به گزارش ایرنا، اگر تا پیش از این نظم جهانی با هژمونی آمریکا و استعمارگران کهنه‌کاری همچون تروئیکای اروپایی فرانسه، انگلیس و آلمان رقم می‌خورد، عصر جدید متاثر از تعامل راهبردی سه قدرت روسیه، چین و ایران در ابعاد مختلف است؛ قدرت‌هایی که نزدیکی آنها در سال‌های اخیر و در تقابل با تحریم‌های غرب به چالشی بنیادین برای نظام سلطه تبدیل شده است.
بررسی ابعاد مختلف این تعامل راهبردی که در نهایت به شکل‌گیری تروئیکای ایران، روسیه و چین انجامید، ثابت می‌کند که ریشه این فرایند را باید در حوزه فرهنگی و نقش اصلی روحیه نفی سلطه‌گران جست؛ رویکردی که دامنه آن به سرعت به بخش‌های سیاسی و اقتصادی گسترش یافته و پیوندهایی را منجر شده که تحریم‌ها و تهدیدهای غرب نه فقط دیگر قادر به گسست آنها نیست، بلکه به کاتالیزوری برای تحکیم و تقویت آنها تبدیل شده است.
کارزار هماهنگ تروئیکا؛ زنگ خطری برای آمریکا
روزنامه نیویورک‌تایمز در تحلیل شرایط حاکم بر عصر جدید جهان سیاست، اینگونه تحلیل کرده است که مواضع مشترک ایران، روسیه و چین علیه آمریکا باعث شده تا روابط این سه کشور بیش از پیش تقویت شود و این چالشی برای واشنگتن است.
این روزنامه آمریکایی با اشاره به سفر اخیر ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه به ایران و چین نوشت: این دو کشور به ظاهر دارای وجه مشترکی هستند؛ چین و ایران مانند روسیه، آمریکا را دشمن می‌دانند و در کنار هم سه کشور اصلی ائتلاف ضدآمریکایی را تشکیل می‌دهند و به نظر می‌رسد به تازگی همکاری خود را افزایش داده‌اند.
این گزارش ضمن اشاره به اینکه روابط نزدیک ایران، چین و روسیه زنگ هشدار را برای غرب به صدا در آورده، با طرح این سوال که اگر هر سه این کشورها تصمیم به رویارویی همزمان با آمریکا بگیرند، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ اینگونه ارزیابی کرده است که تحقق این امر باعث بروز درگیری بزرگی خواهد بود که مدیریت آن آسان نیست.
در پایان این گزارش آمده است: با این حال هیچ یک از تحولات اخیر به این معنا نیست که کارزار هماهنگ ایران، چین و روسیه علیه آمریکا، ضرورتا در آینده نزدیک رخ می‌دهد.
این رسانه مدعی شد هر یک از این کشورها تنش‌های خود را دارند اما سه کشور دارای اهداف مشترکی هستند که شامل کاهش نفوذ ژنوپلتیکی آمریکا، غرب اروپا، ژاپن و متحدانشان است.
بر اساس این گزارش، چین، ایران و روسیه در ماه‌های اخیر به ویژه در زمینه خرید انرژی ایران و روسیه همکاری کرده‌اند؛ در شرایطی که آمریکا مجبور است به طور همزمان با بحران‌های خودساخته چندجانبه‌ای در سطح جهانی مواجه باشد و این امر به نفع سه کشور تمام شده است.
قراردادهای طولانی مدت؛ فصل مشترک همکاری‌های بُرد - بُرد
قرارداهای طولانی مدت توسعه ای بین ایران و دو کشور چین و روسیه، از محورهای اصلی در جهت تقویت تروئیکای جدیدی است که از آن یاد شد؛ قرارددهایی که غرب با نگاه انتقادی و مغرضانه به تحلیل آنها می‌پردازد چراکه آنها را عامل اصلی استحکام این پیوند میمون و آغازی بر پایان سلطه‌گری خود در جهان سیاست و اقتصاد ارزیابی می‌کند.
