گروه جامعه ایرنا - یکسال از سپردن سکان اداره کشور به دولت سیزدهم می‌گذرد، دولتی که به ریاست آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی و با شعار «دولت مردمی، ایران قوی» کار خود را آغاز کرد و به اذعان بسیاری از کارشناسان و ناظران، در تاریخ دولت‌های پس از انقلاب، هیچ دولتی به‌اندازه دولت سیزدهم و آیت‌الله رئیسی میراث‌دار مشکلات، ضعف‌ها و کاستی‌های برجای‌مانده از دولت پیش از خود نبوده.
وضعیت بد شاخص‌های کلان اقتصادی، کسری بودجه، کاهش ارزش پول ملی، تورم بالا و بسیاری دیگر از چالش‌ها که ماحصل سیاست‌گذاری‌ها و اقدامات نادرست سال‌های پیش از ۱۴۰۰ بود شرایطی را رقم زد که به گفته آیت‌الله رئیسی در اولین حضور وی در جلسه هیات دولت که با وزرای دولت قبل برگزار شد، نخستین چالش پرداخت حقوق مردادماه بود!
با اینحال گرچه چالش‌ها بسیار زیاد بوده و هست، اما با همت مسئولان دولت سیزدهم اعم از رئیس جمهور، وزرا و سایر ارکان دستگاه اجرایی، طی یکسال گذشته علاوه بر رفع بسیاری از چالش‌های گذشته و تلاش برای ریل‌گذاری صحیح برای حرکت به سوی شرایط بهتر، اقدامات ارزشمندی نیز در حوزه‌های مختلف عملکردی صورت گرفته است که به نظر می‌رسد با گذشت یک سال از استقرار دولت اکنون نوبت به بازخوانی آن رسیده است.
در این گزارش به مهمترین اهداف و برنامه‌های اجرایی معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری در دولت سیزدهم خواهیم پرداخت.
مهمترین اهداف و برنامه‌های اجرایی معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری در دولت سیزدهم، اصلاح سبک زندگی، ترویج حجاب و عفاف، فرزندآوری و افزایش جمعیت، اشتغال و حمایت از زنان سرپرست خانوار و مقابله با آسیب‌های اجتماعی به ویژه آسیب طلاق است، البته تشکیل صندوق ضمانت تسهیلات زنان سرپرست خانوار، تدوین طرح توانمندسازی زنان سرپرست خانوار، ارتقای ساختار و جایگاه بانوان در استان‌ها،راه‌اندازی و فعال سازی طرح کسب و کار پایدار بانوان و راه‌اندازی پلتفرم بازار (وندا) جهت معرفی کسب و کارهای نوین جوانان و زنان سرپرست خانوار و اشتغال بانوان بوده است.
در دولت سیزدهم این معاونت برای رسیدن به اقدامات اثرگذار در حوزه زنان و خانواده با تدوین طرح ملی کسب و کار پایدار خانواده محور و ایجاد صندوق ضمانت تسهیلات برای زنان سرپرست خانوار و تدوین برنامه مشاوره زوجین جهت سال‌های اول تا چهارم زندگی مشترک، هماهنگی جهت اعطای وام دهه شصتی و تحویل مسکن به خانواده چهارقلوها برای سیاست جمعیتی و ترویج فرهنگ عفاف و حجاب، اهداف اساسی خود را دنبال کرده است که بخش اعظمی از این برنامه‌ها عملیاتی شده است.
بازنگری در شاخص‌های عدالت جنسیتی و معرفی زن ایرانی به جهان و مطالبه‌گری از غرب از طریق مشارکت فعال در مجامع بین‌المللی و دیدارهای حضوری و مجازی با وزرای زن کشورهای جهان و تصدی ریاست کارگروه توانمندسازی اقتصادی زنان آیورا در حوزه بین‌الملل از اقدامات دیگر این معاونت به شمار می‌رود.
