان با ظرفیت ورودی دانشگاه‌ها برابر نبوده که باعث رقابت شدید در رشته مورد نظر و در نهایت سرخوردگی و ناامیدی دانش‌آموزان شده است.
این روزها اغلب خانواده‌ها با پایان امتحانات و دریافت کارنامه تحصیلی دانش آموزان تا حدی نفس راحتی می‌کشند و فرزندانشان را برای ورود به مقطع بالاتر آماده می‌کنند، اما پایان دوره متوسطه اول و ورود به پایه دهم برای خانواده‌هایی که فرزند پایه نهم دارند تازه اول راه است و دغدغه جدی‌تری به نام انتخاب رشته را پیش روی آنان قرار می‌دهد.
این دغدغه هر چند به عقیده برخی والدین شاید چندان جدی به نظر نرسد اما برای بسیاری از خانواده‌ها تبدیل به یک دغدغه ذهنی و کابوس شده است، چرا که این انتخاب را آغاز راهی برای موفقیت‌های آینده فرزندانشان می‌دانند پس معتقدند باید یک انتخاب درست، حساب شده و از سر تعقل و تفکر صورت گیرد.
کارشناسان تعلیم و تربیت معتقدند که هدایت تحصیلی مانع از هدر رفتن استعدادها، علاقه و رغبت دانش‌آموزان می‌شود و از این طریق می‌توان به‌صورت کیفی و کمّی موجب رشد و شکوفایی دانش‌آموزان شد.
امسال ۱۸ هزار دانش آموز قزوینی واجد شرایط انتخاب رشته و هدایت تحصیلی برای ورود به پایه دهم در مقطع متوسطه دوره دوم هستند.
خبرنگار خبرگزاری ایرنا قزوین به همین منظور با ناصر حقایق پور رییس اداره امور تربیتی و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش استان قزوین در خصوص اهداف هدایت تحصیلی دانش آموزان پایه نهم به گفت و گو پرداخته است.
حقایق پور در این باره گفت: هدایت تحصیلی در واقع به معنای راهنمایی و مشخص کردن یک مسیر برای ادامه تحصیل در رشته‌های مختلف است تا بر اساس آن دانش آموزان به طور آگاهانه و آزادانه مسیر تحصیلی خود را مشخص کنند.
ایرنا. هدایت تحصیلی چیست و به چه دلیل انجام می‌شود؟
یکی از اهداف و وظایف مهم آموزش و پرورش ایجاد زمینه برای رشد همه جانبه فرد و تربیت انسان‌های سالم، کارآمد و مسوول برای ایفای نقش در زندگی فردی و اجتماعی است.
در این راستا، مؤلفه‌ها و عناصر مختلفی تأثیر گذار بوده و برنامه ریزی‌ها و فعالیت‌های مختلفی نیز در این عرصه ضروری است چون هدف‌های آموزش و پرورش زمانی محقق خواهد شد که برنامه‌ها و محتوای دروس بر اساس نیازها، توانمندی، رغبت و محدودیت‌های دانش آموزان تهیه و تدوین شوند و هر دانش آموز براساس استعداد و علایق خود در یک مسیر مشخص قرار گیرد و بتواند برای جامعه خویش مؤثر واقع شود.
یکی از معیارهای توسعه یافتگی جوامع این است که از هر فرد در زمینه‌ای استفاده شود که توانمندی و زمینه آن را داشته باشد بنابراین هدایت تحصیلی به دنبال این است که به توسعه متوازن افراد توانمند در جامعه بپردازد.
ایرنا. چند درصد نتایج حاصل از هدایت تحصیلی می‌تواند موفقیت دانش آموز را تضمین کند و چه میزان از آن اجرا می‌شود؟
فعالیت‌های که در فرایند هدایت تحصیلی انجام می‌شود سه سال متوسطه دوره اول را در بر می‌گیرد که شامل عملکرد تحصیلی دانش آموز، اجرای آزمون‌های استعداد و رغبت و نظر خواهی از معلمان، دانش آموزان و اولیا است که تلاش بر این بوده به تمامی عوامل تأثیر گذار در فرایند هدایت تحصیلی توجه شود.
