به گزارش خبرنگار ایرنا، دکتر مصطفی جمالی، روز یکشنبه در نشست خبری به مناسبت روز ملی اهدای خون( ۹ مرداد)، با ارائه گزارشی از برنامه‌ها و فعالیت‌های سازمان انتقال خون افزود: سازمان انتقال خون جزو سازمان‌های موفق در ایران است.
وی با بیان اینکه سازمان انتقال خون ایران هنوز هم در منطقه حرف اول را می‌زند، گفت: در شرق مدیترانه سازمان انتقال خون ایران منبع منطقه‌ای است. در بحث کمیته خون‌های نادر تنها کشور اسلامی که نماینده دارد، جمهوری اسلامی یا سازمان انتقال خون است.
حداکثر کاهش اهدای خون در دوران کرونا ۸ درصد بود
وی تصریح کرد: در دوران کرونا که سازمان‌های انتقال خون دنیا دچار بحران شدند و تا ۳۰ درصد کاهش اهدای خون در برخی از آنها رخ داد، ما حداکثر کاهش اهدای خون‌مان ۸ درصد بود.
جمالی ادامه داد: در حال حاضر ذخایر انتقال خون با حمایت مردم، بی نظیر است. در طول تاریخ انتقال خون چنین ذخایری نداشتیم. به طوری که میانگین ذخایر را از چهار روز به هشت روز رساندیم. البته اشکالاتی داریم و شاید در یک شاخص اهدای خون مانند شاخص اهدای خون بانوان چالش داشته باشیم.
وی افزود: در دنیا بانوان بین ۳۰ تا ۵۰ درصد در اهدای خون مشارکت دارند که این عدد در ایران زیر ۵ درصد است. یعنی ما نصف جمعیت اهدای خون را از دست داده‌ایم.
اهدای خون جوانان کاهش یافته است
مدیر عامل سازمان انتقال خون ایران گفت :چالش دیگری که با آن مواجهیم این است که اهدای خون جوانان کاهش یافته است. درحالی که جوانان هستند که باید در آینده خون و فرآورده های خونی مورد نیاز کشور را تامین کنند.
جمالی با بیان اینکه به رغم همه محدودیت‌هایی که داریم سیستم ها را در حوزه انتقال خون ارتقاء می‌دهیم، گفت: به عنوان مثال کیسه‌های خون فیلتردار که خون کم‌لکوسیت را از آن تهیه می کنیم، در بسیاری از کشورهای پیشرفته ۱۰۰ درصد است، اما در کشور ما حدود ۲۵ الی ۳۰ درصد بوده است که ما در قدم اول آن را به بالای ۵۰ درصد در سال جاری می‌رسانیم.
وی ادامه داد: قطعا مرگ و میر و عوارض اهدای خون با افزایش خون کم لکوسیت رابطه دارد. هرچه کیسه‌های فیلتردار ما بیشتر شود، عوارض و مرگ و میر دریافت‌کنندگان خون کمتر می‌شود.
تا پایان سال تعیین گروه های خونی در کل کشور با روش اتوماتیک و دستگاهی می شود
مدیر عامل سازمان انتقال خون ایران با بیان اینکه در حال حاضر تعیین گروه‌های خونی در بسیاری از استان‌ها به روش دستی انجام می‌شود، گفت: فقط در چهار استان تعیین گروه هیا خونی به صورت اتوماتیک انجام می شود که سازمان انتقال خون در نظر دارد تا پایان سال تعیین گروه های خونی در کل کشور را با روش اتوماتیک و دستگاهی انجام دهد تا هم سرعت را بالا رود و هم خطا کاهش یابد.
وی افزود:همچنین تست‌های غربالگری انتی‌بادی که سلامت خون را چک می‌کند، بر اساس سیاستی مرکزی شد و در ۱۱ استان انجام می‌شود، اما گرفتاری زیادی برای استان‌ها ایجاد کرده بود. هر روز از برخی استان‌ها نمونه ها به استان دیگر ارسال می‌شد که گرفتاری‌هایی ایجاد کرد. پیش‌بینی ما این است که تا پایان مهر یا آبان کل کشور از نظر آزمایشات غربالگری مستقل شود.