تدوین طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار
طرح توانمندسازی زنان سرپرست خانوار در راستای اجرای بند «ت» ماده ۸۰ قانون برنامه ششم توسعه زمینه اجرایی پیدا کرده است که اهداف موردانتظار این طرح شامل تدوین، نظارت و ارزیابی بر اجرای الگوی توانمندسازی زنان سرپرست خانوار در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی، حقوق و اقتصادی براساس آمایش سرزمین تغییر رویکرد از نگاه آسیبی حمایتی به توانمندسازی و توان‌افزایی است.
تهیه مستندات و تدوین لایحه طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار به عنوان تکلیف قانونی معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری مبتنی بر بند «ت» ماده ۸۰ قانون ششم توسعه است که در دولت گذشته مراحل قانونی لازم را طی کرده است، این طرح در چهار بخش مشاوره، آموزش،اشتغال و امور حمایتی تنظیم شده است و به کمیسیون‌های فرهنگی واجتماعی هیات دولت ارسال شده است.
ایجاد صندوق ضمانت تسهیلات برای زنان سرپرست خانوار
ایجاد صندوق ضمانت تسهیلات در حوزه اشتغال برای زنان سرپرست خانوار فاقد پوشش حمایتی یکی دیگر از اقدامات بسیار اثرگذار و مهم در حوزه اشتغال برای بانوان در دولت مردمی سیزدهم است که باتشکیل این صندوق مشکل بسیاری از بانوان سرپرست خانوار که تاکنون برای ضمانت تسهیلات خود ضامن نداشتند، حل می‌شود.
در راستای اجرای این طرح، تسهیل تضمین برای زنان سرپرست خانوار با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری تعاون و بانک رفاه کارگران در تفاهم‌نامه‌های فراهم شده است و از این پس دولت به عنوان ضامن برای تسهیلات اشتغالزایی زنان سرپرست خانوار خواهد بود.
نتایج و دستاوردهای این طرح که از بهمن ۱۴۰۰ آغاز و فروردین ۱۴۰۱ اقدامات اجرای آن انجام شده است، شامل تصویب طرح در جلسه ستاد ملی زن و خانواده با حضور رئیس جمهور، تخصیص اولیه مبلغ ۵۰۰ میلیارد ریال توسط صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری تعاون، صدور ضمانت‌نامه برای تسهیلات تا سقف یک هزار میلیون ریال در حوزه اشتغال توسط صندوق تعاون، اختصاص پنج برابر میزان اعتباری که تزریق می‌شود برای صدور ضمانت‌نامه برای این گروه از زنان توسط صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری و هماهنگی با بانک رفاه کارگران جهت تامین اعتبارات به مبلغ ۱۰۰ میلیارد ریال است.
راه‌اندازی طرح کسب و کار پایدار بانوان
راه‌اندازی و فعال‌سازی طرح کسب و کار پایدار بانوان و خانواده از راهبردهای اصلی حوزه معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری در دولت سیزدهم است، چون تاکنون شرایط برای عملیاتی شدن بسیاری از توانمندی‌های بانوان فراهم نبوده است ایجاد تغییر در این زمینه از اهداف در دست پیگیری معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری است.
مهارت آموزی، پشتیبانی و ایجاد شرایط اشتغالزایی برای بانوان از جمله اهداف و برنامه‌های معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری است و با این طرح با عنوان کسب و کارهای پایدار خانواده محور، زمینه اشتغال و بستر نظارت و پشتیبانی طرح‌های تولیدی حداقل تا پنج سال فراهم شده است
تدوین طرح ملی شبکه کسب و کار پایدار خانواده محور و اجرای طرح توانمندسازی اقتصادی، زمینه‌سازی برای حضور و نقش‌آفرینی موثر زنان در حوزه‌های دارای مزیت از طریق توانمندسازی زنان به ویژه زنان سرپرست خانوار و کارآفرین، بحث طرح ملی شبکه کسب و کار پایدار خانواده محور، انعقاد ۱۲ موافقت‌نامه در ۱۴۰۰ برای اجرای طرح توانمندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانوار و حمایت از زنان کارآفرین با ۱۲ استان که در نتیجه آن حمایت از ۳۸۷ کارآفرین و یک هزار و ۶۰۰ زن سرپرست خانوار در ۶۲ حرفه در تمام بخش‌های کشاورزی و ایجاد ۲۰۰ سایت تولید محصول و حمایت از ۱۰۰ شرکت تعاونی زنان از دیگر فعالیت‌های حوزه زنان و خانواده در یکسال فعالیت دولت است.
