به گزارش روز دوشنبه ایرنا به نقل از خبرگزاری اسپوتنیک، اولین دکترین دریایی روسیه پس از فروپاشی شوروی در سال ۲۰۰۱ با فرمان رئیس جمهور ایجاد شد. این دکترین در سال ۲۰۱۵ در میان تنش های فزاینده با ناتو، بحران اوکراین و مشارکت راهبردی رو به رشد مسکو با چین به روز شد. دکترین جدید جایگزین سند ۲۰۱۵ شده و تعدادی مفاد مهم جدید را به آن اضافه می کند.
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، روز گذشته همزمان با گرامیداشت روز نیروی دریایی روسیه فرمانی را امضا کرد که دکترین دریایی به روز شده دریایی این کشور را تأیید می کند.
در تعطیلات روز نیروی دریایی، مراسم بزرگداشت ملوانان و نیروهای ساحلی که در شاخه دریایی نیروهای مسلح روسیه خدمت می کنند، برگزار می شود.
مفاد نسخه به روز شده دکترین روسیه چیست؟
دکترین به روز شده ای که نسخه ای از آن در تارنمای وابسته به کاخ کرملین منتشر شد، مسیرها و اهداف استراتژیک نیروی دریایی و ناوگان دریایی تجاری روسیه را مطابق با راهبرد گسترده تر امنیت ملی و دکترین نظامی این کشور ترسیم می کند و شامل اصول مطالعه، توسعه، استفاده و حفاظت از منابع اقیانوس های جهان، دفاع از حاکمیت و منافع ملی روسیه، اقداماتی برای تضمین دسترسی به مسیرهای تجارت جهانی و ارزیابی خطرات و تهدیدات روسیه است.
این سند شامل مقرراتی است که تعهد دولت روسیه را نسبت به «حفظ موقعیت به عنوان یک قدرت دریایی بزرگ تشریح می کند؛ قدرتی که، فعالیت‌های آن با هدف حفظ ثبات راهبردی در اقیانوس‌های جهان، تقویت نفوذ ملی و توسعه روابط مشارکتی سودمند متقابل در جهان و در حوزه فعالیت های دریایی انجام می‌شود.»
در این سند تقویت نفوذ دریایی روسیه در قطب شمال، از جمله در امتداد فلات قاره، و توسعه کریدور حمل و نقل مسیر دریای شمال به عنوان یک شریان حمل و نقل ملی که در بازار جهانی رقابتی است، به عنوان اولویت های اصلی ملی معرفی شده است.
آمریکا و ناتو؛ تهدیدات راهبردی کلیدی
این سند توجه ویژه ای به نقش آمریکا و ناتو در شکل دادن به اولویت های دریایی روسیه، درک تهدیدات و ابزارهای خنثی کردن این تهدیدات دارد.
در این دکترین آمده است: «توسعه روسیه در دنیای مدرن همزمان با چالش ها و تهدیدهای بزرگ و جدید برای امنیت ملی این کشور صورت می گیرد که در درجه اول با موقعیت ژئوپلیتیک روسیه و نقش آن در سیاست جهانی در ارتباط است.»
«مسیر روسیه برای اجرای سیاست خارجی و داخلی مستقل، مقاومت آمریکا و متحدانش را به همراه دارد که به دنبال حفظ سلطه جهانی خود از جمله در اقیانوس های جهان هستند. سیاست آنها برای مهار روسیه، مستلزم یک سیاست فشار سیاسی، اقتصادی، نظامی و اطلاعاتی است.»
این سند خاطرنشان می‌کند که متأسفانه عامل قدرت نظامی از امور بین‌الملل محو نشده است، زیرا «قدرت‌های بزرگ جهانی که دارای پتانسیل دریایی قابل توجه و نظام توسعه یافته پایگاه‌ها هستند، به افزایش حضور دریایی خود در مناطق مهم ژئوپلیتیکی اقیانوس‌های جهان، از جمله در مناطق هم مرز با قلمرو فدراسیون روسیه ادامه می‌دهند.
دکترین جدید: ۱۰ تهدید اصلی روسیه در فضای دریایی
- مسیر راهبردی که آمریکا برای «سلطه» بر اقیانوس‌ها و نفوذ جهانی واشنگتن بر فرآیندهای بین‌المللی، از جمله با استفاده از شریان‌های حمل‌ونقل دریایی و منابع انرژی، دنبال می کند.
- تلاش آمریکا و متحدانش برای محدود کردن دسترسی روسیه به منابع اقیانوس های جهان و مسیرهای حیاتی حمل و نقل دریایی.
- ادعاهای ارضی از سوی تعدادی از دولت ها علیه روسیه در ارتباط با برخی از مناطق ساحلی و جزایر این کشور.
- استقرار زیرساخت های نظامی ناتو در نزدیکی مرزهای روسیه و افزایش تعداد رزمایش های ائتلافی در مناطق دریایی نزدیک این کشور.
- تلاش آمریکا برای دستیابی به برتری قاطعانه در قدرت دریایی و همچنین افزایش قابلیت های سایر قدرت های دریایی.
- درگیری‌های نظامی در مناطقی که دارای اهمیت ژئوپلیتیکی ویژه برای روسیه و متحدانش و همچنین کشورهایی است که به اقیانوس‌های جهان دسترسی دارند.
- فشار اقتصادی، سیاسی، حقوقی، اطلاعاتی و نظامی بین المللی بر روسیه با هدف بی اعتبار کردن یا کاهش اثربخشی فعالیت های دریایی این کشور.
