به گزارش خبرنگار موسیقی ایرنا، محرم و عزاداری برای اهل بیت(ع) قرن‌هاست که با فرهنگ ایرانیان عجین شده است و به واسطه آن تولیدات فرهنگی و هنری از جمله تولیدات آثار موسیقایی مرتبط با مضامین مذهبی و اعتقادی مورد توجه قرار گرفته که آلبوم ساقی سرمست یکی از این آثار است. در این گزارش به مرور این اثر می‌پردازیم.
آلبوم ساقی سرمست سوگ‌نامه‌ای بر شهیدان دشت نینوا است که به آهنگسازی آریا عظیمی‌نژاد و خوانندگی مرحوم استاد محمدعلی کریمخانی منتشر شده است. ضبط و انتشار این اثر طی هفت سال انجام شد؛ از محرم ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۹ ضبط این اثر به طول انجامید و در نهایت محرم ۱۳۹۱ به تهیه‌کنندگی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و توسط موسسه فرهنگی هنری آوای باربد با شماره مجوز ۷۲۰۵ دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شد.
این حسین کیست؟، آرامگهِ یار، خاک بهشت، چشمی پُر از باران، با من نظاره کن، نیزه‌ها اگر بلندند، ز سرِ تو سَربلندند، ساقی سرمست، بانوی مهر، پیراهنی که آید از او بوی یوسفم، عزای عالم، یک کاروان دل و آرامگهِ یار ۲ از قطعات آلبوم ساقی سرمست است. قطعات با من نظاره کن و پیراهنی که آید از او بوی یوسفم به زبان ترکی هستند. در این آلبوم از اشعار شاعرانی همچون محتشم کاشانی، غلامرضا سازگار و رحیم منزوی اردبیلی بهره گرفته شده است.
آریا عظیمی‌نژاد (سه‌تار، گیتار الکتریک و آکوستیک)، نیما عظیمی‌نژاد (سه‌تار)، مهدی باقری (کمانچه و کمانچه آلتو) و علیرضا ملاحسینی (دف) نوازندگان این آلبوم موسیقی هستند. مدیریت این پروژه برعهده سیدعباس سجادی بوده است.
آریا عظیمی‌نژاد موسیقیدان و آهنگساز متولد ۱۳۵۲ در تهران است، وی موسیقی را از کودکی نزد پدر و پدربزرگ‌های خود و ساز سه‌تار را نزد هنرمندان و استادانی همچون علی اصغر زندوکیل و جلال ذوالفنون فراگرفت و تحصیلات خود را در رشته موسیقی در دانشکده هنر و معماری نزد استادانی همچون فرهاد فخرالدینی، مصطفی کمال پورتراب و حسن ریاحی ادامه داد.
فعالیت حرفه‌ای او با ساخت موسیقی تئاتر در سال ۱۳۷۲ آغاز شد و پس از چندی به ساخت موسیقی برای سینما و تلویزیون پرداخت. گرایش به بهره‌مندی از موسیقی سنتی ایرانی در مداحی، از سال‌های دور دغدغه عظیمی‌نژاد بوده و او همیشه مخالف مداحی‌های رایج کشور بوده که در حقیقت وام گرفته از آثار و عناصر غیرمرتبط با موسیقی مذهبی است و آلبوم ساقی سرمست نیز سندی از این گرایش و اجرایی از این درخواست است؛ این اثر اگرچه به واقعه عاشورا می‌پردازد اما از آلبوم‌های مداحی فاصله دارد و آهنگساز، بیشتر در پی خلق اثری هنری با موضوع شهادت امام حسین (ع) بوده است.
محمد اصفهانی خواننده و آهنگساز پاپ و سنتی ایرانی درباره این اثر گفت: آلبوم ساقی سرمست کاری است مشترک از دوستان هنرمندم؛ مداح اهل بیت محمدعلی کریمخانی و موسیقیدان معنی‌گرای، آریا عظیمی‌نژاد که در گذر ماه‌ها و از پس چرخش چند محرم گرد آمده است. آثار آوازی این آلبوم کاملا بدیهه و حتی گاه به خلاف‌آمد عادت، نسبت به اسلوب‌هایی است که در تنظیم یا اجرای آثار مذهبی توام با موسیقی در این روزگار؛ متدوال و معمول است. لذا شنیدن با تامل و استمرار در استماع آن را به عزیزان مخاطب توصیه می‌کنم.
