به گزارش ایرنا، ماده ۱۱۹ قانون امور گمرکی مصوب ۱۳۵۸، واردات ماشین‌آلات خط تولید را منوط به تشخیص وزارت صنعت، معدن و تجارت و گمرک جمهوری اسلامی ایران از پرداخت حقوق ورودی معاف کرده بود اما مجلس شورای اسلامی در قانون بودجه سال ۱۴۰۱ و قانون جهش تولید دانش‌بنیان کلیه ماشین‌آلات و تجهیزات تولیدی، صنعتی، معدنی و کشاورزی را مشمول پرداخت حقوق ورودی کرد، با این استدلال که مسیری که منتج به مونتاژ کاری صرف یا خام‌فروشی می‌شد تغییر ریل داده و به تولید داخل بینجامد. این مصوبه مخالف و موافقانی دارد اما باید دید در عمل وزارت صمت به عنوان متولی اجرای آن تا چه حد می‌تواند این مصوبه را از سنگلاخ مخالفت‌ها به سلامت عبور دهد.
در این زمینه با «سید محمدمهدی هادوی»، رییس مرکز ساخت داخل، ماشین‌سازی و تجهیزات وزارت صنعت، معدن و تجارت در همین زمینه گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه متن آن را می‌خوانید.
ایرنا: شما با لغو معافیت پرداخت حقوق ورودی ماشین‌آلات و تجهیزات تولید موافق هستید؟
یکی از محورهایی که در وزارت صمت، به عنوان مرکز ساخت داخل، ماشین‌سازی و تجهیزات وزارت صمت دنبال می‌کنیم، توسعه صنعت ماشین‌سازی و تجهیزات کشور به عنوان صنعتی پایه است که اگر خوب شکل بگیرد برای صنایع دیگر مولد است. بنابراین رویکرد ما در وزارت صمت، رویکردی حمایتی است تا این صنعت شکل بگیرد و توسعه پیدا کند.
از سال‌ها قبل، ماشین‌آلات خط تولید و بهره‌برداری که در کشور ساخته نمی‌شد از حقوق ورودی معاف بودند و نیازی به پرداخت عوارض مالیاتی و گمرکی مالیاتی نداشتند، این امر موجب شد که نتوانیم تجمیع نیاز کنیم و ماشین‌سازان داخلی به این حوزه‌ها وارد نشدند. به همین دلیل با هماهنگی بخش‌های مختلف دولت این معافیت لغو شد تا رقابتی عادلانه بین کشورهای خارجی که سابقه تولید این ماشین‌آلات را داشتند و تولیدکنندگان داخلی شکل بگیرد.
در این میان ممکن است برخی از تولیدکنندگان محصولات نهایی مثل لوازم خانگی یا محصولات پلیمری، مخالف این مصوبه باشند و استدلال کنند واردات ماشین‌آلات با هزینه پایین‌تر، روی پایین آوردن قیمت و رقابتی‌تر شدن محصول تاثیرگذارتر است، این امر از دید آنها ممکن است درست باشد ولی به عنوان مسئول توسعه صنعت ماشین‌سازی لغو این معافیت مورد تایید است.
ایرنا: آیا معافیت گمرکی و مالیاتی واردات ماشین‌آلات صنعتی در این سال‌ها منتج به توسعه صنعتی شده است؟
خیر، متاسفانه معافیت گمرکی و مالیاتی واردات ماشین‌آلات صنعتی در این سال‌ها منتج به توسعه صنعتی نشده است و فراتر از مونتاژکاری نرفته‌ایم. وقتی شما نتوانید فضای رقابتی ایجاد و بازار را تامین و تضمین کنید، عملا صنعت تولید ماشین‌آلات نمی‌تواند رقابت داشته باشد و همین امر در مرحله اول موجب ترغیب به واردات می‌شود و در مرحله دوم توسعه به سمت مونتاژ و به صورت سی کی دی و اس کی دی می‌رود.
زمانی فضای واقعی رقابت بین تولیدکننده داخل و تولیدکننده خارجی ایجاد می‌شود که همانطور که تولیدکننده داخلی، مالیات ارزش افزوده، تعرفه گمرکی و بیمه می‌پردازد، وارد کنندگان هم همین پرداخت‌ها را داشته باشند.
ایرنا: وضعیت ما در تولید ماشین‌آلات صنعتی چگونه است؟
وضع ما در تولید ماشین‌آلات صنعتی نسبتا خوب است و حدود ۳۵۰۰ واحد ماشین‌سازی در کشور داریم اما با رسیدن به مرحله‌ای که به عنوان یک کشور صنعتی وارد تولید عمیق ماشین‌آلات شویم هنوز فاصله داریم، این مصوبه کمک می‌کند وارد تولید عمیق ماشین‌آلات شویم.
