به گزارش خبرنگار ایرنا، عشق و ارادت مردم مازندران به امام حسین(ع) و تلاش برگزاری مراسم باشکوه عزاداری این امام همام تنها به چند روزه ابتدای ماه محرم خلاصه نمی شود و پیشتر و ماهها قبل از این ایام، برنامه‌ریزی ها و تلاش ها برای مهیا کردن وسایل بجای آوردن ارادت در این ایام انجام می شود.
مردم دیار علوی و ولایتمدار مازندران مانند دیگر استان‌های کشور، هر ساله در ماه محرم به شیوه‌های گوناگون، در سالگرد شهادت سرور و سالار شهیدان اباعبدالله الحسین (ع) و یاران با وفایش به سوگواری می‌نشینند.
آنچه در عزاداری مردم این دیار در ماه محرم بیشتر نمود دارد پایبندی به آداب و رسومی است که از گذشتگانشان به ارث مانده است و با گام برداشتن در مسیر همان اصول مجالس عزاداری را برگزار می کنند .
آداب و سنت های قدیمی مازندرانی ها که در ماه محرم برگزار می شود در آنها دلدادگی و ارادت خاص مردم این دیار دلباخته به امام حسین به نمایش گذاشته می شود از شستن علم های تکایا و نوشیدن آن آب به نیت شفای بیماران و سلامتی ، گوسفندهایی که نذر اطعام دهی مجالس امام حسین (ع) شدند در ماه محرم از ییلاقات آورده می شود تا در روستاها ذبح و پخت شود ، از کشاورزانی که در زمان کشت برنج بخشی از محصول شالیزارهای خود را نذر اطعام دهی مجالس محرم می کند تا آن روستایی که با وجود نداشتن زمین از نیروی جسمی خود برای خدمتگزاری در این ماه استفاده می کند و در اجرای رسم "گَرد دیه " در غبار روبی از مساجد و تکایا شرکت می کند .
عشق و ارادت ویژه مردم دیار علویان به امام حسین (ع) از آنجایی بیشتر هویداست که در آمارها از سوی نهادهای متولی ۷۰ درصد موقوفات مازندران نیت واقفان آنها اطعام دهی مجالس عزای این امام است .
"عَلم رخت دِکاردن"
مردم مازندران پیش از آغاز ماه محرم علم هایی را که در پشت بام تکایا قرار داده اند به حیاط تکیه یا مساجد می آورند و علم ها را با پارچه سفید می پوشانند و بدین صورت رسم علم رخت دِکاردن ( دکاردن در گویش مازندران به معنی پوشیدن است ) را بجا می آورند .
این علم ها از روز هفتم به حلات مختلف و درب منازل روستاییان برده می شود و از آبی که برو روی علم ریخته شده به افراد داده می شود . براساس باور مردم این آب شفابخش و درمان درد و بیماری افراد است .
"گرد دیه "
گردگیری و پاک کردن سیاهی های ناشی از دود وسایل گرمایشی در تکایا و روستاهای مازندران از دیگر فعالیت هایی است که مردم مازندران پیش از آغاز ماه محرم برای پیشوازی از این ماه عزیز انجام می دهند و برای همین با پاک کردو رفت و روب این مکان ها رسم دیرین گرد دیه ( دیه در گویش مازندران به معنی دود یا دوده است ) را اجرا می کنند.
"تَشت گُذاری"
آئین تشت گذاری از جمله سنت‌هایی است که میان آذری زبانان مقیم مازندران رواج داشته و در آستانه ماه محرم در نقاط مختلفی که آذری زبانان سکونت دارند، با برنامه ریزی و سوز و گداز خاصی برگزار می‌شود.
اگر چه به طور کلی سنت تشت گذاری آذری‌ها قدمتی ۶۰۰ ساله دارد، اما در مازندران قدمت آن در مناطق مختلف متفاوت بوده به طوری که در شهرستان بهشهر این مراسم حدود ۱۰۰ و در شهرستان قائم شهر حدود ۵۰ سال پیشینه دارد.
