زیرساخت اصلی ارائه خدمات داده‌ای به مردم و دستگاه‌های دولتی، اینترنت و پهنای باند آن است؛ از همین رو فراز پایانی نشست «چالش‌های تجارت الکترونیک و سامانه‌های دولتی» به موضوع کیفیت اینترنت در کشور و ارتقاء آن اختصاص یافت و معاون وزیر ارتباطات، اطلاعات جالبی از گسترش استفاده مردم، حتی در مناطق روستایی از اینترنت داد و بر ضرورت تداوم ارتقاء کیفت تاکید کرد.
در این میزگرد که از سوی پژوهش ایرنا برگزار شد، «رضا باقری اصل» معاون امور مجلس وزارت ارتباطات و رئیس کارگروه تعامل پذیری دولت الکترونیک، «اشکان آرمندهی» مدیر عامل سایت دیوار، «حمیدرضا نائینی» مدیرعامل هلدینگ خدمات انفورماتیک راهبر و «شهرام رضایی» قائم مقام شرکت تپسی حضور داشتند.
بخش‌های اول، دوم، سوم، چهارم این میزگرد قبلا منتشر شده و اکنون می‌توانید بخش پنجم و پایانی را بخوانید.
ایرنا: شما الان در خط مقدم فرایند دریافت داده از دستگاه‌ها قرار گرفته‌اید. البته در چند سال گذشته وضع قوانین و مقررات کار را برای شما راحت‌تر کرده‌است، اما فکر می‌کنید در این مسیر چقدر موفق خواهید شد؟
نائینی: بخشی از روند کار از طریق کمک‌ها و حمایت‌هایی که دولت و قانونگذار انجام می‌دهند، همچون جرم‌انگاری و وضع قانون تسهیل می‌شود. بخش دیگر این است که در هر صورت، بخش خصوصی راه خود را پیدا می‌کند. وقتی سرمایه‌گذاری توجیه‌پذیری انجام داده‌ایم، راه آن را نیز پیدا خواهیم کرد.
اگر دستگاهی در بخش فنی با مشکل مواجه باشد، آمادگی داریم مشکلات را رفع کنیم و بهانه‌های عدم ارائه داده را می‌گیریم تا به اطلاعات برسیم
دستگاه‌ها از این به بعد می‌توانند با ارائه داده‌ها کسب درآمد کنند
به عنوان مثال اگر دستگاهی در بخش زیرساخت‌ها یا حوزه فنی با مشکلاتی مواجه باشد، ما این آمادگی را داریم که این مشکلات را رفع کنیم تا بتوانیم داده‌های مربوط را کسب کنیم. حتی به نیازسنجی آنان نیز کمک خواهیم کرد. به عبارتی بهانه را برای عدم ارائه داده از دستگاه می‌گیریم تا به اطلاعات برسیم.
حتی می‌توانیم به آنها مدل کسب وکاری پیشنهاد دهیم تا به کسب درآمد برسند. ما به آنها خواهیم گفت از این به بعد می‌توانند با ارائه داده‌هایی که در اختیار دارند، از آن کسب درآمد کنند. اینها روش‌های مختلفی است که حتما ما برای بزرگ کردن کسب وکار و متنفع شدن خودمان در پیش خواهیم گرفت. چون انتفاع بخش خصوصی در این زمینه وجود دارد، حتما این بخش مسیر خود را باز خواهد کرد.
پدیده مهم «کلان داده» در راه است
ایرنا: دوستان اشاره کردند ایران در زمینه تجارت الکترونیک، جایگاه قابل قبولی در عرصه جهانی ندارد، یکی از مهمترین چالش‌ها در مسیر این پیشرفت، فراهم نبودن زیرساختهاست که سرویس مناسب اینترنت بخش مهمی از آن است و بدون سرویس مناسب اینترنت بسیاری از تلاش‌های صورت گرفته در این مسیر بی‌اثر می‌شود. در این خصوص وزارت ارتباطات چه اقداماتی انجام داده و چه راهکارهایی اندیشیده‌است؟
باقری‌اصل: نخست باید به یک نکته اشاره کنم و آن اینکه همه بخش‌هایی که تا کنون درباره آنها حرف زدیم، زیست‌بوم ناقصی را خلق می‌کنند. ما پدیده‌ای به نام «داده‌های حجیم» یا Big Data نیز داریم که تحلیلگران، کارگزاران و بازیگران این عرصه نیز باید ایجاد شوند. در بسیاری از کشورهای دنیا بخش تحلیل و پردازش داده‌ها نوعی کسب وکار جدید محسوب می‌شود. البته قرار نیست کسب و کارهایی مثل دیجی‌کالا، سایت دیوار و ... شخصا این کار را انجام دهند، بلکه قرار است بازیگران جدیدی وارد این عرصه شوند.