در هدایت تحصیلی عوامل مختلفی تعیین کننده هستند که می توان به عملکرد تحصیلی با سهم ۳۵ درصدی، توانایی و رغبت با سهم ۱۵ درصدی و نظر دانش آموز، مشاور، دبیران و والدین با سهم ۱۰ درصدی اشاره کرد بنابراین هدایت تحصیلی با توجه به این فاکتورها به میزان بالایی در کسب موفقیت دانش آموزان می‌تواند تأثیرگذار باشد.
ایرنا. چه فاکتورهای دیگری در هدایت تحصیلی دانش آموزان دخیل هستند؟
شناخت استعداد، رغبت، شخصیت، توانایی‌ها، ارزش‌ها و نیازهای شغلی جامعه از جمله دیگر فاکتورهایی هستند که می‌توانند در هدایت تحصیلی دانش آموزان مؤثر باشد.
ایرنا. آیا انتخاب رشته در قزوین به‌صورت متوازن انجام می‌شود؟
بله، با توجه به شرایط موجود بازار کار در جامعه به طور کلی تقاضای برخی رشته‌ها بیش‌تر است که انتخاب این رشته‌ها غالباً از روی هیجان صورت می‌پذیرد، در تلاش هستیم با تشکیل جلسات آگاهی بخشی و توان افزایی، انتخاب دانش آموزان منطقی‌تر شده و به رشته‌های مناسب با شرایط و روحیات آنها جهت داده شود.
ایرنا. مهم‌ترین مشکل بر سر راه دانش آموزان در راستای هدایت تحصیلی چیست؟
متاسفانه ارزش‌های شغلی دانش آموزان دستخوش تغییرات جدی شده و دیدگاه مادی در انتخاب رشته و شغل غالب گردیده است که همین امر باعث می‌شود دانش آموزان به سمت رشته‌ای بروند که نفع مادی بیشتری داشته باشد و از انتخاب درست و منطقی فاصله بگیرند.
تصور نادرست از ماهیت و وجهه اجتماعی مشاغلی همچون پزشکی و مهندسی آنها را به رشته های دارای بازار کار موفق تبدیل کرده است تا جایی که خانواده ها سطح توقع خود را از توان علمی و تحصیلی فرزندانشان بالا می برند و به تبع آن به دنبال موفقیت آنان در این رشته ها هستند و همین امر در آینده نزدیک موجب بیکار شدن این افراد خواهد شد.
همچنین استفاده از نظرات افراد غیر متخصص یکی از چالش‌های دانش آموزان در فرایند هدایت تحصیلی است.
تجربه‌های سال‌های گذشته نشان می‌دهد که در برخی از رشته‌ها تعداد خروجی دانش‌آموزان از دبیرستان با ظرفیت ورودی دانشگاه‌ها برابر نبوده است که این امر، باعث رقابت شدید در رشته مورد نظر و در نهایت سرخوردگی و ناامیدی دانش‌آموزان می‌شود.
ایرنا. آیا می‌توان بخشی از این مشکلات را به کم کاری یا کم توجهی مشاوران در مدارس نسبت داد؟
مشاوران در هدایت تحصیلی دانش‌آموزان براساس سوابق تحصیلی، آزمون‌های مشاوره‌ای و برگه‌های هدایت تحصیلی به آنها آگاهی می‌دهند و شرط اصلی ورود دانش‌آموزان به یک شاخه و رشته، سوابق عملکردی آنها است و اجباری در کار نیست.
در این چهارچوب، دانش‌آموز اختیار دارد انتخاب آزادانه و آگاهانه براساس استانداردهای خود داشته باشد، البته اولویت آموزش‌وپرورش، توزیع متوازن رشته‌های تحصیلی است و پس از ارائه مشاوره،دانش‌آموز برای تعیین رشته مختار است براساس برگه هدایت تحصیلی، شاخه و رشته تحصیلی خود اقدام کند.