تحلیلگران معتقدند که روابط چین و ایران که پیش‌تر در مرحله استراتژیک قرار داشت، به تازگی با توجه به نقش‌های ویژه دو کشور در فضای بین‌المللی کنونی و در سیاست خارجی، با امضای یک سند همکاری ۲۵ ساله وارد مرحله جدیدی شده است.
امضای این سند پس از مدت‌ها تلاش و رایزنی‌های دیپلماتیک در تاریخ هفتم فروردین ۱۴۰۰ انجام شد و ضمن اینکه بیانگر ارتقای روابط دو کشور بر اساس نیاز و یک ضرورت در برابر تحریم‌های آمریکا علیه تهران و پکن است، پیامدهای مثبت منطقه ای زیادی هم برای دو کشور به همراه دارد.
خبرگزاری فرانسه در تحلیل این قرارداد نوشت: چین با انتقاد از تحریم‌های اعمال شده از سوی واشنگتن علیه ایران، بر این باور است که قرار داد همکاری ۲۵ ساله راه را برای توسعه همکاری‌های اقتصادی و سیاسی دو کشور هموارتر می‌کند.
استریتس تایمز سنگاپور نیز در ارزیابی این قرارداد، نوشت که توافق همکاری ایران و چین موجبات گسترش همکاری در زمینه انرژی، امنیت، زیرساخت و ارتباطات را فراهم می‌سازد و این سند که چارچوب همکاری های دو کشور را تعیین می‌کند از دیدگاه رقابت ژئوپلتیک با واکنش رسانه‌های غربی مواجه شد که مدعی بودند ایران و چین با امضای این قرارداد به دنبال تغییر بازی در سطح بین‌الملل در میان تحریم‌های آمریکا علیه تهران هستند.
پایگاه خبری تور مگ آمریکا نیز در یک مقاله تحلیلی، نوشت: همکاری‌های اخیر دو کشور به ویژه در قالب سند همکاری ۲۵ ساله که در ماه مارس ۲۰۲۱ میان دو کشور امضا شد، می‌رود که به توسعه روابط دوجانبه و رونق همکاری‌های دیپلماتیک منجر شود.
بر پایه این گزارش، تجارت دو جانبه ایران و چین که در سال ۲۰۰۳ نزدیک به چهار میلیارد دلار بود در سال ۲۰۱۴ به ۵۱ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار افزایش یافت و پکن را به اولین شریک تجاری و اقتصادی تهران تبدیل کرد و ۲۵ درصد کل این مبادلات اقتصادی در فاصله سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ اتفاق افتاده است.
بر خلاف تبلیغات غیرواقعی رسانه‌های غرب در مورد سند همکاری دو کشور، تحلیگران معتقدند که ایران و چین با سلطه‌جویی غرب مخالف هستند و از عدالت و انصاف بین‌المللی محافظت و برنامه‌های راهبردی و همکاری خود را با هدف افزایش تعامل و سطح روابط دنبال می‌کنند؛ به طوری که این توافق می‌تواند الگویی برای همکاری سایر کشورها بر اساس نیازهای خود و در چارچوب توسعه متقابل باشد.
بر پایه سند منتشر شده توسط وزارت امور خارجه کشورمان، برنامه همکاری‌های جامع ۲۵ ساله در سه بُعد سیاسی ـ راهبردی، اقتصادی و فرهنگی تنظیم و تصویب شده است که در بعد سیاسی ـ راهبردی، در پی تحقق اهدافی همچون ارتقای سطح همکاری‌های مشترک در موضوعات موردنظر و در نهادهای منطقه‌ای و بین‌المللی، در بعد اقتصادی به دنبال همکاری در حوزه‌های نفت، صنعت و معدن و حوزه‌های مرتبط با انرژی به ویژه مگا پروژه هایی همچون کمربند راه چین و همکاری در توسعه مناطق ویژه و آزاد از جمله در سواحل مکران و همکاری‌های مالی، بانکی، گمرکی و زیرساختی و ارتباطی با تکیه بر توسعه سرمایه‌گذاری و تامین مالی پروژه‌ها و در ابعاد فرهنگی شامل تبادیل گردشگران و مراودات رسانه‌ای، دانشگاهی و سازمان‌های مردم‌نهاد است.