پلتفرم‌ها و مرکز ملی تبادل اطلاعات اجازه نگه داشتن داده را ندارند
افزون بر آن، برخی سرویس‌های ترکیبی و پیچیده که قبلا نیز به آن اشاره شد، باید ایجاد شود؛ زیرا چند دستگاه یا سرویس که با هم تجمیع می‌شوند، یک ارزش افزوده جدید خلق می‌کنند، البته این سرویس‌ها نیز برای خود بازیگران جدیدی خواهند داشت. در این زمینه توضیحی نیاز است و آن اینکه این پلتفرم‌ها و حتی مرکز ملی تبادل اطلاعات نیز اجازه نگه داشتن داده را ندارند. با این وجود در برخی از جاها داده نگه داری می‌شود و تحلیل و بررسی آن داده‌ها، ارزش افزوده و ثروت خلق می‌کند. این حوزه هنوز ناقص است و نیاز به قانونگذاری دارد. شاید با قوانین مربوط به حفاظت از داده‌ها بتوان بخش‌هایی از این مساله را رفع کرد اما در حال حاضر و بدون وجود قانون نمی‌توان این کار را انجام داد.
به هیچ‌وجه اجازه دسترسی به پرونده الکترونیک سلامت را نخواهیم داد، تا وقتی که قانونی در این زمینه داشته‌باشیم. چون داده‌های مربوط به سلامت حساسند و اشتباه در این زمینه قابل برگشت نیست
به هیچ کس اجازه دسترسی به پرونده الکترونیک سلامت را نخواهیم داد
من ناظر طرح سلامت الکترونیک هم هستم، ما به هیچ‌وجه اجازه دسترسی به پرونده الکترونیک سلامت را نخواهیم داد، تا وقتی که قانونی در این زمینه داشته‌باشیم. چون داده‌های مربوط به سلامت حساس هستند و اشتباه در این زمینه قابل برگشت نیست. بنابراین تا زمانی که در این زمینه قانون نداشته باشیم به هیچ عنوان اجازه نمی‌دهیم دسترسی به پرونده توسط پزشکان و دیگر افراد فراهم شود. باید مطمئن باشیم اول قانون و سپس زیرساخت‌های مربوط به دسترسی به پرونده فراهم شده‌است.
درباره زیرساخت‌ها هم باید گفت، کارگروه اقتصاد دیجیتال یک کمیسیون و ۹ کمیته دارد که یکی از کمیته‌ها مربوط به زیرساخت، یک کمیته مربوط به تسهیل فضای کسب وکار، دیگری مربوط به ابزارهای مالی و... است. حال باید دید وظیفه کمیته زیرساخت چیست.
دست‌کم باید پهنای باند ۱۰۰ مگابیت بر ثانیه را فراهم کنیم
ما در حوزه زیرساخت‌های اقتصاد دیجیتال دست‌کم باید پهنای باند ۱۰۰ مگا بیت بر ثانیه را فراهم کنیم. شورای عالی فضای مجازی حکمی داشت که طی آن باید امکان دسترسی به ۲۰ میلیون پورت فراهم شود. برای این موضوع در کارگروه مربوط به زیرساخت‌ها تصمیم‌گیری‌های لازم انجام می‌شود و برای اینکه بتوانیم زیرساخت تحول دیجیتال و اقتصاد دیجیتال را ایجاد کنیم باید دسترسی‌های فراگیر وسرعت بالای اینترنت را در اختیار داشته باشیم. سرعت و پهنای باند کنونی به هیچ عنوان برای ایجاد این تحول در اقتصاد دیجیتال کفایت نمی‌کند. متوسط سرعت اینترنت ثابت ما در حال حاضر زیر ۱۰ مگ است و رتبه ۱۴۴ را در دنیا داریم. در اینترنت همراه اما اوضاع بهتر است و سرعت نزدیک به ۳۰ است و رتبه‌ای بین ۷۱ تا ۷۳ را در جهان داریم.
زمانی که شبکه ملی اطلاعات داده در حال طراحی بود، تقاضایی از طرف وزارت ارتباطات به اپراتورها ارائه شد که بگویند پیشی‌بینی آنان برای تقاضای اینترنت تا آخر سال چقدر است. جالب است اعداد و ارقامی که از طرف اپراتورها اعلام شد، آن قدر کم و ناچیز بود که در همان لحظه وزارت ارتباطات آن حجم را داشت. اما وقتی نسل سوم و چهارم ارتباطات سیار شکل گرفت، ۱۵ برابر تقاضای یکی از اپراتورها که بیش از بقیه اپراتورها بود، محقق شد.
امروز درباره ارتقاهای ۲۰ تا ۶۰ ترابایت صحبت می‌کنیم. در حال حاضر ظرفیت هیچ یک از استان‌های کشور زیر ۱.۵ ترابایت نیست. سال ۹۲ که بنده تازه وارد وزارت ارتباطات شده بودم، ظرفیت ۷۲ گیگ بود اما اکنون یک استان حداقل ۲۰ برابر آن زمان ظرفیت دارد. هیچ کس حتی تصور نمی‌کرد با چنین شتابی حرکت کنیم، به همین دلیل ۵ سال آینده را نیز نمی‌توان پیش‌بینی کرد.
