به گزارش ایرنا، طی قرن گذشته برافروختن آتش جنگهای سرد و گرم در اروپا علاوه بر خلق فجایع انسانی در این قاره و دیگر ممالک تاثیرپذیر از شرایط دولتهای قدرتمند، پارادایم و الگوهای اقتصادی و سیاسی حاکم بر روابط دیگر کشورهای جهان را تحت تاثیر قرار داده است، چنانکه جنگ و مناقشه روسیه و اوکراین بر حوزه های مختلف از ورزش و رسانه گرفته تا سیاست و تجارت جهانی نیز سایه انداخته است.
این مناقشه به صورت خاص ترانزیت کالا از مسیر اروپا را به شدت دستخوش تحولات عمده کرده است که یک فعال عرصه ترانزیت و حمل و نقل بین المللی کالا در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: تحریم های وضع شده علیه تجارت روسیه و تداوم جنگ اوکراین در اروپا موجب شده مسیرهای قدیمی تردد تجاری و ترانزیت کالاهای روسی از مسیر اروپا مسدود شود، از طرفی به دلیل ممانعت ترکیه، تجارت روسیه از طریق دریای سیاه نیز میسر نبوده و یا با اختلال همراه است.
احمد زمانیان یزدی اضافه کرد: اکنون ایران به دلیل برخورداری از زیرساخت‌های لجستیکی ریلی و جاده ای مناسب و دسترسی به آبهای آزاد، بهترین گزینه برای کشور پهناور روسیه است تا تجارت خود با سایر کشورهای جهان را ادامه دهد و همین موضوع به تلاشها و توافقات امیدبخش برای عبور ۱۰ میلیون تن کالای ترانزیتی این کشور از ایران منجر شده است.
وی گفت: ایران با در اختیار داشتن پنج گذرگاه در قالب دالان حمل و نقلی شمال - جنوب، می تواند چشم انداز ترانزیت میلیون ها تن کالای روسیه از خاک خود را محقق سازد که این امر آغاز شده است.
رییس کمیسیون حمل و نقل و ترانزیت اتاق بازرگانی خراسان رضوی خاطرنشان کرد: در این راستا مسیرها و گذرگاه های متنوعی در ایران وجود دارد، ۲ گذرگاه زمینی و ریلی سرخس و اینچه برون در خراسان رضوی و گلستان ظرفیت بسیار خوبی به ویژه در بخش ریلی دارند و می توانند بخش قابل توجهی از ترانزیت ریلی روسیه را از طریق شبکه ریلی به بندرعباس منتقل کنند.
زمانیان گفت: اخیرا یک محموله ترانزیتی شامل ۳۹ کانتینر ۲۰ فوتی حامل ایزوگام سطحی از ایستگاه راه آهن چخوف روسیه بارگیری شد و پس از عبور از روسیه، قزاقستان و ترکمنستان، ماه گذشته وارد سرخس خراسان رضوی شد و پس از چند روز با طی مسیر هزار و ۶۰۰ کیلومتری به بندرعباس رسید.
رییس انجمن صنفی شرکتهای حمل و نقل بین المللی خراسان رضوی اضافه کرد: همچنین روسیه می تواند از بنادر خود در دریای خزر و از طریق کشتی، بار ترانزیتی خود را از بنادر امیرآباد و انزلی به ایران منتقل کند و از آنجا که بندر امیرآباد به ریل متصل است، می توان بار مذکور را با شبکه ریلی به بنادر جنوبی کشور انتقال داد.
وی افزود: با وجود عدم اتصال بندر انزلی به خطوط ریلی، این بندر می تواند از طریق مسیر جاده ای بارهای ترانزیتی روسیه را به بنادر و گذرگاه های مرزی جنوبی ایران برساند.
رییس کمیسیون حمل و نقل و ترانزیت اتاق بازرگانی خراسان رضوی اضافه کرد: روسیه می تواند علاوه بر اینکه به صورت مستقیم کالای ترانزیتی خود را از طریق جاده و مرز زمینی آستارا وارد ایران می کند، کالای ترانزیتی خود را از طریق ناوگان حمل ونقل بین المللی ایران و از گذرگاه مرزی آستارا با کشور جمهوری آذربایجان وارد ایران نماید تا به بنادر جنوبی منتقل شود.
