به گزارش خبرنگار تئاتر ایرنا، تعزیه با ماه محرم دو یار جدانشدنی از یکدیگر در سیر تطور و تحول تاریخ رخدادهای آیینی و مذهبی ایرانیان بوده است، به‌ویژه از عهد صفویه و رسمی شدن مذهب تشیع به‌عنوان مذهب رسمی کشور؛ شکل و شیوه اجرای تعزیت و سوگواری بر سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله‌الحسین(ع) و یاران باوفایش در دشت کربلا در راستای زنده نگه‌داشتن و پاسداشت نهضت و مکتب حسینی و تبلور و تجلی مفاهیمی چون عشق، ایثار، فداکاری، نوع‌دوستی، صلح، خانواده‌مداری، ایمان و نظایری از این دست را به شکلی تام و تمام در اجرای شبیه‌خوانان و تعزیه‌سرایان کشور شاهد بوده‌ایم.
بر همین اساس در دهه نخست ماه محرم بر آن شدیم تا به فراخور این ایام؛ نقب و نظر و روایتی بر مهم‌ترین تعزیه‌های این دهه که در این ایام پیشاروی مخاطبان قرار می‌گیرد و فصل مهمی از همراهی و همدلی آن‌ها با ائمه اطهار(ع) به‌ویژه سید و سالار شهیدان حضرت امام حسین(ع) را با خود به‌همراه دارد را با شما در میان بگذاریم.
در ششمین گزارش از سلسله گزارش‌های معرفی درخشان‌ترین تعزیه‌های دهه نخست ماه محرم به سراغ تعزیه «شهادت علی‌اکبر(ع)» می‌رویم.
حضرت علی‌اکبر(ع)؛ نخستین شهید بنی‌هاشم در روز عاشورا
حضرت علی‌اکبر(ع) نخستین شهید از بنی‌هاشم در روز عاشورا بوده است
علی بن حسین بن علی بن ابی‌طالب(ع)، که به علی‌اکبر شهرت دارد، فرزند امام حسین(ع)، پیشوای سوم شیعیان است که در سال ۳۳ هجری قمری در مدینه به دنیا آمد. بنا به روایات متعدد و مستند گفته شده ایشان در سیرت ظاهری و باطنی بسیار به پیامبر اسلام حضرت محمد مصطفی(ص) شبیه بوده است.
بنابر روایات؛ حضرت علی‌اکبر(ع) در کنار شجاعت و فدارکاری بسیاری که در واقعه عاشورا از خود نشان داد و در نهایت در نبرد با سپاهیان یزید به شهادت رسید؛ وی نخستین شهید از بنی‌هاشم در روز عاشورا بوده است.
خط روایت تعزیه حضرت علی‌اکبر(ع)
تعزیه حضرت علی‌اکبر(ع) از تعزیه‌های دهه اول محرم که معمولاً در روز هشتم محرم اجرا می‌شود و موضوع آن شهادت حضرت علی‌اکبر(ع) است. تعزیه با سخنانی از امام حسین(ع)، حضرت زینب(س) و لیلا -مادر علی اکبر- و اذن‌گرفتن حضرت علی‌اکبر از امام حسین(ع) برای به میدان رفتن آغاز می‌شود.
سپس به میدان رفتن ایشان؛ مبارزطلبیدن؛ بازگشت از میدان جنگ و تقاضای آب به تصویر کشیده می‌شود و در نهایت، با شهادت ایشان و حاضرشدن امام حسین(ع) بر کنار پیکر فرزندش و صدازدن جوانان بنی‌هاشم برای بردن پیکر حضرت علی‌اکبر(ع) به پایان می‌رسد.
شرح تعزیه؛ آغاز با سخنان امام و اذن ورود به جنگ
تعزیه با نقل سخنانی از امام حسین(ع)، حضرت زینب(س) و لیلا -مادر علی اکبر(ع)- شروع و سپس حضرت علی‌اکبر(ع) برای گرفتن اجازه میدان وارد خیمه امام حسین(ع) می‌شود.
مکالمه امام و فرزندش به درازا کشیده می‌شود، نهایت علی اکبر(ع) پدر را راضی می‌کند و سپس به سراغ مادر می‌رود. مادر حضرت –لیلا- به سختی به علی اکبر(ع) اجازه می‌دهد، سپس نوبت خواهرش سکینه(س) می‌شود که مانع رفتن وی به میدان شود، علی اکبر پدر را واسطه خود و سکینه می‌کند و در نهایت عازم میدان می‌شود.