پیگیری جدی لایحه حفظ کرامت و حمایت از بانوان در برابر خشونت
یکی دیگر از اقدامات معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری پیگیری لایحه حفظ کرامت و حمایت از زنان در برابر خشونت بود چرا که این لایحه حدود ۱۰ سال معطل مانده و اخیرا فرایند بررسی لایحه حفظ کرامت و حمایت از زنان در برابر خشونت، در کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی به پایان رسیده است و در کمیسیون تخصصی، وضعیت بررسی نهایی و تکمیل شده دارد.
براساس پیش‌بینی انجام شده قرار است در هفته‌های آینده اقدامات نهایی مرتبط با این لایحه انجام شود تا با این اقدامات جدی که انجام شده است، در صحن علنی مجلس شورای اسلامی برای تکمیل شدن در دستور کار قرار گیرد چون فرایند بررسی آن تمام شده است، قرار است با تلاش‌هایی که در کمیسیون‌های تخصصی برای به نتیجه رسیدن این لایحه انجام شده است در آینده‌ای نزدیک و شاید هفته‌های آینده در صحن علنی مجلس مطرح و در نهایت به تصویب برسد تا در نهایت زمینه اجرایی پیدا کند.
طرح‌های پژوهشی و تعاملات نخبگانی
ایجاد شبکه تعاملی با گروههای مطالعاتی پژوهشی و دانشگاهی در حوزه زنان و خانواده، بهره‌مندی از ظرفیت همکاری جامعه و صنعت اعضای هیات علمی در انجام طرح‌های پژوهشی، بهره‌گیری از نظرات فرهیختگان و فعالان حوزه زنان و خانواده از اهداف اجرای طرح پژوهش و تعاملات نخبگانی است.
دستاوردها و اقدامات این طرح نیز شامل راهبردها، ماموریت، تدوین پیش‌نویس سند راهبردی معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری مشتمل بر چشم‌انداز اصول و ارزش‌ها، تهیه پیش‌نویس برنامه‌های ملی ساماندهی پژوهش و مطالعات حوزه زنان و خانواده، تهیه پیش‌نویس مصوبات ستاد ملی زن و خانواده با بهره‌مندی از نظرات خبرگان، احصاء اصلی‌ترین اولویت‌هایی جهت طرح در ستاد ملی زن و خانواده، تدوین احکام برنامه هشتم توسعه، عقد تفاهم‌نامه با مرکز علمی نظیر دانشگاههای تهران، شهید بهشتی،علمی کاربردی، الزهرا(س) مرکز تحقیقات مجلس و پژوهشگاه قوه قضاییه است که این طرح نیز به صورت مستمر زمینه اجرایی دارد و از مهر ۱۴۰۱ آغاز شده و همچنان در حال انجام است.
رونمایی از برنامه جامع معاونت زنان در بخش توانمندی و آسیب‌زدایی حوزه بانوان
رونمایی از برنامه جامع معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری در دو بخش توانمندسازی زنان و آسیب‌زدایی از دیگر برنامه‌های این معاونت در یکسال فعالیت دولت سیزدهم به شمار می‌رود. پیرامون توانمندسازی زنان بخشی از توانمندسازی مرتبط با تغییر الگوها، ارتقای فرهنگ، مساله هویت و سبک زندگی ایرانی اسلامی و بخشی دیگر نیز مرتبط با زنان بی سرپرست، سرپرست خانوار و خودسرپرست است که حاصل تجرد قطعی زنان است که متاسفانه روز به روز این امر در حال افزایش است.
