دولت جورج دبلیو بوش در سال ۲۰۰۱ میلادی در پی واقعه ساختگی ۱۱ سپتامبر (۲۰ شهریور ۱۳۸۰) در برج های دو قلوی مرکز تجاری در نیویورک به بهانه انتقام از "القاعده" به همراه متحدانش در پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به افغانستان حمله کرد اما در مدت ۲۱ سال اشغال این کشور نه تنها گروه تروریستی خود ساخته اش را از بین نبرد بلکه تمامی ساختارهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی افغانستان را چنان ویران کرد که چون حضورش بدون هیچ دستاوردی هزینه ساز شده بود، سرانجام در ۲۴ مرداد ۱۴۰۰ (۱۵ ماه آگوست ۲۰۲۱) مفتضحانه مجبور به خروج از آن شد.
در روزهای اول آگوست سال ۲۰۲۱ سرعت بالای پیشروی طالبان در ولایت های افغانستان، بسیاری از سیاستمداران و تحلیلگران مسایل بین المللی و منطقه ای از جمله دولتمردان آمریکایی و نیز مقام های ارشد دولت وقت افغانستان را شوکه کرده بود.
تنها ۴۸ ساعت پیش از فرار پرحاشیه اشرف غنی رئیس جمهوری قبلی افغانستان از این کشور، او در روز ۱۳ آگوست درباره سقوط ولایت هرات با عبدالله عبدالله رئیس اجرایی ، امرالله صالح معاون اول رئیس جمهوری، وزیر داخله، وزیر دفاع و مقامات ارشد دولتی در دفتر خود جلسه داشت.
به گفته یکی از مقام های ارشد پیشین دولتی حاضر در جلسه، آنها که به طور دائم یکدیگر را متهم می‌کردند، می‌خواستند بدانند دلیل این که سربازان در نبرد با طالبان سنگرها را ترک می‌کنند، چیست؟
این در حالی است که محمد اشرف غنی رئیس جمهوری فراری افغانستان بعدها در مصاحبه ای اعلام کرد که زلمای خلیل‌زاد نماینده سابق آمریکا در امور افغانستان با طرح‌های خود تمام سیاستمداران این کشور را تقسیم کرده بود.
بازرس ویژه آمریکا برای بازسازی افغانستان (سیگار) با انتشار گزارشی روایتی از آخرین روزهای دولت افغانستان پیش از تسلط طالبان ارائه کرده است.
بر اساس گزارش های خبری، در این گزارش به نقل از یکی از مقام‌های ارشد دولت قبلی افغانستان آمده است: تا آن زمان هیچ‌کس دفاع از کابل را جدی نگرفته بود. در آن روز، رئیس جمهوری مجادله اعضای جلسه را قطع کرد و به آنها دستور داد تا به دلیل نزدیک شدن طالبان به کابل روی دفاع از این شهر متمرکز شوند. در آخر جلسه نیز رئیس جمهوری تصمیم گرفت در پیامی ویدئویی به مردم بگوید: ما بر سر مواضع خود ایستاده‌ایم و پیشرفت طالبان را متوقف می‌کنیم.
رئیس ستاد ارتش افغانستان روز شنبه ۱۴ آگوست ۲۰۲۱ نحوه دفاع از کابل در دوهفته پیش رو را برای رئیس جمهوری و مقام های دولت شرح داد. انتظار او به وضوح درگیری نظامی و یا مذاکره طولانی مدت بر سر کابل بود.
یکی دیگر از مقام های دولت افغانستان می‌گوید، غنی تصور می‌کرد کابل آن قدر خوب محافظت می‌شود که می‌تواند دو هفته مقاومت کند تا روند انتقال دولت به آرامی انجام شود به همین خاطر به کارکنانش دستورالعمل اقامت دوهفته‌ای در پایتخت و آمادگی برای انتقال قدرت را داده بود.