ورود به میدان و تجسم رسول خاتم میان سپاهیان یزید
چون علی‌اکبر(ع) بسیار به پیامبر اکرم(ص) شبیه است، سپاهیان کوفه به تصور اینکه پیغمبر به میدان آمده شروع به توصیف چهره علی‌اکبر(ع) می‌نمایند
حضرت علی‌اکبر(ع) به محض ورود به میدان خطاب به عمر بن سعد وی را به مبارزه می‌طلبد. چون او بسیار به پیامبر اکرم(ص) شبیه است، سپاهیان کوفه به تصور اینکه پیغمبر به میدان آمده شروع به توصیف چهره علی‌اکبر(ع) می‌نمایند. در اینجا عمر بن سعد رفع شبهه کرده، علی اکبر را به شمر و دیگران معرفی می‌کند.
خطاب ابن سعد به شمر و لشکر:
شمر ساکت شو در این میدان چه شورت بر سرت است
تا به کی گویی که این رعنا جوان پیغبر است
ای قوم به تحقیق بدانید که این است
آن کس که چنین خاطر ما کرده مکدر
نور دل لیلا بود و نخبه حیدر
فرزند حسین باشد و نامش علی اکبر
از غلبه عطش بر تن و جان تا دیدن تشنگی امام
لشکر با شناختن حضرت علی‌اکبر(ع) جنگ را آغاز می‌کنند، پس از گذشت زمانی حضرت علی‌اکبر(ع) به خیمه‌ها برمی‌گردد و از امام طلب آب می‌کند. اما در اردوگاه، آبی وجود ندارد؛ علی‌اکبر(ع) به تشنگی پدر پی می‌برد و دوباره عازم میدان می‌شود.
پس از ادامه نبرد با مخالف‌خوانان (شبیه سپاهیان یزید)، زخمی شده و به زمین می‌افتد، مخالف‌خوانان وی را احاطه می‌کنند. در این هنگام حضرت علی‌اکبر(ع) پدر -امام حسین(ع)- را صدا می‌کند، امام وارد میدان شده و در جستجوی علی‌اکبر(ع) می‌پردازد. سپاهیان کفر جای علی‌اکبر(ع) را تغییر می‌دهند تا امام نتواند به کمک فرزندش بیاید.
شهادت علی‌الکبر(ع) تا جمع نذورات مردمی
به سبب جراحات؛ حضرت علی‌اکبر(ع) بر زمین می‌افتد و امام بر بالای سر فرزندش حاضر می‌شود. در این هنگام که تعزیه به اوج خود رسیده در بسیاری از مجالش شاهدیم که مردم و مخاطبانی که به دیدن تعزیه شهادت حضرت علی‌اکبر(ع) نشسته‌اند و نذورات خود را به بانی مجلس تحویل می‌دهند.
در ادامه تعزیه، امام کنار پیکر علی‌اکبر(ع) مرثیه خوانی می‌کند. سپس جوانان بنی‌هاشم را صدا می‌زند تا در انتقال پیکر علی‌اکبر(ع) به خیمه‌ها کمک‌شان کنند.
شخصیت‌ها
در اصطلاح به اجراکنندگان نقش اولیاء، موافق‌خوان و به اجراکنندگان نقش اشقیاء، مخالف‌خوان یا اشقیاخوان گفته می‌شود
در تعزیه دو گروه اولیاء و اشقیاء که نمادهایی از خیر و شر هستند، ایفای نقش می‌کنند. در اصطلاح به اجراکنندگان نقش اولیاء، موافق‌خوان و به اجراکنندگان نقش اشقیاء، مخالف‌خوان یا اشقیاخوان گفته می‌شود.
موافق‌خوان
امام حسین(ع)
علی اکبر(ع)
حضرت زینب(س)
لیلا مادر علی اکبر(ع)
حضرت سکینه(س)
مخالف‌خوان
عمر بن سعد
شمر
لشکریان و سپاهیان یزید
نمونه اشعار
گفتگوی علی اکبر(ع) با امام حسین(ع)
امام: ساعتی صبر کن‌ای مونس جان من زار
علی‌اکبر: نیست ای جان پدر بر دل من صبر وقرار
امام: نیست ای جان پسر وقت سفر کردن تو
علی‌اکبر: وقت بگذشته پدر دست من و دامن تو
امام: چه شتابی؟ پدر؛ با تو وصیت دارد
علی‌اکبر: چه وصیت... پسرت؛ شوق شهادت دارد
امام: مادرت داشت امید؛ این قد موزون بیند
علی‌اکبر: بدن بی‌سرم افتاده به هامون بیند
امام: عمه‌ات خواست لباس تو بپوشاند آه
علی‌اکبر: او بپوشد به تن خویش کنون رخت سیاه
امام: به وطن؛ خواهر زارت زِ وفا منتظر است
علی‌اکبر: غم بی‌یاری تو از غم او بیشتر است
مرقد حضرت علی اکبر(ع)
مرقد حضرت علی اکبر(ع) در کربلا و داخل ضریح امام حسین(ع) قرار دارد که در تمام طول سال و به ویژه در دهه نخست ماه محرم و ایام اربعین میزبان زائران و عاشقان مکتب و نهضت حسینی است.