- تلاش برخی از دولت‌ها برای تضعیف کنترل روسیه بر مسیر دریای شمالی، از جمله از طریق حضور رو به رشد زیرساخت‌های نظامی خارجی در قطب شمال.
- تلاش برخی از کشورها برای تغییر موافقتنامه های حقوقی بین المللی دریایی موجود با هدف منافع ژئوپلیتیکی خودخواهانه.
- تهدید فزاینده تروریسم بین المللی، دزدی دریایی و قاچاق غیرقانونی سلاح، مواد مخدر، مواد شیمیایی و مواد رادیواکتیو.
چالش های تاثیرگذار بر فعالیت های دریایی روسیه
این دکترین چالش‌های متعددی را که بر فعالیت‌های دریایی روسیه تأثیر می‌گذارد، ترسیم می‌کند. از جمله این چالش ها، نقش ناکافی روسیه در فعالیت‌های حمل‌ونقل دریایی است، که با تعداد اندک کشتی‌هایی که تحت پرچم دولتی روسیه در حال فعالیت هستند، نمود می یابد.
وضعیت نامناسب و اندازه کوچک ناوگان تحقیقاتی علمی روسیه و تحریم‌های تعدادی از دولت‌ها علیه کشتی‌سازی نظامی و بخش‌های نفت و گاز این کشور، از جمله در زمینه فناوری‌های پیشرفته، تحویل تجهیزات و سرمایه‌گذاری خارجی، به عنوان چالش های دیگری که بر فعالیت دریایی روسیه تاثیردارد، برشمرده شده است.
خطرات ذکر شده در این سند، شامل شبکه ناکافی پایگاه های پشتیبانی در خارج از روسیه برای نیروی دریایی روسیه، بحران آب و هوا و تهدید بیماری های همه گیر از جمله ویروس کرونا است.
در این دکترین تأکید می شود که مورد آخر به عدم اطمینان ژئوپلیتیک و یک بحران اقتصادی جهانی منجر شده است که با تمایل دولت های خارجی برای تغییر نظم کنونی جهانی، تمایل فزاینده برای پایان دادن به فرآیندهای جهانی شدن، نبرد برای رهبری جهانی، نقش رو به رشد اقتصاد ملی و مدیریت دولتی، از جمله در حوزه فعالیت های دریایی در ارتباط است.
اهداف ترسیم شده روسیه در سایه چالش ها، تهدیدها و خطرات توصیف شده
این دکترین با توجه به این تهدیدها، خطرات و چالش ها، اهداف روسیه را ترسیم می‌کند.
در این سند بیان می شود این موارد شامل توسعه روسیه به عنوان یک قدرت بزرگ دریایی و تقویت جایگاه آن در بین قدرت های اصلی دریایی جهان است؛ امری که مستلزم منابع بیشتری به منظور تضمین منافع ملی روسیه در اقیانوس های جهان و در راستای اصول و هنجارهای قانون بین المللی است.
حفظ ثبات راهبردی و دفاع از حقوق حاکمیتی روسیه بر فلات قاره، تلاش برای افزایش رقابت پذیری ناوگان حمل و نقل روسیه و مسیر دریای شمال و تقویت قابلیت های عملیاتی نیروی دریایی برای تضمین امنیت ملی و منافع ملی در اقیانوس های جهان از دیگر اهداف ذکر شده است.
این اهداف شامل نیاز به افزایش اندازه و ارتقاء ناوگان تجاری و نیروی دریایی روسیه، ایجاد مراکز حمل و نقل دریایی و لجستیکی جدید در مقیاس بزرگ در بنادر موجود و در صورت امکان، گسترش همکاری های علمی دوجانبه و بین المللی در مطالعه اقیانوس های جهان است.
این دکترین شش منطقه دارای اولویت راهبردی را برای نیروی دریایی روسیه ترسیم می کند که شامل قطب شمال، اقیانوس آرام، اقیانوس اطلس (شامل دریاهای بالتیک، آزوف، سیاه و مدیترانه تحت قلمرو آن) ، دریای خزر، اقیانوس هند و مسیرهای دریای قطب جنوب است.
در هر حوزه، اولویت ها شامل تقویت قابلیت های نیروی دریایی، مقابله با تهدیدات علیه امنیت ملی، بهبود فرماندهی و کنترل و در صورت لزوم، ایجاد ناوگان های تخصصی - از جمله یخ شکن ها، و نیروهای جستجو و نجات است.
در حوزه آتلانتیک، توجه ویژه ای به تهدیدات ناتو علیه امنیت روسیه شده است که به ویژه شامل برنامه های ناتو برای پیشبرد زیرساخت های نظامی تا مرزهای روسیه و تلاش برای تعیین «کارکردهای جهانی» برای این ائتلاف است. در حوزه گفته می شود که اهداف نیروی دریایی شامل حفظ امنیت ملی و «ایجاد شرایطی برای همکاری اقتصادی پایدار با دولت های خارجی» است.
در مسیر راهبردی اقیانوس هند، اولویت با توسعه مشارکت دریایی «راهبردی» با هند و همچنین همکاری با ایران، عراق و سایر کشورهای منطقه به علاوه افزایش کلی حضور دریایی روسیه در منطقه است.
اهداف مشابهی در اقیانوس آرام ذکر شده است، از جمله نیاز به گسترش دسترسی نیروی دریایی روسیه به بنادر منطقه و همکاری با قدرت‌های منطقه‌ای و گروه‌های دولتی به نفع حفظ ثبات راهبردی.