فلسفه برگزاری آئین تشت گذاری به واقعه کربلا باز می‌گردد، به زمانی که کاروان امام حسین (ع) با کاروان یزید بن معاویه به فرماندهی حر ابن یزید ریاحی برخورد می‌کند.
به دلیل درخواست لشکر حر از لشکر امام حسین (ع) برای آب، امام دستور می‌دهند تا در تشت‌های مختلف آب ریخته تا لشکریان و اسب‌های دشمن سیراب شوند.
آذری‌های مازندران با برگزاری این آیین، یاد وفاداری آن امام بزرگوار را گرامی داشته و عزاداری حسینی را به طور رسمی چند روز قبل از ماه محرم آغاز می‌کنند.
"عَلَم بَندان"
عَلَم بَندی، آیینی است که به طور معمول در برخی از مناطق مازندران، چند روز قبل از ماه محرم انجام می‌شود و در این آئین، تندیس "سَرو عَلَم" بر روی آن قرار داده شده و اطرافش با پارچه‌های نذری مشکی و سبز تزئین می‌شود.
هنگام برگزاری آئین علم بندان، مراسم نوحه خوانی و سینه زنی انجام و پس از آن عزاداران با چای و شربت پذیرائی می‌شوند.
البته رسم های ماه محرم در مازندران تنها به روزهای منتهی به این ماه و در پیشوازی از آن خلاصه نمی شود و مردم این دیار شور و هیجان خاصی را در برگزاری پرشور مراسمات در این ماه دارند که از آن جمله اطعام دهی در دهه اول محرم است که این رسم در مساجد و تکایا برگزار می شود . این هیجان و علاقه برای میزبانی و پذیرایی از عزاداران حسینی به گونه ای است که در برخی مساجد آنقدر متقاضی برای اطعام دهی وجود دارد که باید از روزهای قبل نوبت اطعام دهی گرفته شود .
"مَجمَعه گُذاری"
مَجمَعه گُذاری از جمله همین رسم های اطعام دهی همگانی در مازندران است با قدمت ۲۰۰ ساله در مناطق شرقی مازندران اجرا می شود .
این آئین بیشتر در روستاهای مناطق کوهستانی و ییلاقی مازندران برگزار شده، اما مشهورترین و جا افتاده‌ترین شیوه مجمع گذاری استان، مربوط به روستای "کوهستان" از
توابع شهرستان بهشهر است.
در این آیین، خانم‌های روستائی غذاهای مختلفی برای پذیرائی از عزاداران حسینی در روزهای تاسوعا و عاشورا تدارک دیده، و سپس غذاها را داخل سینی بزرگی به نام "مجمعه" قرار داده و در حسینیه و محل عزاداری، از عزاداران پذیرایی می‌کنند.
مجمعه های حاوی غذا، ابتدا در آشپزخانه حسینیه یا مسجد جمع آوری و پس از عزاداری و اقامه نماز ظهر، هر مجمع میان ۲ تا ۴ نفر از عزاداران قرار داده می‌شود.
البته به غیر از این رسم در برخی مناطق مازندران در روز تاسوعا اطعام دهی به شیوه خاص خودش اجرا می شود به طوریکه در این روز اهالی روستا با باز گذاشتن درب منازل خود میزبان عزاداران حسینی هستند و اطعام دهی را در منزل خود انجام می دهند .
در روستای لاریم جویبار ، سورک در ساری و ارطه در قائمشهر این رسم از سوی اهالی این مناطق اجرا می شود و همیشه در روز تاسوعا این مناطق مملو از عزاداران حسینی از اقصی نقاط مازندران و حتی استان های دیگر می باشد .
عشق و ارادت به امام حسین ریشه دوانده در جان مازنی ها
یک کارشناس مذهبی مازندران درباره آداب و رسوم ماه محرم در مازندران دیار علویان به خبرنگار ایرنا گفت : شاید یکی از ویژگی های مهمی را که درباره مراسم این ماه در مردم مازندران بیشتر نمود دارد را می توان نام برد به استقبال این ماه رفتن است .
