در تابستان داغ هیچ تفریحی مانند یک آب تنی و شیرجه زدن در آب خنک نمی‌چسبد، برای همین حس خوشایند هر آخر هفته هموطنان زیادی از شهرهای بزرگ به ویژه تهران راهی نوار شمالی کشور می شوند تا با زدن به آب خزر خستگی و گرمای طاقت فرسای تابستان را چند ساعت هم که شده از تن به در کنند، اما ناگهان در همین گیر و دار و هیاهوی خوشی و آب بازی دنیا تاریک می شود، در نگاه اول شاید هنوز به نظر می رسد که فرد دارد در آب جست و خیز می کند اما به مرور ترسی بر وجودت می نشیند چون به نظر می رسد این تقلا برای زنده ماندن است و اصلا شبیه بازی نیست، اینجاست که فریادها بلند می شود اما تا کمک برسد دیگر دیر شده است و فرد به زیر آب می رود و تمام.
سال گذشته هزار و ۱۶۶ نفر در کشور به این سرنوشت دچار شدند، بر اساس اعلام سازمان پزشکی قانونی، این رقم در مقایسه با سال قبل از آن که تعداد تلفات هزار و ۱۸۸ نفر بود، ۱.۹ درصد کمتر بوده است، از کل تلفات غرق شدگی در سال گذشته (۱۴۰۰)، هزار و ۹ نفر مرد و ۱۵۷ نفر زن بودند. در این مدت استان های مازندران با ۱۴۷، خوزستان با ۱۲۵ و گیلان با ۹۱ فوتی بیشترین آمار تلفات غرق شدگی را داشته اند.
یکی از دریاهای محبوب برای شنا در تابستان خزر است که در این فصل حجم زیادی گردشگر را در خود جای می دهد، بر خلاف ظاهر آرام و زیبایش، دریایی خطرناک و پراز مخاطره است که اگر نشناخته پا به درون آبهای آن بگذاری شاید دیگر هیچ وقت بیرون نیایی. یکی از خطرات خزر پدیده نهشت اسفنجی رسوبات و نشست زمین در اثر بارگذاری است که عضو هیات مدیره انجمن مهندسی سواحل و سازه‌های دریایی دراین باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: شناگران به یکی از نقاط در خزر که باید برای شنا به آن دقت کنند محل تلاقی رودخانه و دریا است چون در این مکان تلاقی آب شور و شیرین باعث بروز پدیده نهشت اسفنجی می شود که بر اثر آن رسوبات چسبنده می شوند که اگر شناگران وارد این رسوبات شوند به سرعت فرو می روند.
همایون خوشروان افزود: فصل تابستان ایام گردشگری ساحلی و شنا است اما عده زیادی درباره مخاطرات گردشگری ساحلی ناآشنا هستند و با ورود به محیط دریای خزر و سواحل ماسه ای و زیبا تحت شرایط مختلفی دچار غرق شدگی می شوند.
وی با اشاره به ساختار دریای خزر افزود: با نگاهی اجمالی بر ساختار ساحلی دریای خزر می توان انواع سواحل ماسه ای، قلوه سنگی، گِلی و سواحل تخت سنگی که حاصل دست انسان است را مشاهده کرد بنابراین چون ساختار شکل شناختی سواحل خزر متفاوت است مخاطرات حاصل از آن هم برای گردشگران ساحلی بسیار تفاوت می کند برای همین باعث می شود شدت آسیب پذیری حاصل از خطر غرق شدگی برای افرادی که وارد دریا می شوند بسیار متفاوت باشد.
در محلی تلاقی رودخانه و دریای خزر اختلاط آب شور و لب شور دریا موجب بروز پدیده نهشت اسفنجی می شود که نسبت به وزن بسیار حساس است و هر فردی که وارد آن شود فرو می رود. مدیر اسبق مرکز مطالعات و تحقیقات دریای خزر ادامه داد: اگر نگاهی کنیم به سواحل مازندران متوجه می شویم که در سواحل مازندران در راستای شرق به غرب شیب ساحل به آرامی افزایش می یابد و رسوبات ساحلی درشت دانه تر می شوند و سواحل از حالت رسوبی به فرسایشی تبدیل می شود بنابراین می توان این نتیجه را گرفت که روند توسعه امواج فرساینده در راستای شرق به غرب افزایش می یابد و به نسبت آن مخاطرات حاصل از غرق شدگی هم افزایش پیدا می کند.