حال علاوه بر قرارداد ۲۵ ساله با چین، شبکه تلویزیونی زویوزدا روسیه نیز اعلام کرده است که تهران و مسکو برای امضای سند راهبردی ۲۰ ساله که توافقنامه بسیار مهم برای دو کشور محسوب می‌شود، آماده می‌شوند.
در همین پیوند آیت‌الله سید ابراهیم رییسی رئیس جمهور کشورمان در تاریخ ۲۶ آبان ماه سال گذشته اراده جمهوری اسلامی ایران را توسعه روابط تجاری و اقتصادی با روسیه عنوان کرد و افزود: آمادگی داریم سند جامع همکاری‌های بلندمدت دو کشور را نهایی کنیم تا روند ارتقای هر چه بیشتر روابط و همکاری‌های دو کشور با سرعت، اجرایی شود.
رییس جمهور روسیه هم در پاسخ، با تاکید بر اینکه تهران و مسکو از مواضع و همگرایی مشترکی در بسیاری از موضوعات برخوردار هستند، گفت: روسیه از پیشنهادات تهران در تدوین سند جدید همکاری بلندمدت دو کشور حمایت می‌کند و مصمم هستیم هر چه سریع‌تر این موضوع نهایی و اجرایی شود.
نفت و گاز؛ فصل مشترک تعامل ایران و روسیه
در همین ارتباط چهارم خرداد امسال شاهد امضای سه سند همکاری پس از دیدار جواد اوجی وزیر نفت ایران و الکساندر نواک معاون نخست وزیر روسیه بودیم.
همچنین تفاهم‌نامه‌ای بین شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران و اتحادیه صنایع شیمیایی روسیه در خصوص تبادل دانش فنی و همکاری‌های دانش‌بنیان در حوزه تجهیزات صنایع پتروشیمی توسط مرتضی شاه میرزایی مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی و رودکوویچ به نمایندگی از طرف ایوانف، رئیس اتحادیه صنایع شیمیایی روسیه امضا شد.
تحلیلگران و مقام های رسمی تاکید می کنند که امضای قرارداد همکاری بین دو کشور بزرگ تولید کننده انرژی، باعث می‌شود که تهران - مسکو ابتکار عمل در این حوزه را به دست گیرند.
کارشناسان این حوزه ضمن مطلوب ارزیابی کردن این تفاهم‌نامه، یادآوری می‌کنند که اگر پیمان راهبردی در حوزه نفت و گاز ایران با روسیه عملیاتی شود دو کشور می‌توانند در تعیین قیمت و اعمال مدیریت بر بازار نفت جهان بالاترین نقش را داشته باشند و این موضوع به نفع دو کشور است.
به باور تحلیلگران روسیه یکی از قدرت‌های مهم نظام بین‌الملل و شریک مهم و اصلی ایران است و حال این دو کشور اهداف و مواضع مشترکی را در سطح سیاست خارجی دنبال می‌کنند و از این رو ارتقا همکاری اقتصادی دو کشور باید به صورت مطلوب ارتقا یابد.
مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران نیز اوایل مرداد سالجاری با اشاره به تفاهم‌نامه نفتی ۴۰ میلیارد دلاری ایران و روسیه گفت: قرارداد توسعه هفت میدان نفتی با روس‌ها امضا شده و در شرایط تحریم در حال پیشرفت است.
محسن خجسته‌مهر با اشاره به تفاهم‌نامه ۴۰ میلیارد دلاری با شرکت گازپروم روسیه اظهار کرد: صنعت نفت همان‌طور که یک صنعت درآمدزا بوده، یک صنعت سرمایه‌بر نیز است، در نتیجه برای تحقق برنامه‌های توسعه و سایر تکالیف شرکت نفت برای تامین بخشی از بودجه کشور، جذب سرمایه در صنعت نفت ضروری است.
تشدید تحریم؛ کاتالیزور تحکیم روابط
پایگاه تحلیلی آمریکایی ریسپانسیبل استیت‌کرفت، در گزارشی اعلام کرد که آمریکا به طور فزاینده‌ای به تحریم‌های اقتصادی رو آورده است تا نگرانی‌های امنیتی خود در ارتباط با روسیه و ایران را رفع کند، اما این تلاش‌های جداگانه به اتحاد، همدلی و همنوایی این دو کشور منجر شده است.