اگر پهنای باند کافی فراهم نشود، آرزوهای دیجیتالمان محقق نمی‌شود
بنابراین اگر درباره ۱۰۰ مگ صحبت می‌کنیم منظور این است که تکنولوژی را روی فیبر نوری یا ۵G انتقال دهیم تا فعلا با ادبیات کنونی و طبق ظرفیت‌هایی که ایجاد می‌شود، بتوان سرویس خلق کرد. البته مطمئن‌ترین روش در تمام دنیا روش فیبر نوری است. اگر زیرساخت اقتصاد دیجیتال که همان پهنای باند است، فراهم نشود، آرزوهایی که درباره آن صحبت کردیم سخت محقق خواهد شد یا اصلا محقق نمی‌شود.
اکنون از ۲۰ میلیون پورت یاد شده، برای ۸.۵ میلیون پورت قرارداد بسته شده و تفاهم‌نامه آن با اپراتورها منعقد شده و طی چند ماه آینده تفاهم‌نامه همه ۲۰ میلیون پورت نیز منعقد خواهد شد. امیدواریم تا سه سال آینده امکان ارائه ۲۰ میلیون پورت را داشته باشیم؛ اما باید دانست مردمی که از این پورت‌ها سرویس می‌گیرند، بسته به سرویس‌هایی که اینجا درباره خلق آن صحبت کردیم، به این سرویس‌ها وصل می‌شوند. وصل شدن کاربران به این سرویس‌ها باید توجیه داشته‌باشد.
تنها تقاضای مهم نمایندگان از وزارت ارتباطات، اینترنت روستایی است
قبل از کرونا گاه توجیهی برای ارائه اینترنت پرسرعت به بسیاری از خانواده‌ها وجود نداشت. به عنوان مثال، زمانی برخی می‌گفتند ارتباطات روستایی برای این قشر موضوعی حیاتی نیست بلکه آنها بیشتر به آب، برق، گاز و امثال آن نیاز دارند. اکنون من به عنوان معاون پارلمانی وزیر ارتباطات می‌بینم که تنها تقاضای مهمی که روی میز من قرار دارد، ارتباطات روستایی است.
کیفیت اینترنت پایین نیامده، اما استفاده و توقع مردم افزایش یافته است
اولین تقاضایی که نمایندگان دارند، دسترسی ارتباطات است. دومین موضوع کیفیت اینترنت است. البته کیفیت پایین نیامده و آمارها این را اثبات می‌کند، اما سطح توقع مردم از سرویس‌ها افزایش یافته و از طرفی تعداد کاربرانی که از سرویس‌ها استفاده می‌کنند نیز افزایش یافته‌است.
اکنون تنها تقاضای مهم روی میز من به عنوان معاون پارلمانی وزیرارتباطات، ارتباطات روستایی است
می‌دانیم در برخی موارد ایراداتی نیز وجود دارد. به عنوان مثال، در جایی فیبر قطع شده است، در برخی مناطق تکنولوژی هنوز روی سیم مسی قرار دارد، در برخی موارد BTS هنوز تبدیل به LTE نشده‌است و فشارهای تحریم‌ها نیز به این مشکلات اضافه می‌شود. ما به همه این موارد آگاهیم، اما با همه این ظرفیت‌سازی‌ها، توقع مردم و شتاب تحول دیجیتال از چیزی که ما می‌توانیم اراده کنیم پیشی می‌گیرد.
مردم انتظار کیفیت بهتر اینترنت دارند و این حق آنهاست
مردم انتظار دارند مثل زمانی که با نرم‌افزارهای شاد یا ویدئوکنفرانس با یکدیگر حرف می‌زدند، اکنون بتوانند بیشتر و با کیفیت بهتر این کار را انجام دهند، اما باید یادتان باشد که در آن زمان فقط دانش‌آموزان از این سرویس‌ها استفاده می‌کردند ولی در زمان حاضر کسب وکارها، دانشجوها و مردم عادی نیز به آن اضافه شده‌اند. این توقع حق آنهاست و مردم می‌خواهند از این پلتفرم کسب درآمد کنند. برای استفاده از این پلتفرم‌ها به عنوان ابزاری برای کسب درآمد، باید پلتفرم‌ها رشد کنند و به افزایش امکانات و سرعت در این بخش کمک کنیم.
اگر بتوانیم زیرساخت‌های ارتباطی به ویژه ثابت را ارتقا دهیم، نسل بعدی از پلتفرم‌ها شکل خواهد گرفت. قطعا این پلتفرم‌های بومی و داخلی برای خلق سرور از مسیر توسعه ارتباطات خواهد بود.