نیاز واقعی زنان اکنون اشتغال و کارآفرینی برای خانواده و فرزندان است که این مهم در طرح ایجاد کسب و کار پایدار خانواده محور اندیشیده شده است که با برنامه‌هایی که معاونت زنان در بخش اشتغال، کارآفرینی و توانمندسازی و آسیب‌زدایی دارد بتواند گوشه‌ای از مشکلات زنان را رفع کند.
بررسی و انجام مرحله نخست مطالعاتی طرح‌های ملی
ساماندهی و یکپارچه‌سازی داده‌های موجود در حوزه زنان و خانواده، تحکیم بنیان خانواده و ترویج فرهنگ تعدد فرزند در خانواده‌های نوپا و افزایش نرخ جمعیت و شناسایی، تفکیک و طبقه‌بندی زنان کارآفرین براساس شاخص‌های عملیاتی و شبکه‌سازی از ظرفیت‌های آنان از اهداف موردانتظار این طرح است.
تدوین طرح نظام آماری زنان و خانواده، ارائه طرح مشاوره فعال برای زوجین نوپا، تدوین اطلس ملی زنان کارآفرین، تدوین طرح حمایت از نومادران در هفته اول ولادت نوزاد، طرح آموزشی زیست عفیفانه خاص والدین و مربیان دانش‌آموزان، تدوین آیین‌نامه تشکیل کارگروه طرح جامع ملی بازآرایی وضعیت اشتغال زنان از دستاوردهای اجرای این طرح‌ها است
ارتقای ساختار مشاوران بانوان در دستگاههای اجرایی و استان‌ها
ارتقای ساختار مشاوران امور بانوان در دستگاههای اجرایی و استانداری‌های کشور از دیگر دستاوردهای حوزه زنان و خانواده در دوره یکساله فعالیت دولت بوده است و در واقع جایگاه تشکیلاتی مشاوران زنان و خانواده در دستگاههای اجرایی به عنوان یکی از مصوبات ستاد ملی زن و خانواده با حضور رئیس جمهور بود که در نهایت در هیات دولت به تصویب رسید تا از این پس این مشاوران هم ردیف مدیرکل یا معاونان در دستگاهها ارتقاء جایگاه داشته باشند.
مطابق ماده (۳) آیین نامه ستاد ملی زن و خانواده، هیات وزیران با پیشنهاد معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده مبنی بر ساماندهی و ارتقای جایگاه تشکیلاتی مشاوران زنان و خانواده در دستگاههای اجرایی موافقت کرد و بر این اساس، دستگاههای اجرایی مکلف هستند به پیشنهاد وی، یکی از جایگاه‌های سازمانی مشاور هم‌ردیف مدیران کل یا معاونان خود را مشروط به وجود این جایگاه و عدم ایجاد تشکیلات ساختاری جدید، در چهارچوب قوانین و مقررات سازمانی به مشاور امور زنان و خانواده تغییر عنوان داده و طرح بازآرایی امور زنان و خانواده سازمان خود را براساس شرح وظایف اختصاصی مشاوران، تدوین و ظرف بازه زمانی سه ماهه به دبیرخانه ستاد ملی زن و خانواده اعلام کنند.
ستاد ملی زن و خانواده در جلسه ۲۷ فروردین ۱۴۰۱ با حضور رییس جمهوری مصوبه‌ای مربوط به ساختار معاونت و ساختار مشاوران مرتبط با معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری داشت چون این مشاوران در وزارتخانه‌ها و سازمان‌های گوناگون استقرار دارند، به همین منظور ارتباط معاونت با این مشاوران و جایگاهی که در وزارتخانه ها و سازمان ها مورد بررسی قرار گرفت.
در این نشست بر این موضوع تاکید شد که باید جایگاهی به این افراد اختصاص داده شود که در سطح معاون و مدیرکل باشد و همین طور در تصمیم گیری‌های کلان سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها نیز این مشاوران دخالت داده شوند و در همه شوراها نظر آنها گرفته شود و صاحب رای و نظر در شورا باشند.