این پایگاه تحلیلی عنوان کرد: تحریم‌ها در ایران باعث تقویت مقاومت داخلی در برابر مذاکرات جاری و مانع از تلاش‌های دیپلماتیک برای محدود کردن برنامه هسته‌ای این کشور شده است و به طور مشابه، تحریم‌ها علیه روسیه به مسکو انگیزه داده تا متحدان و بازارهای جدیدی بیابد و از اینرو قدرت قهری تحریم‌ها کاهش یافته و روابط کرملین با شرکای مایل به تضعیف تلاش‌های غرب برای منزوی کردن مسکو را افزایش داده است.
از اینرو، تحریم‌های جداگانه به طور ناخواسته به دو کشور روسیه و ایران انگیزه داده تا همکاری امنیتی و اقتصادی‌شان را تقویت کنند.
این پایگاه تحلیلی اضافه کرد که فشار آمریکا به جای آنکه جمهوری اسلامی را به زانو درآورد، حمایت عمومی از فعالیت‌های هسته‌ای این کشور را افزایش داد.
تحلیلگران معتقدند که علاوه بر چین که به ایران در بی اثر کردن تحریم‌های غرب کمک می‌کند، تحولات اخیر دو کشور روسیه و ایران که هر دو در تیررس تحریم‌های آمریکا قرار دارند، موجب شده که به دنبال راه‌های جدیدی برای همکاری باشند تا نظارت آمریکا و جامعه بین‌المللی را دور بزنند و اهرم فشار واشنگتن را در هر دو جبهه تضعیف کنند.
کارشناسان تاکید دارند که همکاری تهران و مسکو در ماه‌های اخیر نمود بیشتری یافته است و شراکت تهران و مسکو براساس عزم متقابل برای مقابله با نفوذ غرب می‌تواند تهدیدهایی جدی برای منافع امنیتی آمریکا و غرب به ویژه در خاورمیانه ایجاد کند.
تروئیکای خودروسازی نیز شکل می‌گیرد؟
دبیر شورای هماهنگی صنعت خودرو با اشاره به فرصت بسیار خوب پیش آمده برای حضور خودروسازان و قطعه‌سازان ایرانی در بازار روسیه، پیشنهاد کرده است که یک پلتفرم مشترک خودرویی بین ایران، روسیه و چین تعریف و طراحی شود.
احمد قلعه بانی در جریان برگزاری نمایشگاه اتومبیلتی روسیه افزود: در این زمینه می‌توان تفاهم‌نامه مشترک بین چین، ایران و روسیه منعقد و تعریف کرد که روی آن پلتفرم، خودروهای زیادی نیز قابل تعریف و تولید است که منجر به پایین آمدن قیمت تمام شده خودرو در این کشورها خواهد شد.
دبیر انجمن صنایع همگن نیرو محرکه و قطعه‌سازی خودرو کشور نیز معتقد است که شرایط کنونی روسیه و مواجهه با تحریم‌ها، سبب شده است تا صنعت خودروسازی این کشور که تا پیش از این در اختیار غربی‌ها بود، اکنون به سمت ایران، چین و ترکیه متمایل شود که فرصت خوبی برای شرکت‌های ایرانی است.
آرش محبی‌نژاد دبیر انجمن صنایع همگن نیرو محرکه و قطعه‌سازی خودرو کشور در تحلیل این شرایط تاکید دارد که نمایشگاه اخیر اتومبیلیتی روسیه پایان راه همکاری‌های ایران و روسیه نیست، بلکه نقطه شروع اقدامات خواهد بود.
وی افزود: ادامه و نحوه همکاری با این کشور در حوزه صنایع خودرو و قطعه‌سازی، نیازمند نقشه راه است و در آینده و تداوم مراوده ها و ارتباطات با شرکت‌های روسی، باید تفاهم‌نامه‌های همکاری را به سمت و سویی ببریم که نفع هر دو کشور در آن لحاظ شود.
از طرف دیگر امضای تفاهم‌نامه همکاری میان سازمان توسعه تجارت ایران و شرکت بیزینس راشا روسیه جهت توسعه و افزایش همکاری‌های تجاری دو کشور، گامی اساسی در تقویت روابط تهران مسکو ارزیابی می‌شود.