رکوردشکنی ترانزیت ریلی در مرز سرخس
مدیرکل راه آهن خراسان در تشریح وضعیت و چالش های ترانزیت ریلی کالا در مرز سرخس گفت: پارسال با حمل ۱.۸ میلیون تن بار در ایستگاه راه آهن سرخس، رکورد ۲۵ ساله ترانزیت ریلی شکسته شد، اما با گذشت پنج ماه از سال این رکورد در مقایسه با سال قبل شکسته نشده است.
مصطفی نصیری ورگ افزود: ترانزیت ریلی معمولا در نیمه دوم سال، رونق بیشتری دارد و رکورد ترانزیت ریلی پارسال نیز در نیمه دوم سال جابه جا شد که بدون شک تا پایان امسال نیز تغییراتی در پذیرش و حمل بار ترانزیتی صورت می گیرد.
وی گفت: پارسال نزدیک به سه میلیون تن بار بین المللی از طریق ایستگاه راه آهن سرخس با ترکمنستان و دیگر کشورهای آسیای مرکزی مبادله شد که حدود ۱.۸ میلیون تن آن ترانزیت و بیش از ۱.۱ میلیون تن نیز صادرات و واردات بوده است.
مدیرکل راه آهن خراسان افزود: البته ظرفیت بالقوه جا به جایی بار بین المللی شامل ترانزیت ورودی و خروجی، صادرات و واردات در ایستگاه راه آهن سرخس در مرز با ترکمنستان ۷.۵ میلیون تن در سال است.
راه آهن خراسان معبر ترانزیت کالا در مسیر هند، چین، روسیه و قزاقستان
نصیری ورگ ادامه داد: هم اکنون خدمات حمل و نقل بار داخلی و بین‌المللی روزانه به وسیله ۱۰ رام قطار باری رفت و برگشت "برنامه ای" در مسیر سرخس - ایستگاه شهید مطهری، سرخس- تربت‌حیدریه، ایستگاه اسفراین - سنگان و ۲ قطار سرخس- بندر عباس در شبکه راه آهن خراسان برنامه‌ریزی و ارائه می‌شود.
وی به ظرفیت مناسب ایستگاه سرخس برای جا به جایی بار ریلی از چین به ایران و بالعکس اشاره کرد و افزود: حمل بار بین المللی ریلی از غرب کشور چین و از طریق خطوط ریلی کشورهای آسیای مرکزی و در نهایت ترکمنستان و از طریق گذرگاه ریلی سرخس امکانپذیر است و در این مسیر از ظرفیت مناسب یاد شده می توان برای صادرات و ترانزیت کالا بهره برد.
مدیرکل راه آهن خراسان اضافه کرد: بر اساس توافق انجام گرفته، قرار است سالانه پنج میلیون تن بار ترانزیتی کشور قزاقستان از طریق ایران منتقل شود که بخش عمده آن از طریق مرز ریلی سرخس صورت خواهد گرفت.
نصیری ورگ گفت: ایران با سامانه های حمل و نقلی مناسب، یک گذرگاه ترانزیتی اقتصادی، پایدار و سریع در مسیر شمال تا جنوب منطقه غرب آسیاست که می‌تواند میلیونها تن بار ترانزیتی را در دالان اصلی شمال - جنوب با ظرفیت ریلی و حمل و نقل مناسب جابه جا کند.
اهمیت ترانزیت ریلی از ایران زمانی آشکارتر می شود که بدانیم تیرماه امسال نخستین قطار ترانزیتی از مبدا کشور قزاقستان در آسیای مرکزی از طریق مرز ریلی اینچه برون استان گلستان وارد کشور شد تا بار خود را در قالب دالان شمال- جنوب از طریق ایران به مقصد دیگر کشورها منتقل کند.
چند روز بعد نیز نخستین قطار ترانزیتی در مسیر روسیه - هند، بار خود شامل مصالح ساختمانی را از طریق سرخس وارد ایران کرد تا در ادامه از طریق بنادر جنوبی کشور به هند ترانزیت کند.