حجت الاسلام سیف الله ادبی افزود : مردم مازندران پیش از آغاز این ماه با برگزاری برخی سنت های برجا مانده از گذشته و بزرگانشان به استقبال این ماه می روند و این آیین های این ماه را به صورت ویژه و پرشور برگزار می کنند .
وی ادامه داد : آماده سازی فضای مساجد و تکایا با انجام گردگیری ، جمع آوری کمکهای مردم در قالب تشت گذاری برای برگزاری مراسم این ماه و اطعام دهی در مساجد و منازل از جمله اقداماتی است که مردم مازندران در این ماه انجام می دهند .
به گفته این کارشناس مذهبی محرم امسال نیز مردم مازندران با رعایت نکات و پروتکل های بهداشتی کرونایی مبادرت به برگزاری این مراسمات کردند و برای روزهای تاسوعا و عاشورا نیز برنامه های ویژه این روزها را با شکوه خاصی برگزار می کنند .
وی با اشاره به اینگه محتوی بخشی به برنامه های ماه محرم از جمله اقداماتی صورت گرفته از سوی نهادهای متولی امور فرهنگی مازندران در این ایام بود ، گفت : به همین منظور سعی شده با ابلاغ روحانیون به اماکن مذهبی در خصوص تبیین واقعه عاشورا و ماه محرم روشنگری های لازم انجام شود تا مردم در این زمینه به آگاهی ها لازم برسند .
حجت الاسلام ادبی اظهار داشت : همچنین از مداحان و دست اندرکاران هیات های مذهبی خواسته شد تا در زمینه جهاد تبینی روشنگری های لازم را در مساجد وتکایای مازندران داشته باشند تا این حضور پرشور مردم در عزاداری امام حسین (ع) با بهره گیری مناسب همراه باشد .
سنت های ریشه دار مازندرانی ها در ماه محرم
مورخ و پژوهشگر فرهنگ عامه مازندران از مردم این دیار به عنوان علاقمندان راستین ائمه اطهار بویژه امام حسین (ع) نام برد و گفت : ماه محرم را می توان جلوه گاه و نمایشگاهی از بروز و ظهور سنت های ریشه دار مردم این دیار دانست چرا که رسومی در این ماه اجرا می شود که ریشه در سالهای دور دارد .
علی رمضانی پاچی افزود : مردم مازندران مراسم ماه محرم را تنها به آغاز این ماه خلاصه نمی کنند و پیش از شروع ماه با انجام رسومی همچون تشت گذاری ، گرد دیه و علم رخت دَکاران مقدمات برگزاری عزاداری پرشور و هیجان را در استان ایجاد می کنند .
وی ادامه داد : حتی این فراهم کردن مقدمات پیش از ماه محرم و در طول سال هم می باشد بطوریکه افراد براساس مشاغلی که در آن مشغول هستند دامدار یا کشاورز به نیت این ماه تعدادی از دامها و یا برنج تولیدی خود را برای اطعام دهی در این ماه نذر می کنند .
این پژوهشگر فرهنگ مازندران اظهار داشت: در ویژگی مردم مازندران برای برگزاری مراسم ماه محرم می توان به این بخش اشاره کرد که هر کسی براساس وسع وتوان مالی که دارد در این مراسم شرکت می کند حتی افرادی که وسع مالی پایینی دارند با همان حداقل هایی که در اختیار دارند در این مراسم شرکت می کنند .
وی توضیح داد : این نوع رفتار مردم مازندران نشان دهنده علاقه و ارادت خاص مردم این دیار به امام حسین (ع) و ماه محرم است که اینگونه آنها هرآنچه دارند در طبق اخلاص می گذارند .
به گفته رمضانی پاچی البته در این میان افراد متمول و آنهایی که از نظر اموال و دارایی در وضعیت مناسبی قرار دارند قول دادن برنج و دام برای اطعام دهی در این ایام را می دهند که بدینگونه هزینه مجالس تامین می شود .
رمضانی پاچی در تعریف ویژگی های سنت های ماه محرم در مازندران گفت : آدابی که در این ماه اجرا می شود بیشتر نماد دلبستگی و حرمت دادن مردم دیار علویان به این ماه است.