طبق توافق‌های صورت گرفته، قرار است ۶ کارگروه در حوزه‌های دارو، نفت و گاز، تجهیزات پزشکی، کشاورزی، متالوژی و ماشین‌سازی تشکیل شود که در حال حاضر کارگروهی در حوزه دارو فعالیت خود را آغاز کرده و تبادل و تفاهم های خوبی در این حوزه انجام شده و قرار است به‌زودی قراردادی تجاری مطلوب میان طرفین در حوزه دارو منعقد شود که به طور حتم امضای این قرارداد، نخستین اقدام عملیاتی و موثر عملی این تفاهم‌نامه خواهد بود.
در گام دوم معرفی نمایندگان شرکت بیزینس راشا در پنج کارگروه دیگر مورد انتظار است تا همانند حوزه و کارگروه دارویی که ارتباطات به بهترین شکل برقرار و نتایج مطلوبی به دست آمد، در سایر بخش‌ها هم با پیگیری‌های مطلوب، اقدامات و توافقات موثری انجام شود.
پیمان پولی؛ الگویی بر پایان سلطه دلار
کارشناسان پیمان پولی دوجانبه را به معنی استفاده همزمان از دو پول ملی کشور مبدا و مقصد، در پرداخت‌های تجارت خارجی، تامین مالی و سرمایه‌گذاری دوجانبه بدون استفاده از ارزهای ثالث تعریف می کنند؛ راهبردی مهم که دولت سیزدهم در نخستین سال سکانداری مدیریت اجرایی کشور با اجرای تفاهم پولی - بانکی مشترک با روسیه محقق کرد و دو کشور برای حذف دلار و یورو و استفاده از پول های ملی توافق کردند.
در حققت این دولت چشم انداز خود را با تغییر نگاه تک بُعدی در سیاست خارجی از غرب به همه کشورهای جهان و با اولویت دادن به دیپلماسی اقتصادی برای خنثی‌سازی اثر تحریم‌ها و ایجاد رونق اقتصادی ترسیم کرد و این موضوع در رشد تجارت خارجی کشور و مثبت شدن تراز تجاری کشور با ۶۰۰ میلیون دلار در بهار امسال خود را نشان داد.
تجارت سه ماهه نخست امسال کشور با همسایگان نشان می‌دهد که ۵۱ درصد ارزش صادرات ایران به کشورهای همسایه بوده و صادرات رشد ۲۰ درصدی را در بهار ۱۴۰۱ تجربه کرده‌ایم.
بر اساس این گزارش، حجم صادرات بین ایران و روسیه در یک سال اخیر به‌ویژه پس از استقرار دولت سیزدهم افزایش قابل‌ملاحظه‌ای داشته و تا چهار میلیارد دلار رشد را ثبت کرده است.
در سفر اخیر که رییس جمهور کشورمان به روسیه داشت، دو کشور توافق کردند تا حجم تبادل های تجاری بین دو کشور به ۱۰ میلیارد دلار برسد که برخی کارشناسان معتقدند این رقم تا میزان ۲۰ میلیارد دلار هم امکان افزایش دارد.
برجام؛ چین و روسیه همپیانان همیشگی ایران
چین و روسیه نه تنها به عنوان مهمترین همپیمانان ایران در شکل‌گیری و اجرای برجام نقش‌آفرینی کردند، بلکه پس از خروج غیرقانونی آمریکا از این تعهد بین‌المللی، در حمایت از تهران و مقابله با یکجانبه گرایی آمریکا تلاش کردند.
مدیرکل اداره کنترل تسلیحات وزارت خارجه چین در این زمینه با تاکید بر اینکه آمریکا باید تمام تحریم‌های غیرقانونی علیه ایران را لغو کند، در دهمین کنفرانس بازنگری معاهده منع گسترش سلاح های هسته‌ای (ان‌پی‌تی) افزود: ما باید به راه حل سیاسی در رسیدگی به چالش‌های اشاعه هسته‌ای پایبند باشیم.