ایرنا: تعرفه‌های گمرکی باید چه میزان افزایش یابد تا تولیدکنندگان به توسعه و ساخت ماشین‌آلات صنعتی تشویق شوند؟
تعرفه‌های رایج گمرکی در این چند سال عمدتا بین ۵ تا ۱۵ بود اما نکته اینجا است که تا سال ۱۴۰۰ این تعرفه‌ها براساس دلار۴۲۰۰ تومان محاسبه می‌شد؛ نرخی که یک ششم نرخ نیمایی بود. به این شکل تعرفه واقعی پرداختی واردکنندگان، به جای ۵ و ۱۰ درصد کمتر از یک و ۲ درصد بود.
به همین دلیل تصمیم گرفته شد از ابتدای امسال این نرخ به نرخ ای تی اس و روز تبدیل و واقعی‌تر شود و واردکنندگان تعرفه را به قیمت روز بپردازند. هر چند وزارت صمت، به عنوان متولی کل صنعت کشور باید به ادامه حیات همه صنایع فکر کند و فقط بحث ماشین‌آلات صنعتی مطرح نیست.
در همین راستا پیشنهاد شده از سود بازرگانی کم شده و طرح‌های حمایت از تولید در کل چرخه یا زنجیره ارزش حفظ شود.
ایرنا: یعنی تعرفه تغییری نمی‌کند؟
تعرفه، همان تعرفه سال گذشته است اما با نرخ دلار نزدیک به نرخ نیمایی محاسبه می‌شود که به نظر برای ماشین‌سازان داخلی موثر است و فضای رقابتی ایجاد می‌کند. همانطور که گفتم وزارت صمت در قبال کل تولید و سود نهایی تولید هم مسئولیت دارد و افزایش تعرفه از نرخ ۴۲۰۰ تومن به ۲۳هزار تومان می‌تواند به تولیدکننده داخل کمک کند. این پکیجی است که وزارت صمت دیده است.
ایرنا: رییس جمهور در سفر خود به اراک و بازدید از آذرآب و هپکو اشاره کردند، مسیر خودکفایی از تولید ماشین آلات صنعتی می‌گذرد. در این رابطه چه نظری دارید؟
آذرآب و هپکو هم ماشین‌ساز هستند و اقدامات وزارت صمت نیز در همین راستا است.
ما از جوانب مختلف وارد توسعه صنعت ماشین‌سازی کشور شدیم، فقط بحث تعرفه نیست بلکه مدیریت واردات نیز مهم است.
در بعضی جاها که توان تولیدمان خوب است حمایت از تولید با ممنوعیت واردات تولیدات مشابه انجام شده است. علاوه براین برای بهبود کیفیت کالا و کاهش قیمت تمام شده به ماشین‌سازان کمک می‌کنیم تا بتوانند توان رقابتی قابل قبولی داشته باشند و روی پای خود بایستند.
ایرنا: برنامه مدونی برای استراتژی توسعه صنعتی کشور وجود دارد؟
بله؛ در سال ۹۹ به کمک تشکل‌های صنفی و حرفه‌ای ماشین‌سازی، روی سند سیاستی توسعه صنعت ماشین‌سازی و تجهیزات کار کردیم که در خرداد ۱۴۰۰ به تصویب وزیر وقت صنعت، معدن و تجارت رسید و همان مبنای کار ما در مجموعه دفتر صنایع ماشین‌آلات و تجهیزات تولید قرار گرفت.
این سیاست‌گذاری مدون دارای ۵ راهبرد شامل کیفیت، صادرات، مهارت نیروی انسانی، تعمیر و ساخت داخل، ارتباط با دانشگاه، یعنی فن‌آوری و نوآوری و کل حوزه‌های متاثر از صنعت ماشین‌سازی است و همچنین ۱۷ اقدام عملی را شامل می‌شود.
به عنوان مثال ماشین ابزارهای پیشرفته و مواد اولیه مورد نیاز آن که غالبا فولاد زنگ نزن است، در کشور تولید نمی‌شود. البته در ماشین‌سازی تبریز و چند شرکت بخش خصوصی، ماشین ابزار تولید می‌کنیم ولی نه به صورت نظام‌مند و روی ماشین‌آلات چند محوره نیز خیلی پررنگ نیستیم.
باید در این خصوص کار کنیم و بخش خصوصی را ترغیب به سرمایه‌گذاری در این حوزه ها نماییم تا زنجیره اقلام مورد نیاز صنعت ماشین‌سازی را تکمیل شود، برای این سیاست نیز، افق سال ۱۴۰۴ تعیین شده است ولی برای هر کدام از آن ۱۷ اقدام عملی نیز زمان تعیین کرده‌ایم که کدام اقدام یک‌ساله است و کدام اقدام یک و نیم ساله.