وی افزود: صدای منحصر به فرد کریمخانی در دهه پنجم از زندگانیش که ای کاش زودتر به قدر و قدرتش پی می‌بُرد و می‌برُدند و ذوق هنری و بدعت‌گرایی آریا عظیمی‌نژاد در تصنیف مجموعه حاضر، هر یک به وسعتی درخور توجه و تامل، می‌درخشند و سرانجام نام مبارک بزرگ‌مرد تاریخ عشق و ایثار امام حسین(ع) که بر تارک این اثر می‌درخشد و همه چیز را با خود به اوج می‌برد همگی از دلایل استوار ارزشمندی مجموعه حاضرند.
آیین رونمایی از آلبوم ساقی سرمست ۲۲ آبان ۱۳۹۱ در آستانه ماه محرم با حضور امیر خوراکیان، رئیس، سیدقاسم ناظمی معاون هنری، سیدعباس سجادی مدیر وقت موسیقی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، محمد اصفهانی، آریا عظیمی‌نژاد، مرحوم محمدعلی کریمخانی و جمعی از هنرمندان در موزه هنرهای دینی امام علی(ع) برگزار شد.
استاد کریمخانی پارتیزان آواز ایرانی است
استاد محمدعلی کریمخانی مداح و پیرغلام اهل بیت(ع) متولد ۱۳۲۹ در نرجه تاکستان، استان قزوین، از کودکی به مداحی و موذنی علاقه‌مند بود و در ایام ماه رمضان و محرم از رادیو به تمرینات مناجات‌خوانی و مداحی می‌پرداخت. نخستین مداحی خود را در ۱۶ سالگی در حرم امام رضا(ع) تجربه کرد. وی پس از اینکه متوجه توانایی‌های خود شد، پیش از جوانی به تهران مراجعه کرد و پس از آن در رادیو تحت نظر حسین صبحدل و با همراهی محمد اصفهانی، محسن حسن‌زاده و سید احمد حلی به مداحی به صورت حرفه‌ای اهتمام ورزید. سبب آشنایی وی با عظیمی‌نژاد، محمد اصفهانی بود و این آشنایی به سال ۱۳۸۳ بازمی‌گردد که حاصل آن چندین اثر در پاسداشت مقام امام رضا(ع) و آلبوم ساقی سرمست است.
اصفهانی در آیین رونمایی از آلبوم ساقی سرمست درباره آشنایی خود با استاد کریمخانی بیان کرد: من با محمدعلی کریمخانی در سال ۱۳۶۴ به صورت کاملا اتفاقی آشنا شدم و سال‌های بعد که در رادیو با مرحوم صبحدل همراهی می‌کردم، همیشه این دغدغه را داشتم که به نحوی ایشان را فریاد بزنم؛ زیرا احساس می‌کردم ایشان شناخته نشده‌اند و حس می‌کردم او را کشف کرده‌ام.
وی اظهارداشت: قریحه و توانایی الهی در وجود ایشان هست که در آن دوره، همچون امروز ردیف‌های موسیقی را نمی‌شناختند، توانست کریمخانی را کریمخانی کند. اکنون ایشان بسیار استادترند؛ صدایی دارند با وسعت و حجم عجیب و غریب و روحیه‌ای دارند خطرپذیر و خطرکننده. استاد کریمخانی در حوزه آواز در واقع یک پارتیزان است که دل شیر دارد و کارهایی می‌کند که قلب آشنایان با موسیقی ایران و آواز را تسخیر می‌کند. ایشان یک پدیده استثنایی‌اند.
کریمخانی با خواندن قطعه‌ای از بهشت یا همان آمده‌ام ای شاه پناهم بده - خط امانی ز گناهم بده، در سال ۱۳۸۹ به شهرت رسید. وی شامگاه ۳۰ خرداد امسال بعد از مدت‌ها بیماری در ۷۲ سالگی دارفانی را وداع گفت. پیکر استاد کریمخانی در زادگاهش، استان قزوین، شهرستان تاکستان، شهر نرجه و در جوار پدر و مادرش به خاک سپرده شد. عظیمی‌نژاد ساعاتی پس از انتشار خبر درگذشت استاد کریمخانی در صفحه خود در فضای مجازی نوشت: سکوت می‌کنم… انگار حنجره‌ام از کار افتاده… انگار صدایم را از دست داده‌ام. استاد محمدعلی کریمخانی به اربابش پیوست. آمده. آمده ای شاه پناهش بده.
ویژگی خاص استاد کریمخانی در خوانندگی، صدای بلند او بود که با وجود ورود به دهه هفتم زندگی، این ویژگی هرگز از او کاسته نشد. آثاری که او می‌خواند برای اهل بیت(ع) بود. همایون شجریان قطعه من کجا، باران کجا از آلبوم ایران من که بر اساس نحوه خواندن کریمخانی تهیه شده است را به او تقدیم کرده است.