فو کنگ تاکید کرد: همه طرف‌ها باید متعهد به بازگرداندن برجام به مسیر خود از طریق مذاکرات دیپلماتیک باشند و اعمال فشار از طریق تحریم و تهدید به زور را کنار بگذارند.
این مقام وزارت خارجه چین ادامه داد: آمریکا باید به طور کامل تحریم‌های غیرقانونی خود علیه ایران را لغو کند و ایران نیز به پایبندی کامل به تعهدات هسته ای خود بازگردد.
در همین پیوند سخنگوی وزارت امور خارجه چین نیز در تازه‌ترین نشست خبری خود در واکنش به فرصت تازه ایران به آمریکا برای نشان دادن حسن نیت در روند مذاکرات هسته ای گفت: آمریکا باعث ایجاد بحران در موضوع هسته‌ای ایران شده و باید سیاست غلط «فشار حداکثری» علیه تهران را به طور کامل اصلاح کند.
ژائو لیجیان اضافه کرد: گفت‌وگوها برای از سرگیری توافق برجام به مرحله حساسی رسیده است و طرفین باید به تعهدات خود در مسیر گفت‌وگو پایبند باشند و تلاش‌های دیپلماتیک برای رسیدن به اجماع درباره مسائل مهم (باقی مانده) را انجام دهند.
وی افزود: آمریکا به عنوان کشوری که آغازگر بحران‌سازی در برنامه هسته‌ای ایران بوده است باید سیاست غلط فشار حداکثری علیه ایران را به طور کامل اصلاح کند و به خواست‌های مشروع و منطقی ایران توجه کند و در این صورت رواند مذاکرات برای دستیابی به نتیجه در آینده نزدیک هموار می‌شود.
در همین پیوند وزیر خارجه روسیه نیز ضمن حمایت از موضع ایران درباره رفع تحریم‌ها و مذاکرات هسته‌ای، خواستار تجدید نظر آمریکا در موضع خود و بازگشت به این توافق بین‌المللی شد.
سرگئی لاوروف که برای شرکت در نشست وزیران خارجه آسه‌آن در کامبوج به سر می‌برد، تصریح کرد: اکنون آمریکایی‌ها دنبال این هستند که یک طرح متفاوت را در یک توافق جدید بگنجانند در حالی که ایرانی‌ها بر مفاد توافق حاصل شده در سال ۲۰۱۵ تاکید دارند. من معتقدم موضع ایران کاملا مشروع است.
وی گفت: آمریکایی‌ها از طرحی خارج شدند که همه طرف‌های دیگر و خود آمریکایی‌ها آنرا تایید کرده بودند. باتوجه به اینکه واشنگتن تلاش کرد این توافق را از بین ببرد خودش هم باید با تجدیدنظر در موضعش به آن برگردد. امروز مشکل این است.
لاوروف افزود: موضع روسیه نیز درباره امضای توافقی برای احیای برجام کاملا روشن و غیرقابل تغییر است؛ این طرح باید به همان شکلی که توسط شورای امنیت سازمان ملل تصویب شده احیا و مشمول هیچ گونه اصلاح یا استثنایی نشود.
معاون رئیس هیات روسیه در دهمین کنفرانس بازنگری معاهده منع گسترش سلاح های هسته‌ای نیز در سازمان ملل گفت که به اعتقاد مسکو اجرای فوری برجام ضروری است، اما نبود پیشرفت در حل و فصل وضعیت برجام تا حد زیادی به آمریکا مربوط است.
ایگور ویشنوتسکی افزود: ما قاطعانه به لزوم از سرگیری اجرای کامل برجام در اسرع وقت اعتقاد داریم. برجام دستاوردی خاص از دیپلماسی چندجانبه با اثربخشی و قابلیت اثبات شده است.
وی ادامه داد: هیچ جایگزینی برای برجام وجود ندارد. روسیه کاملاً به برجام متعهد است و امیدوار است سایر شرکا و همچنین کل جامعه جهانی نگرش مسئولانه مشابهی در این زمینه داشته باشند.
وی اضافه کرد: ما امیدواریم که تعهدات آمریکا و ایران برای همکاری در جهت بازگشت به برجام و اجرای کامل این توافق و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل محقق شود.