رئیس اداره امنیت کابل هم به همین منظور تغییر کرد اما پیشروی سریع طالبان برگشت ناپذیربه نظر می‌رسید.
این مقام ارشد دولتی افغانستان به دفتر بازرسی ویژه آمریکا در امور بازسازی افغانستان گفته است: همه وحشت کرده بودند. ولایت لوگر هم سقوط کرده بود و نیروهای طالبان فشار زیادی بر ولایت ننگرهار وارد آورده بودند. ما درحال گزارش رسانی به رئیس جمهوری و اساساً شاهد از هم پاشیدن نیروهای دفاع و امنیت ملی افغانستان بودیم. تمام شنبه شب را نخوابیدم و در ساعت ۳:۳۰ بامداد روز یکشنبه، متوجه شدم ننگرهار سقوط کرده است. تصمیم گرفتم به نزد مشاور امنیت ملی بروم و بگویم براساس تجربه سال ۱۹۹۶ من (دفعه پیش که طالبان کابل را تصرف کرد) حفظ کابل تقریباً غیرممکن و فروپاشی دفاع از کابل بسیار نزدیک است.
این مقام می گوید: البته، برخی از مقام های ارشد دولت همچنان فکر می‌کردند چون طالبان با ایالات متحده توافق کرده که تا پیش از زمان درنظر گرفته شده و خروج نیروهای بین‌المللی وارد کابل نشود، این همه وحشت ضروری نیست. با این حال، طبق گزارش گارد محافظ ریاست جمهوری، پیش از ظهر روز یکشنبه ۱۵ آگوست طالبان در حال ورود به شهر بود و فرودگاه کابل دیگر امنیتی نداشت. بر اساس گزارش‌هایی که بعدا منتشر شد، طالبان مغایر با توافقش و پیش از خروج کامل نیروهای بین‌المللی وارد پایتخت شده بود.
عقب نشینی از افغانستان نقطه سیاه کارنامه بایدن
دیوید ایگناتیوس تحلیلگر و نویسنده مشهور آمریکایی ۲۱ دسامبر ۲۰۲۱ در واشنگتن پست نوشت: بزرگترین اشتباه سیاست خارجی بایدن مدیریت خروج آشفته از افغانستان بود. بایدن شخصا کاملا مصمم بود به طولانی‌ترین جنگ امریکا پایان دهد. او مردی سرسخت و گاهی عصبانی است. او به آن چه می‌خواست رسید، اما با هزینه قابل توجهی برای وجهه و اعتبار آمریکا.
این روزنامه نگار آمریکایی ادامه داد: ارتش آمریکا و سیا در راه خروج نیروها از افغانستان کارها را انجام دادند، اما وزارت خارجه آمریکا به اندازه کافی سطح فروپاشی حکومتی در کابل و نیاز قابل پیش بینی برای تخلیه دهها هزار آمریکایی و افغان را مدیریت نکرد.
نویسنده واشنگتن پست با بیان اینکه ترامپ در مورد خروج از کابل صحبت کرد و بایدن این کار را انجام داد، افزود: افغانستان از نظر اعتبار، نقطه ضعف کارنامه بایدن محسوب می‌شود. بایدن در ماه ژوئن مبنی بر بازگشت دوباره آمریکا لاف زد، اما واقعیت آن است که کابل تصویری از عقب نشینی آمریکا بود.
تداوم جنگ های آمریکا برغم ادعای بایدن
اما همچنان که روزنامه نیویورک تایمز در ۲۲ سپتامبر ۲۰۲۱ نوشت، بایدن گرچه ادعا کرده که جنگ پایان یافته است اما جنگ‌های آمریکا همچنان ادامه دارد.