همچنین در ستاد ملی زن و خانواده و در حوزه این معاونت طرح‌های دیگری همچون روانسازی مسیر اجرای سیاست‌ها، طرح‌ها و برنامه‌های مرتبط با زن و خانواده در دستگاههای اجرایی، تصویب یک ماده در ۶ بند در نخستین جلسه ستاد ملی زن و خانواده، ارتقای سطح تنظیم و تصویب ساختارها و برنامه‌ریزی، ساماندهی و هماهنگی فعالیت‌های دستگاهها در خصوص زنان و خانواده، بهبود وضعیت نظارت و ارزیابی بر میزان تحقق اهداف، سیاست‌ها و برنامه‌های اجرایی در دستگاهها در حوزه زنان و خانواده در دولت مردمی اجرایی شده است.
فعال‌سازی قرارگاه جوانی جمعیت
فرزندآوری و افزایش نرخ جمعیت، کمک به درمان زوج‌های نابارور و افزایش امکان فرزندآوری برای خانواده‌های کم بضاعت، مقابله با عوامل تهدیدکننده جمعیت مانند سقط جنین و روش‌های دائمی پیشگیری از بارداری، استخراج و احصاء مواد قانونی مرتبط با وظایف معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، بررسی و تطیبق ماده ۱۰۲ قانون برنامه ششم توسعه با قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، پیگیری اجرای بیمه ناباروری و تجهیز مراکز ناباروری در کشور، حضور در پنج برنامه رادیویی و تلویزیونی مرتبط با جمعیت و ترغیب رسانه‌ای موضوع جوانی جمعیت، بازدیدهای استانی از بخش زنان و زایمان و جذب اعتبار برای ارتقای بخش زایمان بیمارستان‌های یادشده و پیگیری اجرای ماده ۲۰ مربوط به تشویق کارمندانی که سال گذشته ازدواج کرده یا فرزندآوری داشته‌اند از دیگر اقدامات معاونت امور زنان و خانواده در زمان روی کار آمدن دولت سیزدهم است.
ارتقای نظام حقوقی کشور در حوزه زن و خانواده و تشکیل شورای فقهی- حقوقی
سیاستگذاری و جهت‌دهی به تصمیمات و برنامه‌ریزی‌های اداره حقوقی به منظور استفاده از ظرفیت‌های فقه امامیه در تکمیل منطقه الفراغ‌های حقوقی و استخراج راهکارهای خروج از بن‌بستهای قانونی و عرفی، تشکیل شورای فقهی حقوقی و کمیته‌ها و کارگروههای تخصصی و فرعی، تدوین ۹ عنوان لایحه، اخذ ۸ عنوان مصوبه، تدوین ۶۰۰ عنوان متن کارشناسی و اظهارنظر حقوقی نسبت به طرح‌ها و لوایح در دستور کار مراجع ذیربط، برگزاری ۵۰ جلسه تخصصی هم‌اندیشی و کارشناسی با حقوقدانان، فقها و مسئولان دستگاههای قضایی، تجمیع و راهبری حداکثری ظرفیت‌های موجود کشور با امضای سه تفاهم‌نامه همکاری مشترک از دیگر برنامه‌های حوزه زنان و خانواده در این دولت مردمی به شمار می‌رود.
پیگیری مطالبات و نیازهای مرتبط با زن و خانواده
دریافت بی‌واسطه مشکلات و کمبودها در سفرهای استانی، برقراری عدالت در دسترسی به منابع و فرصت‌ها، ایجاد شبکه تعاملات بین نیروهای مردمی و جهاد و اتصال آن به بدنه اجرایی دولت، تصویب اعتباری بالغ بر صدها میلیارد تومان برای رفع آسیب از زنان، کمک به بازماندگان از تحصیل، کمک به تعمیر و تجهیز بند نسوان، زایشگاه مرکز ناباروری، خانه امن و مرتبط با زنان، مهارت‌آموزی و ایجاد اشتغال برای زنان سرپرست خانوار نیز از دیگر اقدامات در دولت سیزدهم است.