وی اظهارداشت: برای مثال اگر بخواهیم انتخاب کنیم که کدام یک از سواحل مثلا شهر بابلسر نسبت به سواحل محمود آباد به لحاظ مخاطرات ساحلی از خطر پایین تری برخوردار است باید بگوییم سواحل شرق بابلسر، چون سواحل محمود آباد سواحل پرشیبی هستند و هر چه شیب ساحل بیشتر باشد و رسوبات درشت دانه تر باشد جریانات برگشتی در آنها به شکل توسعه یافته تری می توانند به وجود بیایند و اصطلاحا این سواحل را سواحل انعکاسی می نامیم.
خوشروان افزود: بنابراین توصیه به شناگران این است که قبل از ورود به داخل خزر حتما شرایط آب و هوایی را بسنجند اگر مشاهده کردند که دریا دارای موج است امواجی که شاید حدود ۵۰ سانتیمتر ارتفاع داشته باشد آن دریا برای شنا مناسب نیست چون احتمال اینکه ارتفاع آب افزایش یابد و آنها دچار خطر شوند بسیار زیاد است، دوم اینکه حتی افرادی که به شنا آشنا هستند اما تحت تاثیر جریانات برگشتی قرار بگیرند مهارت شنا هم نمی تواند به آنها کمک کند، خیلی از غرق شدگان تحت تاثیر این جریان قرار می گیرند که سرعت آن چندین برابر سرعت شنای قهرمانان سرعتی المپیک است که نمی شود آنرا مهار کرد و به راحتی از آن خلاص شد.
جریان های شکافنده جریان های تند و مرگباری هستند که از ساحل به سمت دریا حرکت می کنند و اگر فردی در این جریان ها گرفتار شود هرچه بیشتر تقلا کند، بیشتر به سمت دریا کشیده می شود، بنابراین باید خود را به جریان بسپارد و با توجه به این که قدرت این جریان ها ناپایدار است و در طول مدت زمان کوتاهی قدرت جریان کاهش می یابد، بنابراین فرد نجات پیدا می کند.
وی تاکید کرد: نکته قابل توجه این است که حتما شناگران در شرایط دریای آرام وارد خزر شوند دوم اینکه به مکانی که وارد می شوند به خوبی دقت کنند الان نقشه های گوگل به خوبی شرایط را نشان می دهد در سواحلی که سازه های ساحلی وجود دارد مانند دیواره های بتنی معمولا در حاشیه آنها مناطق خطرناکی هستند که یکباره شیب ساحلی تغییر می کند و شناگر اول که وارد دریا می شود فکر می کند شیب کم است اما به یکباره این شیب چندین برابر می شود و دچار غرق شدگی می شوند.
وی گفت: مساله مهم دیگر تلاقی رودخانه با دریا است، این نقطه بسیار خطرناکی است چون تلاقی آب شور و لب شور خزر باعث پدیده نهشت اسفنجی رسوبات و نشست زمین در اثر بارگذاری می شود، فولیکولی شدن مواد آلی در این منطقه باعث ایجاد رسوبات چسبنده می شود که نسبت به نیروی وزن بسیار حساسند و اگر شناگران وارد این رسوبات شوند به سرعت در آن فرو می روند و خیلی از غرق شدگان به علت فرو رفتن در این رسوبات است.
خوشروان ادامه داد: بنابراین از مصب رودخانه ها حداقل باید یک تا دو کیلومتر فاصله داشته باشند ضمن اینکه رودخانه های سواحل مازندران متاسفانه امروزه عمدتا به منابع آلاینده مختلف آلوده هستند که این منابع می توانند پساب های شهری، صنعتی و کشاورزی باشند که خیلی از شناگران ما با آلودگی های زیست محیطی خطرناکی که از طریق این رودخانه ها وارد ساحل می شوند آشنا نیستند و معمولا وقتی در کنار این مکان ها شنا می کنند متاسفانه دچار آسیب دیدگی جدی و بیماری های عفونی می شوند که جبران آن بسیار سخت است.
شناگران باید از محل تلاقی رودخانه و دریای خزر و یا همان مصب رودخانه ها حداقل یک تا دو کیلومتر فاصله داشته باشند.
وی اظهارداشت: پیشنهاد من برای گردشگران ساحلی در استان مازندران استفاده از سواحل بکر و امن است، در شرایطی که دریا آرام است می شود به خوبی از این مناطق استفاده کرد اما نکته دیگری که وجود دارد این است که وقتی وارد آب دریای خزر می شوند تا جایی که آب از کمر بالاتر بیاید دیگر شاخص شناوری فرد به شدت افزایش می یابد و با کوچکترین موجی واژگون می شود در این حالت دیگر خیلی از شناگران نمی توانند تعادل خود را برقرار کنند و تحت تاثیر جریانات زیرسطحی که وجود دارد دچار غرق شدگی می شوند.