رشد ۸۰ درصدی ترانزیت جاده ای به آسیای مرکزی از خراسان رضوی
نباید از نظر دور داشت که خراسان رضوی در شهرستانهای سرخس، درگز و قوجان دارای سه مرز زمینی است که پس از کاهش محدودیت های کرونایی، فعلا فقط ترددهای تجاری از ۲ مرز سرخس و لطف آباد رونق گرفته و مرز باجگیران محدود به تردد دیپلماتها شده است.
رییس اداره ترانزیت راهداری و حمل و نقل جاده ای خراسان رضوی در خصوص رونق ترانزیت از مسیرهای جاده ای استان به ایرنا گفت: در چهار ماه نخست امسال ۳۸۷ هزار تن کالا از مرزهای سرخس و لطف آباد خراسان رضوی در قالب ترانزیت خروجی به کشورهای آسیای مرکزی حمل شده است که این رقم رشد ۸۴ درصدی را نشان می دهد.
مرتضی مجردی افزود: ترانزیت ورودی کالا نیز طی بازه زمانی یاد شده به ۱۰۹ هزار تن رسیده که نشان دهنده افزایش ۷۳ درصدی حمل کالای ترانزیتی کشورهای آسیای مرکزی از مرزهای خراسان رضوی به ترکیه بوده است.
مجردی علت عمده افزایش ترانزیت را آغاز حمل یکسره بار از کشور ترکمنستان طی تیرماه عنوان کرد و گفت: به علت محدودیتهای ناشی از کرونا، حمل بار ترانزیتی تنها از طریق جابه جایی یدک و "ترانشیپمنت" کالا (بارسپاری) با ناوگان ترکمنستانی در مرزها صورت می گرفت که با توافقات دوجانبه از ابتدای تیرماه امسال حمل یکسره بار نیز از مسیر ایران - ترکمنستان - ازبکستان و بالعکس آغاز شد.
جنگ اوکراین تنور ترانزیت جاده ای خراسان رضوی را داغ کرد
وقوع جنگ اوکراین یکی از دیگر دلایل افزایش حمل کالای ترانزیتی به کشورهای آسیای مرکزی از طریق ترکیه و مرزهای خراسان رضوی به ترکمنستان بوده است.
رییس اداره ترانزیت راهداری و حمل و نقل جاده ای خراسان رضوی گفت: پنج کشور آسیای مرکزی بخشی از کالای مورد نیاز خود را از کشورهای اروپایی تامین می کنند، پیش از جنگ اوکراین، این کالاها از مسیر روسیه به این کشورها ترانزیت می شد اما اکنون با توجه به مناقشه بین روسیه و کشورهای اروپایی، این ترانزیت کالا از طریق ترکیه و مرزهای ایران با کشور ترکمنستان تغییر مسیر داده است.
با وجود دورنمای خوشی که از رونق ترانزیت از مسیر ایران به چشم می خورد، رییس کمیسیون حمل و نقل و ترانزیت اتاق بازرگانی خراسان رضوی گفت: تعرفه های حمل و نقلی در منطقه همانند گذشته است اما باید در نظر داشت برای توفیق در زمینه ترانزیت حدود ۲۰ میلیون تن کالا از مسیر ایران، باید برخی نواقص این مسیر برطرف شود.
زمانیان یزدی افزود: باید مرزها و بنادر برای تسهیل در امر بارگیری، تخلیه و انجام تشریفات مرزی و گمرکی تجهیز شود، الان در بحث دموراژ (جریمه دیرکرد عودت کانتینر) صاحبان کانتینر هزینه ها و گاه خسارتهای زیادی بابت تاخیر در ترخیص کالا می پردازند و اگر بخواهیم ترانزیت کانتینری روسیه از ایران انجام شود، باید این نواقص برطرف شود.
خراسان رضوی از شمال و شمال شرق ۵۳۱ کیلومتر مرز مشترک با کشور ترکمنستان دارد که این مرز در محدوده شهرستان های قوچان، درگز، کلات، سرخس و صالح‌آباد واقع است.
ترکمنستان دارای چهار گذرگاه با ایران شامل گذرگاه مرزی سرخس، لطف آباد، باجگیران (هر سه در خراسان رضوی) و اینچه برون (در گلستان) است که عمده ترددهای تجاری ریلی و جاده ای ۲ کشور به ترتیب از طریق سرخس، اینچه برون و لطف آباد انجام می شود.