نجوای عاشورایی و حسین آرام جانم - حسین روح و روانم از دیگر آثار مرحوم کریمخانی است. وی همواره صدای گرم خود را وامدار لطف پروردگار و عنایت اهل بیت (ع) می‌دانست و در این باره در گفت و گو با یکی از رسانه‌ها اظهارداشت: افتخار من این است که از صدایم فقط برای اهل‌بیت(ع) استفاده می‌کنم. اینها همه عنایت خداست و خداوند ما را بازخواست می‌کند که من این صدا را به تو دادم، تو کجا مصرفش کردی؟! من دلم نمی‌خواهد به خاطر چند صباحی شهرت و پول از این لطف خدا دور شوم.
استاد کریمخانی همچنین به مداحان اهل بیت(ع) توصیه کرده است: معتقدم آنچه می‌خوانیم باید در شأن امام‌حسین(ع) و اهل‌بیت(ع) باشد. ما باید اول ببینیم آنچه می‌خوانیم در شأن اینها هست یا نه، نکند با آنچه من می‌خواهم بخوانم اینها کوچک شوند و آیا آنچه می‌خوانم واقعا به دل خودم می‌چسبد؟! عقیده‌ام این است که نوحه و روضه مکشوفه خواندن، درست نیست. من ایما، اشاره و در پرده‌گویی را بیشتر می‌پسندم. همه از بچگی پای منبر بوده‌ایم، همه می‌دانیم امام حسین(ع) را چگونه شهید کرده‌اند، خیمه‌اش را آتش زدند، لازم نیست شما در هر روضه‌ای، در هر مداحی اینها را تکرار کنید؛ شعری بخوانید که این را در پرده، با ایما و اشاره یا با استعاره بگوید؛ بنشینید یک شعر و آهنگ خوب انتخاب کنید که چهار نفر دیگر هم که به دست شما نگاه می‌کنند، چیزی یاد بگیرند. تأکید می‌کنم که مداح باید حرف تازه و شعر تازه و متناسب با مجلس داشته باشد مثلا در میلاد امام‌حسین(ع) روضه قتلگاه می‌خوانند که اشتباه است. منظور این است که مواظب باشیم چیزی نخوانیم که کسر شأن مقام شامخ امام حسین(ع) شود.
«مستان همه افتاده و ساقی نمانده/ یک گل برای باغبان باقی نمانده»
قطعه یک کاروان دل با نوای استاد کریمخانی که با مطلع «مستان همه افتاده و ساقی نمانده/ یک گل برای باغبان باقی نمانده» به یکی از مداحی‌های ماندگار شام غریبان امام‌حسین(ع) و یارانش معروف شده است، نخستنین بار در صحنه‌ای از سریال روزهای اعتراض به کارگردانی حسین سهیلی‌زاده پخش شد، در این صحنه جمعی از عزاداران در دسته عزاداری در روز عاشورا توسط نیروهای رژیم پهلوی به شهادت می‌رسند، سریال روزهای اعتراض محصول سال ۱۳۸۴ به نویسندگی علیرضا معتمدی و تهیه‌کنندگی مهران رسام به مناسبت دهه مبارک فجر از شبکه دو سیما پخش شد. آهنگسازی این مجموعه تلویزیونی برعهده آریا عظیمی‌نژاد بود.
روزهای اعتراض از مضمونی اجتماعی برخوردار است. داستان از جایی شروع می‌شود که یکی از اهالی شهر به قتل می‌رسد. این مساله با برخوردهای متفاوتی از سوی اهالی مواجه می‌شود. در جریان این قتل، شخصی به اتهام قتل دستگیر و برای محاکمه آماده می‌شود اما اهالی شهر دست به اعتراض گسترده‌ای می‌زنند و قصد دارند از این کار جلوگیری کنند. این مساله وقایعی را در پی دارد. داستان این سریال در حدود سال ۱۳۴۵ به وقوع می‌پیوندد و از جنبه‌های تاریخی برخوردار است. هر چند قصه سریال تا سال ۱۳۵۷ و پیروزی انقلاب اسلامی نیز به طول می‌انجامد. پژمان بازغی، سام درخشانی، سارا خوئینی‌ها، کیهان ملکی، فرشید زارعی‌فر، عبدالرضا اکبری، حبیب دهقان‌نسب و محمد مختاری از جمله بازیگران این مجموعه هستند.
انتشار آخرین اثر مرحوم کریمخانی
قطعه تمنای دوست، آخرین اثر مرحوم کریمخانی یازدهم مرداد امسال مصادف با چهارمین شب محرم در تیتراژ ابتدایی برنامه اینترنتی عاشورایی مهلا۳ پخش شد، این قطعه با شعری از ولی‌الله کلامی زنجانی، ملودی استاد عباس خوشدل و تنظیم آریا عظیمی‌نژاد منتشر شده است.