جمالی گفت: برنامه دیگری در زمینه بانک HLA (سلول های بنیادی سازگار) داریم. اکنون کسی که می‌خواهد پیوند مغزاستخوان و سلول‌های بنیادی شود، باید یک نفر را پیدا کند که آنتی‌ژن‌های HLA مشابه با آن داشته باشد. در کشوری مثل آلمان بانک HLA حدود ۱۲ تا ۱۳ میلیون عضو دارد، اما در کشور ما این عدد خیلی پایین و هزینه‌بر است. این هم جزو برنامه هاست که حمایت جدی را از سوی سازمان برنامه و بودجه طلب می‌کند که البته ما روی مشارکت خیرین هم حساب باز کردیم تا این حوزه را هم توسعه دهیم.
میانگین سنی جمعیت که بالا رود، نیاز به خون و فرآورده افزایش می‌یابد
مدیر عامل سازمان انتقال خون ایران با بیان اینکه جمعیت در حال پیر شدن است و وقتی میانگین سنی جمعیت بالا رود، نیاز به خون و فرآورده های خونی افزایش می‌یابد، گفت: سال گذشته ۲ میلیون اهدا داشتیم و پیش‌بینی‌مان این است که شاید ظرف هفت تا هشت سال آینده سه میلیون برای پاسخگویی به نیاز کشور لازم داشته باشیم و یکی از برنامه‌های ما فرهنگسازی برای جذب جوانان و بانوان است.
اکنون ذخایر خون به هشت روز رسیده است
وی با بیان اینکه پیش از اوج‌گیری مجدد کرونا میانگین ذخایر خون تا ۱۰ روز هم رسید، اما اکنون به هشت روز رسیده است، گفت: اما اصلا مشکلی وجود ندارد و نیازها را به صورت ۱۰۰ درصد برطرف می‌کنیم.
طرح نذر خون
جمالی در پاسخ به سوالی درباره نذر خون در محرم، گفت: نذر خون ابتکار بسیار خوبی بود و از قدیم وجود داشت. پیش از این عده زیادی در تاسوعا و عاشورا برای اهدای خون مراجعه می‌کردند که خارج از ظرفیت بود. چند سال قبل نوبت‌دهی به افرادی که نذر خون داشتند، باب شد و توصیه هم شد که هدف اهدای خون و کمک به سلامت جامعه است و برای سایر روزها نوبت‌دهی انجام شد و همچنان هم پیش می‌رود. هر اهدای خون سه قسمت پلاکت، پلاسما و گلبول قرمز دارد و می‌تواند جان سه نفر را نجات دهد. بنابراین با نذر خون جان انسان‌ها را نجات می‌دهید.
چگونه وضعیت سلامت اهدای خون بررسی می شود
مدیر عامل سازمان انتقال خون ایران درباره وضعیت سلامت اهدای خون، گفت: پزشکان بخش اهدا ابتدا سوالاتی از فرد اهداکننده می‌پرسند و فرض بر این است که فرد صادقانه پاسخ می‌دهد که معمولا همینطور است. حال ممکن است فردی دقیق جواب ندهد یا خودش هم اطلاع نداشته باشد، خون مورد آزمایش هم قرار می‌گیرد.
وی ادامه داد: ولی بحثی درباره زمان پنجره داریم که زمانی است که ویروس وارد بدن فرد شده، اما روش‌های آزمایشگاهی هنوز نمی‌توانند تشخیص دهند. برآورد ما این است که شاید با این روش‌های ازمایشگاهی که داریم، خیالمان راحت است. در عین حال روش دیگری هم هست که در آن ظرف چند روز می‌توانیم وضعیت سلامت خون را تشخیص داد، اما فعلا بنیه مالی سازمان اجازه داشتن این روش را نمی‌دهد، اما دنبال راهکارهایی هستیم که بتوانیم با کمک بخش خصوصی این کار را هم انجام دهیم.