بایدن سال گذشته در سازمان ملل متحد ادعا کرد که "برای اولین بار در ۲۰ سال گذشته ، ایالات متحده در جنگ نیست. " این در حالی است که تنها یک روز پیش از آن، موشک شلیک شده از هواپیمای بدون سرنشین آمریکایی، خودرویی را که در جاده ای دور افتاده در شمال غربی سوریه حرکت می کرد، هدف قرار داد. گفته شد این حمله علیه یک عامل مشکوک القاعده انجام شده است. سه هفته قبل از آن نیز، ارتش آمریکا یک حمله هوایی را در سومالی به منظور هدف قرار دادن اعضای گروه تروریستی الشباب انجام داد که بخشی از عملیات هوایی آمریکا در این کشور بود که در ماه های اخیر شدت گرفته است.
به نوشته نیویورک تایمز، شاید دیگر نظامیان آمریکایی در افغانستان حضور نداشته باشند، اما جنگ های آمریکا در نقاط مختلف دنیا همچنان ادامه دارد. سخنرانی سال گذشته بایدن در سازمان ملل در مورد پایان جنگ های آمریکا درست در همان روزی بود که آخرین سربازی که قبل از خروج آمریکا از افغانستان کشته شد در قبرستان ملی آرلینگتون به خاک سپرده شد.
به نوشته این رسانه آمریکایی، این تازه ترین تلاش یک رئیس جمهوری آمریکا در دو دهه پس از حملات ۱۱ سپتامبر با بازی لفظی در مورد جنگ برای پوشاندن این واقعیت های ناخوشایند بود که آمریکا هنوز درگیر جنگ مسلحانه در سراسر جهان است.
بایدن ماه ژوئن در نامه ای به کنگره نام همه کشورهایی را که نیروهای آمریکایی در آن حضور دارند از عراق و سوریه گرفته تا یمن ،فیلیپین و نیجر بیان کرد.
بر اساس این نامه، امروز همچنان ۴۰ هزار سرباز آمریکایی در سراسر خاورمیانه مستقر هستند از جمله دو هزار و ۵۰۰ سرباز در عراق که بیش از ۱۸ سال پس از دستور جورج دبلیو بوش برای حمله به این کشور و حدود ۹۰۰ سرباز در ماموریتی که توسط باراک اوباما در سال ۲۰۱۵ آغاز شده است ، حضور دارند.
همچنین بایدن اذعان کرده بود که در آینده ارتش را به انجام عملیاتی در افغانستان علیه تهدیدات تروریستی جدید حتی از طریق پایگاههای خارج از این کشور ، هدایت می کند.
او تصریح کرده بود: نیروهای ما به خانه نمی آیند. ما باید در این مورد صادق باشیم. آنها فقط به پایگاه های دیگر در همان منطقه نقل مکان می کنند تا ماموریت های ضدتروریستی مشابهی را انجام دهند.
درواقع بهانه شکست داعش و ظهور وابستگان این گروه در شمال آفریقا، آسیا و دیگر نقاط جهان، به برنامه ریزان نظامی آمریکایی دستاویزی داده تا برخی عملیات را که بایدن در نامه خود به کنگره شرح داده است، ادامه دهند.
در این نامه ادعا شده است که اکثر این استقرارها شامل "مشارکت معمول در جنگ" نمی شود ، اما در بسیاری از نقاط ممکن است نیروهای آمریکایی "ملزم به دفاع از خود در برابر تهدیدها یا حملات شوند."
البته همچنان که روزنامه آمریکایی واشنگتن پست نوشته است، منطقه غرب آسیا (خاورمیانه) برای آمریکا یک "عادت وابسته" بوده که نه خودش و نه دوستان بی ثباتش قادر به ترک آن نبوده اند.
دیوید ایگناتیوس ۲۸ مارس ۲۰۲۲ در واشنگتن پست در این باره نوشت: وقتی ژنرال مکنزی در سال ۲۰۱۹ به ریاست سنتکام رسید، نگرانی اصلی او ایران بود. اکنون که او دوران فرماندهی خود را در اول آوریل به پایان می رساند، ایران همچنان اولویت نخست سنتکام است. مکنزی خود در این باره معتقد است که درس پایدار دوران ماموریت او برای منطقه این است که "ایران سرجایش هست و جایی نمی رود."