عضو هیات مدیره انجمن مهندسی سواحل و سازه‌های دریایی گفت: بنابراین گردشگر ساحلی چند رکن اصلی را باید رعایت کند که عبارتند از انتخاب مکان ساحلی مناسب برای شنا که به لحاظ پاکیزگی و سلامت مورد تایید باشد که عمدتا از مصب رودخانه ها فاصله دارند که حداقل فاصله باید ۱ تا ۲ کیلومتر باشد، دوم انتخاب سواحلی که شیب بسیار ملایمی دارند مانند سواحل میانکاله، لالین و پرهیز از مکان هایی که بستر آنها شیب بسیار تند دارد مانند سواحل سرخرود، نشتارود، محمودآباد، چالوس، نوشهر و هر چه به سمت غرب می رویم این سواحل خطرناک تر می شوند، سوم پرهیز از شنا در کنار دیواره های ساحلی اسکله ها، بنادر، مکان هایی که ساخت و سازهای ساحلی در آنها انجام شده که به شدت تحت تاثیر دگرشکلی امواج ساختارشان دچار تغییر شده و همین تغییر باعث می شود چاله های زیادی در آن مناطق شکل بگیرد و شناگران در آن چاله ها گرفتار شوند.
یکی از مهمترین عامل آلودگی دریای خزر میکروارگانیزم هایی است که در مناطق مواج فراوان است، با ورود به بدن انسان سیتسم گوارش را تحت تاثیر قرار داده و موجب بروز مشکلات گوارشی و اسهال خونی و بعضا منجر به فوت فرد می شود. وی افزود: پنجم اینکه در مناطق قلوه سنگی و تخته سنگی باید از شنا پرهیز شود چون با کوچکترین عدم تعادل و برخورد با این سنگ ها جراحت ایجاد می شود و ممکن است موجب غرق شدن شود و ششم این است که با توجه به کاهش سطح تراز آب دریای خزر از سال ۱۹۹۵ تا به امروز به میزان یک متر و ۶۰ سانتیمتر بسیاری از سواحل از آب خارج شدند و اگر در کنار خط ساحلی دقت کنید می بینید که بسیاری از چاه هایی که متعلق به گذشته بود هنوز در آبهای ساحلی وجود دارند که متاسفانه بسیاری از شناگران به داخل چاه هایی می افتند که در دهه ۵۰ ساخته شدند که به علت افزایش سطح تراز آب دریا به زیر آب رفتند و الان دارند از زیر آب بیرون می آیند.
خوشروان با تاکید بر اینکه دریا محیط بسیار خطرناکی است، گفت: دریای خزر در مکان های خاص به شدت آلوده است و این آلودگی بسیار خطرناک است ضمن اینکه مهمترین عامل آلودگی در دریای خزر میکروارگانیزم هایی است که در مناطقی که امواج باشد به وفور یافت می شود، اینها وقتی وارد بدن و سیستم گوارش انسان شوند می توانند مشکلات گوارشی و اسهال خونی ایجاد و حتی منجر به فوت افراد شوند بنابراین بهتر است به توصیه های بهداشتی و توصیه های نجات غریق هایی که در منطقه هستند به خوبی توجه شود و تاکید می کنم انتخاب مکان مناسب برای ایجاد سایت گردشگری ساحلی بسیار حایز اهمیت است برای همین جا دارد که سازمان میراث فرهنگی استان مازندران و سایر استان های ساحلی کشور با انجام مطالعات خاص شناگاه های خود را در جاهای امن قرار دهند که مردم بتوانند به سلامت و آرامش شنا کنند.
وی اظهار داشت: دریای خزر یک دریای بسیار خطرناک و غیر قابل پیش بینی است و خیلی سریع می تواند شرایطی ایجاد کند که منجر به غافلگیری گردشگران و فوت آنها شود، بنابراین بهترین راه این است که بتوانیم با این خطر مقابله کنیم و آسیب پذیری را پایین بیاوریم که یکی از راه های آن نرفتن به سمت دریا و شنا نکردن در مواقع مواج، نرفتن به سواحلی که شیبشان تند است و همراه داشتن یک شناور کوچک مانند یک توپ پلاستیکی، اسفنج، کمربند شنا یا یک جلیقه است که می تواند جان خیلی از افراد را در هنگام خطر نجات دهد حتی یک توپ پلاستیکی کوچک باعث می شود که یک نفر از مرگ نجات یابد.
۹۰۱۴