جمالی با بیان اینکه استان کردستان جزو استان‌هایی است که اهدای خون بالایی دارد و مشارکت بانوان کردستان هم حدود ۹ درصد است، گفت: لرستان هم به همین صورت است و اهدای خون بالاست.
نحوه خرید تجهیزات در سازمان انتقال خون
مدیر عامل سازمان انتقال خون ایران درباره نحوه خرید تجهیزات در سازمان انتقال خون، گفت: در انتقال خون شرکت‌های زیادی برای خرید تجهیزات و ملزومات وجود ندارند. وقتی بحث کیسه خون مطرح می شود، درکل شاید چهار تا پنج شرکت در کشور فعالند. شرکت داخلی داریم که ۲۰ سال است که کار می‌کند و می‌خواهیم از آن حمایت کنیم، اما استانداردهای لازم را ندارد. در حوزه سلامت هم نمی‌توان استانداردها را نادیده گرفت.
وی تصریح کرد: بنابراین تولید حوزه سلامت باید ۱۰۰ درصد در سطح کشورهای پیشرفته باشد. زیرا یک نشتی خون می‌تواند مشکل ایجاد کند. ما سختگیرانه برخورد می‌کنیم. در حوزه کیسه خون یکی از شرکت‌ها با کمپانی خارجی مشارکتی یک کارخانه در کشور زده است که در زمان وزارت دکتر قاضی زاده هاشمی افتتاح شد و استانداردهای آن شبیه به همان کشور خارجی است. واقعیت این است که این کیسه با همان استاندارد اروپا در کشور تولید می‌شود. توان بالایی هم دارد. خودبه خود که مناقصه می‌گذاریم این شرکت در رقابت برنده می‌شود؛ قیمت خوبی می‌تواند بدهد و کیفیت محصولش هم که تایید شده است.
وی افزود: اما شرکت رقیب داخلی در کنترل کیفی ما مشکل دارد. نمی‌شود با سلامت مردم شوخی کرد. در عین حال مدیرعامل سازمان نه در مناقصه ، بلکه در عدم الزام می‌تواند اعلام نظر کند. مثلا من می‌بینم که کیت در حال اتمام است و چند شرکت هم هستند. حال هر شرکتی را که توانمند ببینم انتخاب می‌کنم. نمی‌توانم صبر کنم تا محصول سازمان تمام شود که سلامت مردم به خطر افتد.
وی اعلام کرد:در نتیجه با مسوولیت خودم عدم الزام را امضا کرده و از آن شرکت مستقیما خریداری می کنم. در این فرایند هم دستگاه‌های نظارتی کامل نظارت می‌کنند. مصالح مردم و سازمان اولویت من است، نه منافع شرکت‌ها. با این حال بنا داریم که تا حد امکان از شرکت‌های داخلی حمایت کنیم.
جمالی درباره وضعیت تامین کیسه‌های فیلتردار، گفت: این کیسه‌ها به صورت وارداتی تامین می‌شود. در دستور کار معاونت علمی ریاست جمهوری تولید این کیسه‌ها قرار گرفته است.
وی با بیان اینکه ما یک استاندارد بسیار عالی در سازمان انتقال خون داریم که باعث می‌شود پلاسمای ما سالم باشد، گفت: این استاندارد در بسیاری از کشورهای جهان وجود ندارد. در زمینه پلاسما اقدامات خوبی انجام شد، اما در آن وقفه افتاد. پلاسما فقط آلبومین، IVIG و ... نیست، بلکه مواد و فاکتورهای دیگری هم دارد و در سالیان آینده بیش از این از صنعت پلاسما می‌شنویم.