مشاوران مدارس تمام تلاش خود را در جهت انجام درست و منطقی رشته تحصیلی دانش آموزان صرف می‌کنند ولی به دلیل کمبود نیروی مشاور و تعداد بالای دانش آموزان با مشکل جدی رو به رو هستند.
ایرنا. تعداد مشاوران تحصیلی در استان چقدر است و آیا تاکنون توانسته‌اند نقش خود را به خوبی ایفا کنند؟
در حال حاضر ۲۱۳ مشاور در آموزش و پرورش استان قزوین مشغول به فعالیت هستند و مشاوران به دلیل اهمیت بالای هدایت تحصیلی، ابتدا در مدارس متوسطه دوره اول سازماندهی می‌شوند تا بتوانند در این زمینه تأثیرگذاری لازم را داشته باشند.
مشاوران در این دو راهی سرنوشت ساز در کنار دانش آموزان هستند و با اجرای دقیق فرایند هدایت تحصیلی و ارائه اطلاعات درست و تخصصی به دانش آموزان در انتخاب عاقلانه و منطقی رشته تحصیلی آنها کمک می‌کنند.
مشاوران خبره و کارآزموده در مدارس از مهم‌ترین مسائل آموزشی و پرورشی است تا سیستم نظام تعلیم و تربیت در نهایت آرامش فضای آموزشی را به سمت مشارکت خانواده و مدرسه هدایت کند نه اینکه فضای آموزشی به دو جبهه بد و خوب تبدیل شود.
ایرنا. علت استقبال گسترده از رشته تجربی در سال‌های اخیر چیست و دانش آموزان با چه انگیزه‌ای وارد این رشته می‌شوند؟
علت استقبال گسترده از شاخه تجربی به دلیل تصور دانش آموزان از آینده شغلی و تنوع رشته‌های موجود در این شاخه است.
ایرنا. توصیه شما به والدین و دانش آموزان درخصوص انتخاب رشته چیست؟
اولیای دانش آموزان در انتخاب رشته تحصیلی رویکرد منطقی داشته باشند و از برخورد هیجانی و احساسی دوری کنند و برای فرزندانشان قدرت تصمیم‌گیری و حس مسوولیت پذیری فراهم آورند و حق انتخاب بدهند.
برای داشتن انتخاب صحیح به تمامی فاکتورهای دخیل در هدایت تحصیلی شامل استعداد، علایق، شخصیت و ارزش‌ها توجه جدی داشته باشند و از مراجعه به افراد غیر متخصص و صحبت با ایشان در زمینه هدایت تحصیلی اکیداً خودداری کنند.
هدایت تحصیلی به صورت فرایندی انجام می‌شود و به صورت مقطعی نیست و نیاز به زمان و مداخله ویژه دارد و در فرایند هدایت تحصیلی که مساوی است با طراحی مسیر زندگی دانش آموزان و در این فرایند، مسیریابی صحیح تحصیلی و شغلی انجام می‌شود، شناخت استعداد، رغبت، شخصیت و توانایی دانش آموزان و محیط شناسی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است بنابراین بهره‌گیری از توانایی کارکنان مدرسه و مشاوران و والدین دانش آموزان در زمینه کمک به هدایت تحصیلی از ضروریات کار است، اما انتخاب نهایی برعهده خود دانش آموز خواهد بود.
کلام آخر:
بزرگ‌ترین کار آموزش و پرورش هدایت تحصیلی است، چراکه هدایت تحصیلی نادرست عواقب جبران ناپذیری به همراه دارد و بیشترین آسیب‌های تحصیلی اعم از افت تحصیلی، افسردگی و سرخوردگی تحصیلی، فقدان رضایت و فرسودگی شغلی و از همه مهتر نبود احساس لذت و خلاقیت از پیامدهای هدایت تحصیلی نادرست است.
هدایت تحصیلی باید دانش آموزان را با پدیده انتخاب‌های کلی مانند شغل و ازدواج آشنا سازد و به دانش آموز کمک کند تا این فرایندهای چند وجهی را در زندگی خود با موفقیت حل و فصل کند.