ایرنا: آیا معافیت‌های گمرکی برای واردات مواد خام کمتر از ماشین‌آلات نهایی می‌شود و مرحله به مرحله افزایش می‌یابد؟
ما در سند سیاستی وارد بحث تعرفه نشدیم که چه تعرفه‌هایی داشته باشیم، به عنوان مثال یکی از ۱۷ اقدام عملی نیاز به ورود به مبحث تولید مواد اولیه‌ای مورد نیاز ساخت این ماشین‌آلات است که در کشور تولید نمی‌شود و به خاطر تحریم هم مجبوریم بسیار گران وارد کنیم مانند تولید ورق فولادهای خاص یا گیربکس‌های پیشرفته‌ای که در کشور تولید نمی‌شوند.
ایرنا: بسیاری از واردکنندگان با استفاده از نبود کد برای هر کالایی، اقدام به واردات با کد تعرفه سایر کرده و حقوق گمرکی خود را به درستی پرداخت نمی‌کنند، در این رابطه چه اقداماتی صورت گرفته؟
یکی از بحث‌های مهمی که دنبال می‌کنیم ثبت سفارش بر اساس کد تعرفه‌های واقعی است با این حال برای اقلامی که کد ندارند یا استثنائات، کد "تعرفه سایر" تعریف شده که بسیاری از واردکنندگان از این کد استفاده می‌کنند. به عنوان مثال شخصی ۵۰ نوع اقلام مورد نیاز وارداتی دارد و نمی‌خواهد از۵۰ تعرفه مختلف استفاده کند و به همین دلیل بیشتر از تعرفه سایر استفاده می‌کند اما سعی ما بر آن است که تعرفه‌ها براساس کدهای مخصوص هر کالا تعیین تا آمار واردات هم دقیق‌تر شود و دقت کار بالا برود، اگرچه این کار ثبت سفارش را سخت‌تر می‌کند.
به سازمان‌های صمت استان هم اعلام شده که حتماً از کد مخصوص هر کالا استفاده کنند، در جایی که باید کد تعرفه‌ای جدیدی نیز ایجاد شود به کمک گمرک کدهای جدید تعریف شده، چنانچه در ارتباط با ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی حدود ۲۵ تا ۳۰ تعرفه جدید ایجاد شده است.
ایرنا: رویکرد بومی‌سازی که در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته، چقدر در مورد ماشین‌آلات صنعتی می‌تواند کاربرد داشته باشد؟
وقتی از بومی‌سازی صحبت می‌کنیم به این معنی نیست که خود را از جهان جدا کنیم بلکه باید در جایی که مزیت رقابتی داریم و در آن زمینه کار نکردیم، ورود کرده تا بتوانیم به‌مرور فن آوری‌های پیشرفته را از جهان توسعه یافته بگیریم؛ بنابراین بومی‌سازی یک بحث جدی است اما نه به معنای قطع ارتباط با دنیای فناوری جدید.
تا جایی که مزیت رقابتی داریم و محدودیت‌های تحریم ما را تحت فشار قرار داده، بومی‌سازی به رفع تحریم کمک می‌کند تا این بن‌بست شکسته شود و در مرحله بعد وارد تولید ماشین‌آلات صنعتی مدنظر شویم.
ایرنا: درخصوص واردات ماشین‌آلات مستعمل چه سیاستی را اتخاذ کردید؟
واردات ماشین‌آلات مستعمل برای واردکنندگان بسیار جذابیت دارد؛ چراکه مشمول قانون معافیت تعرفه گمرکی است با این استدلال که موجب اشتغال‌زایی و تولید محصولات موردنیاز می‌شود.
این جنبه مساله، جنبه مثبت ماجرا است اما نقطه ضعف آن این است که محصول تولیدی این خطوط مستعمل و کارکرده، از کیفیت لازم برخوردار نیست در نتیجه بعد از مدتی منجر به سرخوردگی مردم از کالای ایرانی می‌شود چه در تولید خودرو، چه لوازم خانگی و چه پمپ‌های صنعتی با نوعی عدم رضایت مصرف‌کننده مواجه می‌شویم.
از این رو به جد تلاش می‌کنیم برای واردات ماشین‌آلات مستعمل محدودیت ایجاد کنیم. ممکن است این امر به ذائقه خیلی از واردکنندگان و تولیدکنندگان محصولات نهایی خوشایند نیاید اما در درازمدت این سیاست به تولید داخل کمک می‌کند.
ماشین‌آلات نو، گران‌قیمت است اما همین گران‌قیمت بودن موجب می‌شود از یک طرف بازار خوبی برای تولیدکنندگان ماشین‌آلات داخلی ایجاد شود و از طرف دیگر کیفیت محصول نهایی به‌گونه‌ای باشد که واقعاً به تولید محصولات نهایی خودمان افتخار کنیم.