وی گفت :ورود این تکنولوژی به کشور، حیاتی است. در کشور ما تکنولوژی آن وجود دارد. دانشمندان‌مان این توان را دارند، اما یک سرمایه‌گذاری اولیه سنگین و چند هزار میلیاردی نیاز دارد تا راه‌اندازی شود. دوستانی که پلاسما را برای تبدیل آن به دارو به خارج ارسال کردند، باید تولید پلاسما را هم انجام می‌دادند و به نظر من به کشور کم لطفی کردند.
مدیر عامل سازمان انتقال خون ایران درباره پلاسما فرزیس هم گفت: سیستم دولتی تا حدی ظرفیت دارد و برای گسترش آن باید بخش خصوصی فعالتر شود.
جمالی درباره پلاسما فرزیس هم گفت: سیستم دولتی تا حدی ظرفیت دارد و برای گسترش آن باید بخش خصوصی فعالتر شود.
وی گفت: در ۱۰ سال گذشته مراکز درمانی و تخت‌های بیمارستانی رشد قابل توجهی داشتند و از آنجایی که بودجه و تشکیلات سازمان انتقال خون مستقل است، شامل حمایت‌های وزارت بهداشت نشد و سازمان برنامه و بودجه هم طی ۱۰ سال اخیر حمایتی از این سازمان نکرد. در نتیجه ما از نظر تشکیلاتی، اعتباری و تجهیزاتی ۱۰ سال عقب افتادیم، اما با این وجود سازمان افتخارآفرینی کرده است.
بودجه سازمان انتقال خون متناسب با نیاز کشور بالا رود
مدیر عامل سازمان انتقال خون ایران گفت: بودجه‌ای که برای سازمان در نظر گرفتند، اصلا پاسخگوی نیازهای مراکز درمانی نیست. اگرقرار باشد سازمان را کمی و کیفی ارتقاء دهیم، باید بودجه سازمان انتقال خون متناسب با نیاز کشور بالا رود. بدون اغراق می گویم که تقریبا ۱۰۰ درصد باید اعتباراتمان افزایش یابد تا بتوانیم‌همچنان سازمان پیشرو در منطقه باشیم. سال گذشته و امسال را به سختی گذراندیم، اما اگر برای بودجه سال آینده به طور جدی از سازمان انتقال خون حمایت نشود، ممکن است که انتقال خون نتواند جوابگوی مراکز درمانی باشد.
بهترین وسیله سامانه سیار اهدای خون همان اتوبوس‌های خون‌گیری در روستاهاست
جمالی در پاسخ به سوالی، درباره برنامه سازمان انتقال خون برای ایجاد اتوبوس‌های سیار خون‌گیری برای اهدای خون مردم مناطق روستایی گفت: جمعیت قابل توجهی در روستاها داریم. این روستاییان امکان پرداخت هزینه و آمدن به شهر را کم دارند. این درحالی است که مردم در روستاها خون سالمی دارند و مشارکت خوبی هم دارند. با این حال ما که نمی‌توانیم در هر روستا یک پایگاه ثابت خون‌گیری ایجاد کنیم. بنابراین بهترین وسیله سامانه سیار اهدای خون همان اتوبوس‌های خون‌گیری است.
وی خاطرنشان کرد:سامانه سیار را در کشور بسیار کم داریم، بسیاری از استان‌ها اصلا ندارند، مانند استان تهران. بهترین کار برای پوشش روستاها همین اتوبوس‌هاست. قیمتی که برای یک اتوبوس مناسب کار برآورد می‌شود، حدود ۱۰ میلیاردتومان است.
وی افزود: حال اگر ۱۰۰ اتوبوس خون‌گیری داشته باشیم، در طول سال می‌توانیم بیشتر روستاها و بخش‌ها را پوشش دهیم. بودجه آن هم کم نیست، اما این امر بسیار مهم است و ما موظفیم که امکان اهدای خون را برای همه ایجاد کنیم. پیگیریم و حتما در بودجه سال آینده سازمان پیش‌بینی می‌کنیم. از سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی هم انتظار داریم که حمایت کند.
جمالی تاکید کرد: در این صورت سازمان انتقال خون در این خصوص بیمه می‌شود و اهدای خون بسیار بالا می‌رود.