تدوین برنامه‌های کاهش آسیب‌های حوزه زنان
با توجه به حساسیت دولت به مباحث خانواده برای کاهش آسیب‌های این حوزه به خصوص در ارتباط با طلاق، اعتیاد و خودکشی برنامه‌های مفصلی توسط این معاونت تدوین شده است که قرار است در قالب برنامه‌ای جامع در همه استان‌ها اجرا شود.
تلاش دولت بر حمایت از افرادی است که به دنبال تبدیل علم خود به تولید هستند و در این زمینه از افراد کارآفرین حمایت ویژه صورت می گیرد همچنین تلاش دولت بر این است که در برنامه های حمایتی زنان سرپرست خانوار، آسیب‌پذیر و بدسرپرست در اولویت قرار گیرند و تا فشارهای اقتصادی و معیشتی این قشر کاهش یابد.
ریاست دوسالانه کارگروه (آیورا) ایجاد اتحادیه زنان در مقابله با فساد
برنامه‌ریزی برای برگزاری نشست‌های تخصصی ملی و بین‌المللی، فعال‌سازی دیپلماسی فرهنگی و عمومی در زمینه حقوق بشر، محیط زیست، مقابله با فساد و توانمندسازی زنان، مشارکت در نشست کمیسیون مقام زن و ۱۸ ملاقات همه‌جانبه و چند جانبه در این نشست، ریاست دوسالانه بر گروه توانمندسازی اقتصادی زنان اتحادیه کشورهای اقیانوس هند، ایجاد کارگروه بین‌المللی زنان و مقابله با فساد با همکاری بیش از ۱۰ کشور همسو، توسعه مناسبات موثر و گسترش تعاملات اثرگذار منطقهای و بین‌المللی در حوزه زنان و خانواده، پویاسازی روابط و مناسبات در حوزه زن و خانواده در حوزه‌های نخبگانی و مردمی، معرفی زن ایرانی و رفع شبهات پیرامون زن و خانواده، ارتباط موثر با وزرای زن و مدیران امور زنان در کشورهای منطقه و جهان، اتخاذ رویکرد مطالبه‌محور از غرب در مسئله زنان، اعطای جایزه سالانه بین‌المللی به زنان تاثیرگذار تحت عنوان بانوی خردمند، تدوین ۱۵ عنوان گزارش مستند ملی برای انعکاس وضعیت پیشرفت خانواده‌های ایرانی، امضای شش سند همکاری مشترک دو جانبه با سایر کشورها، نشست با گزارشگر تحریم آلنادوهان و تبیین اثر تحریم بر زنان و کودکان، انجام ۵۰ دیدار رسمی با مسئولان زن کشورهای خارجی نیز در حوزه بین‌الملل معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری است.
تحقق وعده‌های انتخاباتی رئیس جمهور در حوزه زنان و خانواده
بخشی از امور انجام شده در حوزه معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری که در راستای تحقق وعده‌های انتخاباتی رئیس جمهور نیز شامل ارتقای جایگاه زنان با تصویب قانون ارتقای جایگاه زنان در ساختار اداری در ۱ ماده و ۶ بند در ستادملی زن و خانواده، حضور فعال و کنش‌گرانه در مجامع بین‌المللی و ارتباط با وزرای زن در کشورهای مختلف، مسئولیت آیورا به مدت ۲ سال برای توانمندسازی زنان در حوزه اقیانوسیه است، همچنین حمایت از زنان سرپرست خانوار با تدوین طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار و تصویب قانون ایجاد صندوق ضمانت زنان سرپرست خانوار برای تسریع پرداخت تسهیلات به آنان است.
همچنین در بخش پیشگیری از آسیب‌های زن و خانواده نیز تدوین طرح مشاوره چهار سال اول زوج‌های جوان و رایگان برای سال اول اجرایی شده است و برای حمایت از بنیان خانواده و تحکیم آن عقد تفاهم‌نامه با معاونت روستایی جهت تسهیلات ویژه برای زوجین دهه شصتی روستایی و تحت پوشش بیمه قرار گرفتن درمان نابارور از جمله این برنامه‌ها حوزه زنان و خانواده است که در این دولت محقق شد