نویسنده ادامه داده است: قدرت آمریکا در خاورمیانه طی ۳ سال فرماندهی مکنزی بر نیروهای آمریکایی در منطقه کاهش یافت. ایالات متحده از طولانی ترین جنگ خود در افغانستان خارج شد و شرکای سنتی مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی شروع به روی برگرداندن از آمریکا کرده اند. اما قدرت ایران همچنان مثل گذشته ثابت مانده است.
نویسنده واشنگتن پست ادامه داده است: بازنشستگی مکنزی فرصتی برای تامل در جایگاه آمریکا در خاورمیانه پس از هزینه کردن خون و ثروت زیادی در طی دهه‌ها در نقش پلیس منطقه است. پاسخ صادقانه این است که ایالات متحده در بسیاری از مواقع، منابع خود را در این منطقه هدر داده و سعی در حفظ وضعیت موجود دارد که ذاتا ناپایدار بوده است.
القاعده همچنان بهانه جنگ های آمریکا و کلیدواژه ای برای جبران شکست در افغانستان
حالا یکسال پس از خروج آشفته و خفت بار نظامیان آمریکایی از افغانستان، بایدن راه نجات خود و حزب دموکرات را در آستانه انتخابات میاندوره ای کنگره برای جبران این شکست تاریخی در کلیدواژه القاعده جستجو می کند که پیشینیان او با همین رمز موجب اشغال و ویرانگری افغانستان شدند.
جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا در ۱۱ مرداد ماه اعلام کرد: ایمن الظواهری رهبر القاعده را در افغانستان کُشتیم. او مغز متفکر حملات به آمریکایی‌ها بود.
همزمان خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز کشته شدن الظواهری را تایید و سعی کرد او را در تراز بن‌لادن معرفی کند، حال آنکه در گزارش‌های متعدد درباره علت اصلی ناامنی‌های اخیر افغانستان، از داعش نام برده می‌شود.
البته در سال ۲۰۱۱ نیز دموکراتها با نقض حریم پاکستان و ادعای ترور اسامه بن‌لادن سرکرده القاعده سعی کردند زمینه را برای تکرار ریاست جمهوری اوباما مهیا کنند.
و اکنون یکسال پس از ترک افغانستان، نه تنها آمریکا ماههاست درگیر جنگ اوکراین شده که خود در ایجاد آن نقش مهمی داشته است بلکه همچنان که هنری کیسینجر سیاستمدار کهنه کار و وزیر امور خارجه پیشین آمریکا در گفتگو با روزنامه وال استریت ژورنال می گوید: در آستانه جنگ با روسیه و چین در مورد مسائلی است که تا حدی بدون درنظر گرفتن عواقب، در ایجاد آنها نقش داشته است.
این دیپلمات و مشاور ژئوپلیتیک آلمانی-آمریکایی که به عنوان وزیر امور خارجه و مشاور امنیت ملی آمریکا در دولت‌های ریچارد نیکسون و جرالد فورد فعالیت کرده و اکنون ۹۹ سال سن دارد، پیشتر هم در گفتگو با بلومبرگ با بیان اینکه جهان به رهبران بهتری نیاز دارد به بایدن هشدار داده بود از «رویارویی و تقابل بی‌پایان» با چین پرهیز کند.
کیسینجر معتقد است درباره روابط خصومت آمیز فزاینده میان آمریکا و چین خطر «بروز فاجعه در جهان، مشابه جنگ جهانی اول» را دارد.
به نظر می رسد دولتمردان آمریکایی که همواره بقای خود و ایالات متحده را در عرصه بین المللی، در جنگ افروزی ها می دانند همچنان بر این طبل خواهند کوبید و تجربه تلخ شکست های تاریخی نیز نخواهد توانست مانع جنون جنگ طلبی آنان شود.