ایجاد پایشگاه پلاسما در کشور
مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران در پاسخ به سوال دیگری ، درباره ایجاد پالایشگاه پلاسما و همچنین چرایی کمبودهای مقطعی( IVIG)(دارو مشتق از پلاسما) گفت: یک زمانی مجوزهایی به برخی افراد داده شد تا مراکز پلاسما را دایر کنند. قرار بود که این مراکز پلاسما را دریافت کنند تا برای تهیه داروهای مشتق از پلاسما به کشورها ارسال شود و بازگردد.
وی ادامه داد: در یک بازه زمانی هم قرار بود پالایشگاه بزنند تا کشور دیگر وابسته نباشد. قسمت اول موضوع انجام شد و شرکت‌ها آمدند و سودی هم بردند، اما به هر دلیل پالایشگاه دایر نشد. اکنون هم مسائل قضایی در جریان است.
وی گفت: باید توجه کرد که این موضوع حاکمیتی و مربوط به سلامت مردم است. نمی‌توانیم به دارویی وابسته باشیم که از خارج از ایران می‌آید، اگر این دارو قطع شود، سلامت جامعه را تهدید می‌کند. حال IVIG و آلبومین را هم عمدتا از پلاسما می‌گیرند. ظرفیت تولید پلاسمای سازمان انتقال خون ۲۰۰ هزار لیتر و در بخش خصوصی هم حدود ۲۰۰ هزار لیتر است.
مدیر عامل سازمان انتقال خون گفت: آنها متعهدند که پلاسمایی که می‌رود، به دارو تبدیل شده و بازگردد. حال اگر این پلاسما به موقع برود و دارو شود، تا حد زیادی فعلا نیاز را رفع می‌کند. با این حال نوساناتی وجود دارد. گاهی دارو دیر می‌آید گاهی پلاسما دیر می‌رود و در یکی دو سال بحران کرونا هم دنیا در پلاسما دچار چالش شد. بنابراین نوساناتی که وجود دارد، به این دلایل است. نهایتا این روش، درد مملکت را درمان نمی‌کند. نباید به امید خارج بنشینیم. ما با هماهنگی سازمان غذا و دارو برنامه‌هایی برای افزایش این ظرفیت داریم. کار ساده‌ای نیست، اما قابل انجام است. اکنون سالانه ۴۰۰ هزار لیتر پلاسما در کشور تولید می‌شود.
جمالی در پاسخ به سوال دیگری، درباره کمبود نیروی انسانی در سازمان انتقال خون نیز گفت: مشکلی که ما داریم، این است که از آنجایی که سازمان انتقال خون تخصصی است،هیچ کجا طب انتقال خون را آموزش نمی‌دهد. اینکه افراد را ازطریق استخدام جذب کنیم، کاری بود که طی دو سال گذشته انجام شد، اما بسیاری از افراد به رغم قبولی به سازمان انتقال خون نیامدند. زیرا وقتی دریافتی‌شان را با دانشگاه‌ها مقایسه می‌کنند، برایشان به صرفه نیست.
وی افزود:پیشنهادی که به سازمان امور استخدامی دادیم، این بود که ما یکسری نیرو داریم که به صورت طرح به سازمان آمده و بعد از طرح خبره می‌شوند، اما وقتی به بار می‌نشینند، طرح‌شان تمام شده و باید بروند. ما خواهش کردیم که اجازه دهند، ما این نیروها را استفاده کرده و جذب کنیم که هم به‌نفع منابع کشور و هم به نفع شخص است.
مدیر عامل سازمان انتقال خون تصریح کرد:اگر این موضوع را بپذیرند، مشکل انتقال خون تا حد زیادی برای سال‌های آینده رفع می‌شود. ما کمتر از ۵۰۰۰ نیرو در کل کشور داریم و برآوردم این است که اگر ۱۰۰۰ نیرو جذب کنیم، ظرف ۵ سال آینده مشکلی نخواهیم داشت.